Sudoku

Sudoku (Japonca: 数独, romanize: sūdoku, (Sayı Yerleştirme olarak da bilinir)^[1] mantık tabanlı,^[2]^[3] kombinasyonel^[4] sayı yerleştirme bulmacasıdır. Klasik Sudoku, 9×9 boyutlarında bir diyagramda (kutu, blok veya bölge olarak da adlandırılabilen) çözülen ve her satır, her sütun ve her 3×3'lük karede 1'den 9'a kadar rakamların birer kez yer almasını gerektiren sayı tabanlı bir zekâ oyunudur. Bulmaca hazırlayıcısı tek çözümü olması için iyi tasarlanmış belirli sayıları önceden kutucuklara yerleştirir.

Fransız gazeteleri 19. yüzyılda Sudoku bulmacalarının çeşitlerini yayınladı ve o zamandan sonra 1979'dan itibaren bulmaca kitaplarında Sayı Yerleştirmece olarak yerini aldı.^[5] Modern Sudokunun geniş çapta yayılması ise 1986 yılınca Japon bulmaca firması Nikoli'nin Sudoku yani "tekil sayı" adı altında yayınlamasıyla başladı.^[6] İlk olarak Amerikan gazetelerinde, sonrasında 2004'te The Times (Londra)'da yayınlandı. Wayne Gould'un bilgisayar programlaması sayesinde ise hızlı ve benzersiz bulmacalar ortaya çıkmış oldu.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Önceki çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Sayı bulmacaları, 19. yüzyılın sonlarına doğru Fransız bulmaca hazırlayıcısının sihirli karelerdeki sayıları kaldırarak denemeler yapmasıyla gazetelerde yerini almaya başladı. Le Siècle, Paris günlük gazetesi, 19 Kasım 1892'de 3×3'lük sihirli karelerden oluşan 9×9'luk bulmacanın bazı kısımları doldurulmuş olarak yayınladı.^[7] Yayınlanan bulmaca Sudoku değildi çünkü iki haneli sayılar barındırıyordu ve çözülmesi için mantıktan çok aritmetik gerekiyordu. Ancak, her sıra, kolon ve alt kare grubuna aynı sayı eklenmesinden dolayı benzer karakteristikler gösteriyordu.

Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

nonomino veya yapboz Sudoku,The Sunday Telegraph

Çözümü (kırmızı sayılar)

Kare sayıları ve bölge şekillerine göre çeşitler[değiştir | kaynağı değiştir]

Her ne kadar 9×9 kare ve 3×3 gruplardan oluşsa da, birçok çeşidi mevcuttur. Örnek bulmacalar 4×4 kare ve 2×2 gruptan oluşabilir; 5×5 kareden oluşanı Logi-5 adı altında pentomino; 6×6 kare ve 2×3 gruptan ve 7×7 kare ve altı gruptan oluşanı heptomino gibi. Daha büyük karelerden veya farklı şekillerden (Suguru, Tectonic, Jigsaw Sudoku v.b.) oluşanları da mevcuttur. The Times 12×12 kare "Dodeka Sudoku" yayınlarken, Dell Dergisi düzenli olarak 16×16 (içinde 1-16 arası sayı veya A-P arası harf kullanılanı) yayınlar. Nikoli ise 25×25 "Dev Sudoku" sunmaktadır. 2010'da 100×100'lük kare Sudoku-zilla yayınlanmıştır.^[8]

Killer Sudoku[değiştir | kaynağı değiştir]

Killer Sudoku bulmacası

Çözümü

Killer Sudoku, Sudoku ve Kakuro karışımlarından çeşitlenir.

Alfabetik Sudoku[değiştir | kaynağı değiştir]

Kelimedoku bulmacası

Çözümü (kırmızı harfler)

Hyper Sudoku / Windoku[değiştir | kaynağı değiştir]

Hypersudoku bulmaca

Çözümü

İkiz Sudoku[değiştir | kaynağı değiştir]

İki Sudokunun bir grubu birleştirilmiş olarak paylaşmasıyla oluşur.

Diğer Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Gattai Sudoku
Samurai Sudoku

Sudoku küpü veya Rubik küp

Zamanla birçok farklı çeşitleri de geliştirildi.^[9]^[10]^[11] Bazıları üst üste geçmiş olarak kelebek, yel değirmeni veya çiçek gibi şekillere göre düzenlendi.^[12] Bazıları mantıksal çözümlere göre karelendi. Bunlardan biri de "Büyük-Küçük"tür. Sayıların nereye konacağının bulunabilmesi için büyüktür (>) küçüktür (<) işaretlerinin ortak alanlara konduğu bulmacadır.^[13]

Yarışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk Sudoku Dünya Şampiyonası İtalya'nın Lucca şehrinde 10-12 Mart 2006'da düzenlendi. Kazanan Jana Tylová (Çekya) oldu.^[14] Yarışma birçok çeşidi içeriyordu.^[15]
İkinci Sudoku Dünya Şampiyonası Çekya'nın Prag şehrinde 28 Mart-1 Nisan 2007'de düzenlendi.^[16] Tekillerde kazanan Amerikalı Thomas Snyder, takım şampiyonu ise Japonya oldu.^[17]

Oynanışı[değiştir | kaynağı değiştir]

Japonca "Sayılar TEK olmalı" anlamına gelen "Suuji wa dokishin ni kagiru" kelimelerinin kısaltması olan Sudoku, günümüzde Asya'dan, Avrupa ve Kuzey Amerika'ya da yayılan oldukça popüler bir oyundur.

Oyunun amacı verilen hücrelerde, her satır, sütun ve alt grupta sayıların veya harflerin (çeşidine göre) bir kez kullanılarak dizilmesidir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Grossman, Lev (11 Mart 2013). "The Answer Men". Time. New York. 1 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2013. (kayıt gerekli)
^ Arnoldy, Ben. "Sudoku Strategies". The Christian Science Monitor.
^ Schaschek, Sarah (22 Mart 2006). "Sudoku champ's surprise victory". The Prague Post. 13 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2009.
^ Lawler, E. L. (1985). The Traveling Salesman Problem: A Guided Tour of Combinatorial Optimization. West Sussex: John Wiley & Sons. ISBN 0-471-90413-9.
^ Smith, David (15 Mayıs 2005). "So you thought Sudoku came from the Land of the Rising Sun ..." The Observer. 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2008. The puzzle gripping the nation actually began at a small New York magazine
^ Hayes, Brian (2006). "Unwed Numbers". American Scientist. 94 (1): 12-15. doi:10.1511/2006.57.3475.
^ Boyer, Christian (May 2006). "Supplément de l'article "Les ancêtres français du sudoku"" (PDF). Pour la Science (Fransızca): 1-6. 10 Aralık 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2009.
^ Eisenhauer, William (2010). Sudoku-zilla. CreateSpace. s. 220. ISBN 978-1-4515-1049-2.
^ *Snyder, Thomas; Huang, Wei-Hwa (2009). Mutant Sudoku. Puzzlewright Press. ISBN 978-1-402765025.
^ Conceptis, Puzzles (2013). Amazing Sudoku Variants. Puzzlewright. ISBN 978-1454906520.
^ Murali, A V (2014). A Collection of Fascinating Games and Puzzles. CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1500216429.
^ "Zahlenraetsel". www.janko.at. 7 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Pegg, Ed Jr. (15 Eylül 2005). "Ed Pegg Jr.'s Math Games: Sudoku Variations". MAA Online. The Mathematical Association of America. 6 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2006.
^ "Sudoku title for Czech accountant". BBC News. 11 Mart 2006. 3 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2006.
^ "World Sudoku Championship 2006 Instructions Booklet" (PDF). BBC News. 21 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Mayıs 2010.
^ "Report on the 8th General Assembly of the World Puzzle Federation". World Puzzle Federation. October 30, 2006. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2006.
^ "Thomas Snyder wins World Sudoku Championship". US Puzzle Team. 31 Mart 2007. 13 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2008.

[time_magazine-1] Grossman, Lev (11 Mart 2013). "The Answer Men". Time. New York. 1 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2013. (kayıt gerekli)

[2] Arnoldy, Ben. "Sudoku Strategies". The Christian Science Monitor.

[3] Schaschek, Sarah (22 Mart 2006). "Sudoku champ's surprise victory". The Prague Post. 13 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2009.

[4] Lawler, E. L. (1985). The Traveling Salesman Problem: A Guided Tour of Combinatorial Optimization. West Sussex: John Wiley & Sons. ISBN 0-471-90413-9.

[Smith-5] Smith, David (15 Mayıs 2005). "So you thought Sudoku came from the Land of the Rising Sun ..." The Observer. 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2008. The puzzle gripping the nation actually began at a small New York magazine

[6] Hayes, Brian (2006). "Unwed Numbers". American Scientist. 94 (1): 12-15. doi:10.1511/2006.57.3475.

[Le_Siècle_185672-7] Boyer, Christian (May 2006). "Supplément de l'article "Les ancêtres français du sudoku"" (PDF). Pour la Science (Fransızca): 1-6. 10 Aralık 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2009.

[8] Eisenhauer, William (2010). Sudoku-zilla. CreateSpace. s. 220. ISBN 978-1-4515-1049-2.

[9] *Snyder, Thomas; Huang, Wei-Hwa (2009). Mutant Sudoku. Puzzlewright Press. ISBN 978-1-402765025.

[10] Conceptis, Puzzles (2013). Amazing Sudoku Variants. Puzzlewright. ISBN 978-1454906520.

[11] Murali, A V (2014). A Collection of Fascinating Games and Puzzles. CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1500216429.

[ja1-12] "Zahlenraetsel". www.janko.at. 7 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[Garns-13] Pegg, Ed Jr. (15 Eylül 2005). "Ed Pegg Jr.'s Math Games: Sudoku Variations". MAA Online. The Mathematical Association of America. 6 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2006.

[first_world_championship-14] "Sudoku title for Czech accountant". BBC News. 11 Mart 2006. 3 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2006.

[15] "World Sudoku Championship 2006 Instructions Booklet" (PDF). BBC News. 21 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Mayıs 2010.

[second_world_championship-16] "Report on the 8th General Assembly of the World Puzzle Federation". World Puzzle Federation. October 30, 2006. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2006.

[wsc2_resultsSummary-17] "Thomas Snyder wins World Sudoku Championship". US Puzzle Team. 31 Mart 2007. 13 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Sudoku nedir?, Sudoku anlamı nedir?, Sudoku ne demektir?