Tutunamayanlar

İlk baskısının kapak resmi
Yazar	Oğuz Atay
Ülke	Türkiye
Dil	Türkçe
Tür	Roman
Yayım	1971-1972 (2 cilt)
Yayımcı	Sinan Yayınları
Sayfa	671
ISBN	9789750525728

Tutunamayanlar, Oğuz Atay'ın ilk romanıdır. 1970 yılında TRT Roman Ödülü'nü kazandı. Oğuz Atay'ın 25'inci ölüm yıldönümü olan 2002 yılında UNESCO, Tutunamayanlar'ı İngilizce'ye tercüme edilmesi gereken seçkin edebiyat eseri listesine seçti.^[1]

Çoğu yazar ve okuyucuya göre modern Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Hatta dil ve üslup itibarıyla, Türk edebiyatında bir devrim olarak kabul edenler de vardır.

Kitap belirli bir olayı sergilemekten çok; izlenimler, çağrışımlar, taşlamalar, ayrıntılar ve ruhsal çözümlemelerden oluşur. Berna Moran, bu kitabı hem içerik hem de biçimsel özellikleri bakımından Türk edebiyattında yepyeni bir evre olarak değerlendirmekte, Jale Parla ise Don Kişot'tan Günümüze Roman başlıklı çalışmasında modern ve postmodern roman bağlamında Atay'ın ve Tutunamayanlar'ın yerini belirtmektedir.^[2] Berna Moran, Tutunamayanlar'ı “hem söyledikleri, hem de söyleyiş biçimiyle bir başkaldırı” olarak nitelendirir. Moran’a göre “Oğuz Atay’ın mizah gücü, duyarlılığı ve kullandığı teknik incelikler, Tutunamayanlar’ı büyük bir yeteneğin ürünü yapmış, yapıttaki bu yetkinlik Türk romanını çağdaş roman anlayışıyla aynı hizaya getirmiş ve ona çok şey kazandırmıştır.”^[3]

Hürriyet gazetesinin pazar eki Hürriyet Pazar tarafından oluşturulan yüz kişilik jüri, Türk Edebiyatının Gelmiş Geçmiş En İyi 100 Romanı listesinde Tutunamayanlar'a ikinci sırada yer verdi.^[4]

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Selim Işık'ın intihar ettiğini öğrenen Turgut Özben, ihmal ettiğini düşündüğü arkadaşının geçmişinin izini sürmeye ve Selim'in tanıdığı insanlar aracılığıyla onu tanımaya çalışır. Her insana farklı bir yönünü gösteren Selim'in görüntüsü, Turgut'un bu insanlarla konuşması sonucu okuyucunun ve Turgut'un gözünde netlik kazanacaktır. Romanda birçok kişi vardır ama her biri aslında Selim'in hayatındaki kişilerdir ve tüm anlatılanlar Selim Işık'ı aydınlatır. Selim Işık, düşünen ve sorgulayan insanın simgesidir ve bu yüzden hayata tutunamamış ve bir tutunamayan olmuştur.

Yıldız Ecevit'in yazdığı "Ben Buradayım..." başlıklı Oğuz Atay biyografisinin ardından, romanın pek çok otobiyografik öğe taşıdığı anlaşılmıştır. Berna Moran'a göre küçük burjuva dünyasını zekice alaya alan Atay, saldırısını, tutunanların anlamayacağı, red edeceği türden bir romanla yapar.

Romanın yeniden keşfedilişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Tutunamayanlar, 1970 TRT Roman Ödülü'nü almasına rağmen, pek bir ilgi görmemiş ve hatta bir, iki sene sonra unutulmuştu. Oğuz Atay da Günlük'de "Ben, yaşarken unutulmuş biriyim." diyerek bu durumu betimlemiştir.^[5]

12 Mart 1971 Askerî Muhtırası sonrasında cezaevine giren Ömer Madra 1973 yılında, koğuşun 250-300 kitaptan ibaret kitaplığında Tutunamayanlar'ın birinci baskısına rastlar. Kitabın kapağı ve adı ilgisini çeker, TRT Roman Ödülü aldığını da görünce, adını sanını duymadığı bu yazarın, adını sanını duymadığı romanını Tutunamayanlar'ı okumaya karar verir. Daha ilk sayfalarından itibaren Tutunamayanlar'dan ve yazarı Oğuz Atay'dan olağanüstü etkilenir. Cezaevinden çıkar çıkmaz, Oğuz Atay ile bir şekilde iletişim kurmaya karar verir.^[6]

Ömer Madra, bu emeline hiç ulaşamaz ve Oğuz Atay ile görüşmeyi ve tanışmayı beceremez. Hapishaneden çıktıktan sonra, akademik görevinden ayrılır. Hapishanede tanıştığı Altan Öymen aracılığıyla Milliyet gazetesinde çalışmaya başlar. Madra burada Enis Batur, Oruç Aruoba ve Sevin Okyay ile birlikte kültür servisinde çalışmaya başlar. Burada Sevin Okyay'ın Oğuz Atay ile tanıştığını öğrenir. Bu şekilde Oğuz Atay'ın o zamana kadar kayıp olarak addedilen günlüğünün aslında kayıp olmadığını öğrenirler ve günlüğü bulurlar. 1982 yılında Oğuz Atay'ın bu günlüğü Milliyet gazetesinde tefrika hâlinde yayınlanır. Günlüğün yayınlandığı günlerde Milliyet'in tirajı 10.000 artar. Fakat Ömer Madra ve Enis Batur, gazetenin yayın yönetmenleri Altan Öymen ve Tarhan Erdem'in dahi Oğuz Atay'ı tanımadıkları, Tutunamayanlar'ı da hiç duymadıklarını fark ederler. Bu durum, Tutunamayanlar'ın ilk neşrinin yapıldığı 1972 yılından 1982 yılına kadar geçen sadece 10 yıl zarfında Oğuz Atay'ın tamamen "unutulmuş" bir isim olduğunu da ortaya koyar.^[6]

Ömer Madra ve Enis Batur, bu ilgi üzerine Oğuz Atay'ın ilk romanı Tutunamayanlar'ı İletişim Yayınları'na götürürler. İletişim Yayınları, 1984 yılının Ocak ayında Ömer Madra'nın ve Enis Batur'un önsözleriyle Tutunamayanlar'ı yeniden neşreder. Tutunamayanlar yeniden keşfedildikten ve yeniden yayınlandıktan sonra adeta bir patlama yaratır. 2021 yılı Nisan ayı itibarıyla 102'inci baskıya ulaşır^[7] ve Türk edebiyatının en çok satılan ve en meşhur eserlerinden biri hâline gelir. Tutunamayanlar'ın ardından İletişim Yayınları Oğuz Atay'ın 7 kitaptan oluşan bütün eserlerini yayınlar.

Hakkında yazılanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Ben buradayım...", Yıldız Ecevit, 2005 İletişim Yayınları, ISBN 9789750503214
• Ölülerle Konuşmak, Meltem Gürle, 2018 İletişim Yayınları, ISBN 9789750519710
• Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış-2, Berna Moran, 1990 İletişim Yayınları, ISBN 9789754700558

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• İletişim Yayınları'nın çevrimiçi sitesinde Tutunamayanlar Tutunamayanlar 15 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sayfası
• Vikisöz 'de Tutunamayanlar ile ilgili özlü sözler bulunur.