Tamamlayıcı para birimi

Tamamlayıcı para birimi ulusal bir para birimi olmak zorunda olmayan, ulusal para birimlerini tamamlayıcı veya destekleyici olarak düşünülen bir para birimi veya değişim aracıdır.^[1]^:3 ^[2]^:2 Tamamlayıcı para birimleri genellikle yasal ödeme aracı değildir ve bunların kullanımı, para birimini değiştiren taraflar arasındaki anlaşmaya dayanır. Laboratoire d'Économie de la Firme et des Institutions'dan Jérôme Blanc'a göre, tamamlayıcı para birimleri ekonomiyi korumayı, canlandırmayı veya yönlendirmeyi amaçlamaktadır.^[3]^:7 Belirli sosyal, çevresel veya politik hedefleri ilerletmek için de kullanılabilirler.^[4]^:4

Tamamlayıcı para birimleri üstüne konuşulurken birbiriyle örtüşen ve genellikle birbirinin yerine kullanılabilen bir dizi terim kullanılmaktadır: yerel veya topluluk para birimleri bir bölgede veya başka bir topluluk biçiminde (iş tabanlı topluluklar veya internet toplulukları gibi) kullanılan tamamlayıcı para birimleridir; bölgesel para birimleri yerel para birimlerine benzer ancak daha geniş bir coğrafi bölgede kullanılır; sektörel para birimleri, eğitim veya sağlık hizmetleri gibi tek bir ekonomik sektörde kullanılan tamamlayıcı para birimleridir. Birçok özel para birimi, özel işletmeler veya kuruluşlar tarafından verilen tamamlayıcı para birimleridir. Diğer terimler arasında alternatif para birimi, yardımcı para birimi ve mikro para birimi bulunur . Karşılıklı kredi bir alternatif para birimi biçimidir ve bu nedenle, bankacılık sisteminden geçmeyen herhangi bir kredi biçimi, bir alternatif para birimi biçimi olarak kabul edilebilir. Barter başka bir alternatif para birimidir. Bunlar aslında herhangi bir para birimi kullanılmadan yalnızca ürün ticareti yapan takas sistemleridir. Son olarak yerel takas sistemi mallar ile puan takası yapılan özel bir takas şeklidir. Bir puan, bir işçinin bir saatlik çalışması anlamına gelir ve bu nedenle zamana dayalı bir para birimidir.

Amaçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Mevcut tamamlayıcı para birimleri genellikle finansal istikrarı artırmak gibi belirli amaçlarla kasıtlı olarak tasarlanmıştır.^[5] Çoğu tamamlayıcı para biriminin birden çok amacı vardır ve/veya birden çok sorunu ele almak için tasarlanmıştır. Finansal sermayeye erişimi olmayan topluluklar ve insanların harcama davranışını ayarlamak için yararlı olabilirler.^[6] Dünya Çapında Tamamlayıcı Para Birimi Sistemleri Veritabanı'nın 2006 Yıllık Raporu'nda 150 tamamlayıcı para sistemi incelendi ve 94 katılımcı tamamlayıcı para birimi kullanma amacı olarak mikro/küçük/orta ölçekli işletme geliştirme, yerel pazarı canlandırma, ulusal para birimine bağımlılığı azaltma ve topluluk gelişimi arasından "tüm nedenleri" seçti.^[7]

Amaçlar şunları içerebilir:

yeniden toplumsallaşma ve özgürleşme
yastık altı para birimleri
finansal istikrarı arttırma^[5]
ticaret ve ilişkilerin yerelleştirilmesini teşvik ederek karbon emisyonlarını azaltma
az kullanılan kaynakların kullanımını teşvik etme^[2]
kayıt dışı ekonomiyi tanıma
yerel işletmeleri destekleme

Avantajlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı tamamlayıcı para birimleri kasıtlı olarak hızla değer kaybeder (bunlara Schwundgeld denir); bu parasal dolaşımı artırır. Wörgl Mucizesi Freigeld olarak bilinen bir yerel para biriminin piyasaya sürülmesiyle artan harcamaların potansiyelini gösteren bir olaydır. Yerel para birimleri ayrıca yurtdışında harcanamama avantajına da sahiptir. Bu nedenle para her zaman yerel olarak dolaşmaya devam ederek yerel ekonomiye fayda sağlar.

Alternatif para birimlerinin yerel ekonomi için bir dengeleme işlevi gördüğü bildiriliyor. Yerel ekonomi yavaşlarsa faaliyeti artıp yerel ekonomi hızlanınca faaliyeti azalıyor.^[8] Coğrafi bir sosyal aracın aksine, bir işletme içinde ticari bir araç olarak tamamlayıcı bir para birimi bir işletmeyi tercih edilen bir kaynak pazarına açabilir ve böylece tamamlayıcı para birimi karşılığında başka türlü değeri düşmüş veya değersiz yedek kapasitesini satabilir. Yedek kapasitelerini satarak (boş otel odaları / az müşterinin geldiği saatler / boş rezervasyon saatleri / fazla stok) işletme normalde kaybedeceği değerden yararlanarak bazı temel faydalar elde edebilir: karların artması, daha güçlü bilanço, gelişmiş nakit akışı, daha fazla müşteri ve pazar payında büyüme.

Dezavantajları[değiştir | kaynağı değiştir]

Topluluk dışında harcanamayan yerel para birimleri olarak tanıtılan tamamlayıcı para birimleri doğasından dolayı sınırlı kullanıma sahiptir. Profesör Nikolaus Läufer'in teorisine göre, Freigeld gibi yerel para birimlerinin kullanılması ekonomik faaliyeti yalnızca geçici olarak artırabilir. Yerel para biriminin uzun süre kullanılması, nihayetinde ekonomik aktivitede bir düşüşe ve ekonominin istikrarsızlaşmasına yol açacaktır. Bunun nedeni, dolaşımdaki miktar azaldıkça paranın dolaşım hızının artmasıdır (Freigeld gibi para birimlerini hızla değer kaybetmesi).^[9]

Vergi[değiştir | kaynağı değiştir]

Genellikle vergi ödemeyle ilgili sorunlar vardır. Bazı tamamlayıcı para birimleri vergiden muaf kabul edilir ancak çoğu verginin ulusal para biriminde ödenmesi gerektiği uyarısı ile ulusal para birimindeymiş gibi tamamen vergilendirilir. Tamamlayıcı para birimlerinin yasallığı ve vergi durumu ülkeden ülkeye büyük farklılıklar göstermektedir. Bazı ülkelerde kullanılan bazı sistemler, diğer ülkelerde yasadışı olarak kabul edilebilir.

Türler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tamamlayıcı para birimleri, standart para birimleri veya diğer tamamlayıcı para birimleriyle birlikte kullanılmak üzere tasarlanmış geniş bir değişim sistemi, para birimi veya komut dosyası grubunu tanımlar. Ulusal para birimleriyle ilişkili olarak değerlenebilir ve takas edilebilirler ancak aynı zamanda kendi başlarına değişim aracı olarak da işlev görürler. Tamamlayıcı para birimleri ulusal olarak tanımlanmış yasal ödeme aracı alanının dışındadır ve bu şekilde kullanılamaz. Döviz kuru, dolaşım kapsamı ve diğer para birimleriyle kombinasyon halinde kullanım, ulusal para sistemlerinde olduğu gibi, tamamlayıcı para sistemleri arasında büyük farklılıklar gösterir.

Demuraj damgalı bir Wörgl Schilling banknotu

Bazı tamamlayıcı para birimleri zamana veya gerçek kaynaklara dayanan (altın, petrol, hizmetler gibi) bir değer ölçeği içerir. Zamana dayalı bir para birimi, hizmetin potansiyel piyasa değerine bakılmaksızın, bir hizmeti saat cinsinden gerçekleştirmek için gereken süre ile değerlenir. Bir diğer tamamlayıcı para sistemi türü takas herhangi bir para birimi kullanılmadan belirli mal veya hizmetlerin değişimi gerçekleştirilir.

1982 yılında, en yaygın yardımcı para birimi sistemi olan Local Exchange Trading Systems kuruldu. Bu sistem kooperatif üyeleri arasında mal ve hizmet alışverişini düzenler. Tamamlayıcı para birimine sahip bir yatırım sistemine örnek olarak Otomatik Sosyal Finans Ağı (ASFN) ve üyeleri kendi tamamlayıcı sanal para birimi "Сyber-gold" kullanan uluslararası kitle kaynak ve kitle finansman topluluğu Evolution RA^[10] gösterilebilir. Yeni dernek üyeleri tarafından ödenen başlangıç ücreti, daha sonra çeşitli ticari projelere yapılan yatırımlara yönlendirilir.

Bazı tamamlayıcı para birimleri, negatif faiz gibi zaman içinde para biriminin kasıtlı olarak devalüasyonu olan demuraj ücretlerinden yararlanır. Bu, değer kaybeden para biriminde piyasa hareketlerini, para sistemine yeni katılımı teşvik eder ve genellikle para birimleri için geçerli olan servetin depolanması (istifleme) özelliğini kaldırarak insanları para biriktirmek yerine mülk, yatırım, eğitim, teknoloji, sağlık, hisse senetleri gibi daha kalıcı ve daha iyi değer tutma araçlarına yönlendirir. Tüm bu yatırım araçları para bazlı demuraj ücretlerinden muaftır.

Diğer deneysel tamamlayıcı para birimleri, katılımcılar arasında yoğun rekabeti teşvik etmek için yüksek faiz ve hızlı sanayileşme, seri üretim, otomasyon ve rekabetçi yenilik sürecine yardımcı olmak için uzun vadeli varlık tutma yapılarının (doğal/maddi zenginlik, mülk vb.) değerinin azaltılmasını kullanır.^{[kaynak belirtilmeli]} Parasal spekülasyon ve kumar genellikle tamamlayıcı para birimlerinin tasarım parametrelerinin dışındadır. Tamamlayıcı para birimleri genellikle kasıtlı olarak belirli bir bölge, geçerlilik süresi veya kullanım sektörüyle kısıtlanır ve katılımcı bireylerin üye olması veya bazı şartları kabul etmesini gerektirebilir.

Community Exchange System, WIR, Friendly Favors ve İtalya'nın Lazio bölgesinde kullanılan Tibex veya terra gibi bölgesel veya küresel bazı tamamlayıcı para birimleri vardır.^[11]

Topluluk para birimi, daha eşit, iç bağları güçlü ve sürdürülebilir toplumları desteklemek ve inşa etmek şeklinde açık bir amacı olan tamamlayıcı bir para birimidir. Topluluk para birimi, belirli bir grup tarafından kullanılmak üzere tasarlanmıştır.^[12]

Aktivistler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı tamamlayıcı para eylemcileri arasında eski Belçikalı bankacı Bernard Lietaer, İngiliz ekonomist Hazel Henderson, Cyclos'u geliştiren Hollandalı STRO-yöneticisi Henk van Arkel, Qoin'in kurucuları Edgar Kampers ve Rob van Hilten, Ithaca HOURS'tan Paul Glover, Monneta'dan Margrit Kennedy, LETSystem'in mucidi Michael Linton, Zaman Bankacılığı'nın mucidi Edgar S. Cahn, Tamamlayıcı Para Birimi Kaynak Merkezi koordinatörü Stephen DeMeulenaere gibi pek çok kişi vardır. Lietaer, ulusal para birimlerinin dünyanın iş ihtiyaçları için yetersiz olduğunu savundu. 87 ülkenin 20 yıllık bir süre içinde büyük para krizleri yaşadığını göstererek bu sorunlara karşı korunmanın bir yolu olarak tamamlayıcı para birimlerini öne sürdü.^[13] Lietaer ayrıca Uluslararası Karşılıklı Ticaret Derneği (IRTA) konferansında barter üstüne konuştu.^[14]

Tamamlayıcı para birimlerinin listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

İsim	Tür	Ülke	Bölge	Aktif
Brixton Poundu	Yerel para birimi	Birleşik Krallık	Avrupa	2009-günümüz
Bristol Sterlini	Yerel para birimi	Birleşik Krallık	Avrupa	2009-günümüz
BerkShares	Yerel para birimi	Amerika Birleşik Devletleri	Kuzey Amerika	2006-günümüz
Calgary Doları	Yerel para birimi	Kanada	Kuzey Amerika	1995-günümüz
Chiemgauer	Yerel para birimi	Almanya	Avrupa	2003-günümüz
Detroit Community Scrip	Yerel para birimi	Amerika Birleşik Devletleri	Kuzey Amerika	2009-günümüz
Eko-Pesa	Yerel para birimi	Kenya	Afrika	2010–2011
Eusko	Yerel para birimi	Bask Ülkesi, Fransa	Avrupa
Exeter Lirası	Yerel para birimi	Birleşik Krallık	Avrupa	2015–2018
Eko	Yerel para birimi	Findhorn Ecovillage, Moray, İskoçya	Avrupa
Fureai kippu	Sektörel para birimi	Japonya	Asya	1995
Ithaca Saatleri	Yerel para birimi	Amerika Birleşik Devletleri	Kuzey Amerika	1991-günümüz
Kelantan dinarı	Bölgesel para birimi	Malezya	Asya	2006-günümüz
Lewes Pound	Yerel para birimi	Birleşik Krallık	Avrupa	2008
Ora	Bölgesel para birimi	Orania, Güney Afrika	Afrika	2014-günümüz
Bon Towarowy PeKaO	Bölgesel para birimi	Polonya	Avrupa	1960–1989
Sarafu-Kredi	Yerel para birimi	Kenya	Afrika
Spesmilo	Topluluk para birimi	Esperantujo, çoğunlukla İngiltere ve İsviçre	Çoğunlukla Avrupa	1907 - Birinci Dünya Savaşı
Stelo	Topluluk para birimi	Esperantujo	Avrupa	1945-1993
Stroud Pound	Yerel para birimi	Birleşik Krallık	Avrupa	2009-günümüz
Toronto Doları	Yerel para birimi	Kanada	Kuzey Amerika	1995–2013
Tumin	Yerel para birimi	El Espinal, Veracruz, Meksika	Kuzey Amerika

Bölgesel olmayan diğer tamamlayıcı para birimleri şunları içerir:

American Open Currency Standard (AOCS)
Commercial credit circuit^[15]
Community Exchange System (CES) – küresel takas sistemi
Dijital altın birimi
Fourth Corner Exchange
Local Exchange Trading Systems (LETS) – karşılıklı kredi örneği, dünya çapında küçük komüniteler tarafından kullanılan para birimi
Rábaközi Tallér^[16]
Sardex, Sardinya'da kullanılan alternatif para birimi^[17]^[18]
Ven – Hub Culture, özel sosyal ağda kullanılan para birimi^[19]
WIR Bank – 1934 kuruldu, küçük ve orta boy işletmelere yönelik çalışıyor

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Costanza, Robert; Farley, Joshua; Flomenhoft, Gary; Blake, Jonathan; Chappelle, David; Chiota, Matias; Cornelius, Kelsey; Dubin, Adam; Eisel, Bethany; Gilmartin, Megan; Kirschner, Amy; Markowitz, Laura; Mehta, Kriti; Murray, Adam; O’Dowd, Thomas; Rizza, Jordan; Sparacino, Lauren; Taylor, Todd; Turner, Alicia; Tusinski, Walter; van Dis, Katrina (12 Aralık 2003). "Complementary Currencies as a Method to Improve Local Sustainable Economic Welfare" (PDF). Ecological Economics. 12 Haziran 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ ^a ^b Lietaer, Bernard; Hallsmith, Gwendolyn (2006). "Community Currency Guide" (PDF). Global Community Initiatives. 24 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015.
^ Blanc, Jérôme (2011). "Classifying "CCs": Community, complementary and local currencies' types and generations" (PDF). International Journal of Community Currency Research. 15: 4-10. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
^ Fare, Marie; Ahmed, Pepita Ould (2014). "The complementary currency systems: a tricky issue for economists". hal.archives-ouvertes.fr. 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015.
^ ^a ^b Lietaer, Bernard; Ulanowicz, Robert; Goerner, Sally (2009). "Options for Managing a Systemic Bank Crisis". S.A.P.I.EN.S [Online]. 2 (1). 27 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
^ "Faludi, Jeremy "Complementary Currency: For Bootstrapping, But Not For Everything",". Worldchanging. 4 Ekim 2005. 13 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2009.
^ DeMeulenaere, S. (2007). "2006 Annual Report of the Worldwide Database of Complementary Currency Systems" (PDF). International Journal of Community Currency Research. 11: 23-35. doi:10.15133/j.ijccr.2007.003. ISSN 1325-9547. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
^ "Implications for Macroeconomic Stability" (PDF). January 2005. 27 Aralık 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2014.
^ "Natural Economic Order Theories or Freiwirtschaftslehre (Silvio Gesell)" (Almanca). University of Konstanz. 31 Aralık 2006. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
^ Rietaer, B. (2002). ""Global Complementally Currency: Making Money Sustainable". Environmental Research Quarterly. 125: 53-59. ISSN 0285-9769. 17 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "People Powered Money: designing, developing and delivering community currencies" (PDF). Community Currencies in Action. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2015. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ""Bernard Lietaer Urges the Growth of New Currency", Bank Technology News, Jul. 1st, 2004". 16 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
^ ""Barter and Cashless Trading Summit to Promote Collaboration of International Reciprocal Trade: IRTAs 26th Annual Conference Is The First of Its Kind", PRWEB, Jul. 22nd, 2005". 2 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
^ "Making Money for Business: Currencies, Profit, and Long-Term Thinking". thesolutionsjournal.com. 8 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2014.
^ "Fizetőeszköz lesz a Rábaközi Tallér". kisalfold.hu (Macarca). 29 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2010.
^ "Sardex homepage". sardex. 21 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2014.
^ "The Sardex Factor, Financial Times". 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.
^ "The dollar alternatives - Ven". cnn.com. Cable News Network. 21 Temmuz 2010. 23 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2014.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Glover, Paul. Hometown Money: how to enrich your community with local currency. Greenplanners, 2013.
Greco, Thomas H. Jr. Money: understanding and creating alternatives to legal tender. Chelsea Green Publishing, 2001.
Lietaer, Bernard. The Future of Money. Random House, 2001.
Raddon, M. Community and money: men and women making change. Black Rose Books, 2003.
Suhr, Dieter (1990). The Neutral Money Network (NeuMoNe): A Critical Analysis of Traditional Money and the Financial Innovation "Neutral Money" 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Community Currency Magazine 22 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
International Journal of Community Currency Research 27 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dünya Çapında Tamamlayıcı Para Birimlerinin Çevrimiçi Veritabanı16 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sosyal Ticaret Örgütü 28 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Güvenli eXchange Protokolleri 13 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ticaret Noktası: Barter platformunun dahili para birimi
Curlie'de Alternative Monetary Systems (DMOZ tabanlı)

[ccto-1] Costanza, Robert; Farley, Joshua; Flomenhoft, Gary; Blake, Jonathan; Chappelle, David; Chiota, Matias; Cornelius, Kelsey; Dubin, Adam; Eisel, Bethany; Gilmartin, Megan; Kirschner, Amy; Markowitz, Laura; Mehta, Kriti; Murray, Adam; O’Dowd, Thomas; Rizza, Jordan; Sparacino, Lauren; Taylor, Todd; Turner, Alicia; Tusinski, Walter; van Dis, Katrina (12 Aralık 2003). "Complementary Currencies as a Method to Improve Local Sustainable Economic Welfare" (PDF). Ecological Economics. 12 Haziran 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[ccg2006-2] Lietaer, Bernard; Hallsmith, Gwendolyn (2006). "Community Currency Guide" (PDF). Global Community Initiatives. 24 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015.

[cc-3] Blanc, Jérôme (2011). "Classifying "CCs": Community, complementary and local currencies' types and generations" (PDF). International Journal of Community Currency Research. 15: 4-10. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.

[hal-4] Fare, Marie; Ahmed, Pepita Ould (2014). "The complementary currency systems: a tricky issue for economists". hal.archives-ouvertes.fr. 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2015.

[crisis-5] Lietaer, Bernard; Ulanowicz, Robert; Goerner, Sally (2009). "Options for Managing a Systemic Bank Crisis". S.A.P.I.EN.S [Online]. 2 (1). 27 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.

[boot-6] "Faludi, Jeremy "Complementary Currency: For Bootstrapping, But Not For Everything",". Worldchanging. 4 Ekim 2005. 13 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2009.

[DeMeulenaere-7] DeMeulenaere, S. (2007). "2006 Annual Report of the Worldwide Database of Complementary Currency Systems" (PDF). International Journal of Community Currency Research. 11: 23-35. doi:10.15133/j.ijccr.2007.003. ISSN 1325-9547. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.

[8] "Implications for Macroeconomic Stability" (PDF). January 2005. 27 Aralık 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2014.

[9] "Natural Economic Order Theories or Freiwirtschaftslehre (Silvio Gesell)" (Almanca). University of Konstanz. 31 Aralık 2006. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2014.

[10] "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.

[rietaer-11] Rietaer, B. (2002). ""Global Complementally Currency: Making Money Sustainable". Environmental Research Quarterly. 125: 53-59. ISSN 0285-9769. 17 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[CCIA-12] "People Powered Money: designing, developing and delivering community currencies" (PDF). Community Currencies in Action. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2015. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[13] ""Bernard Lietaer Urges the Growth of New Currency", Bank Technology News, Jul. 1st, 2004". 16 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.

[14] ""Barter and Cashless Trading Summit to Promote Collaboration of International Reciprocal Trade: IRTAs 26th Annual Conference Is The First of Its Kind", PRWEB, Jul. 22nd, 2005". 2 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.

[C3-15] "Making Money for Business: Currencies, Profit, and Long-Term Thinking". thesolutionsjournal.com. 8 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2014.

[RT1-16] "Fizetőeszköz lesz a Rábaközi Tallér". kisalfold.hu (Macarca). 29 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2010.

[Sardex-17] "Sardex homepage". sardex. 21 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2014.

[18] "The Sardex Factor, Financial Times". 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020.

[ven-19] "The dollar alternatives - Ven". cnn.com. Cable News Network. 21 Temmuz 2010. 23 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Tamamlayıcı para birimi nedir?, Tamamlayıcı para birimi anlamı nedir?, Tamamlayıcı para birimi ne demektir?