Sorani dil bilgisi Nedir?
Sorani dil bilgisi Nedir?, Sorani dil bilgisi Nerededir?, Sorani dil bilgisi Hakkında Bilgi?, Sorani dil bilgisi Analizi? Sorani dil bilgisi ilgili Sorani dil bilgisi ile ilgili bilgileri sitemizde bulabilirsiniz. Sorani dil bilgisi ile ilgili daha detaylı bilgi almak ve iletişime geçmek için sayfamıza tıklayabilirsiniz. Sorani dil bilgisi Ne Anlama Gelir Sorani dil bilgisi Anlamı Sorani dil bilgisi Nedir Sorani dil bilgisi Ne Anlam Taşır Sorani dil bilgisi Neye İşarettir Sorani dil bilgisi Tabiri Sorani dil bilgisi Yorumu
Sorani dil bilgisi Kelimesi
Lütfen Sorani dil bilgisi Kelimesi İle ilgili Daha Fazla Bilgi Almak İçin Kategoriler Sayfamıza Bakınız. Sorani dil bilgisi İlgili Sözlük Kelimeler Listesi Sorani dil bilgisi Kelimesinin Anlamı? Sorani dil bilgisi Ne Demek? ,Sorani dil bilgisi Ne Demektir? Sorani dil bilgisi Ne Demektir? Sorani dil bilgisi Analizi? , Sorani dil bilgisi Anlamı Nedir?,Sorani dil bilgisi Ne Demektir? , Sorani dil bilgisi Açıklaması Nedir? ,Sorani dil bilgisi Cevabı Nedir?,Sorani dil bilgisi Kelimesinin Anlamı?,Sorani dil bilgisi Kelimesinin Anlamı Nedir? ,Sorani dil bilgisi Kelimesinin Anlamı Ne demek?,Sorani dil bilgisi Kelimesinin Anlamı Ne demektir?
Sorani dil bilgisi Bu Kelimeyi Kediniz Aradınız Ve Bulamadınız
Sorani dil bilgisi Kelimesinin Anlamı Nedir? Sorani dil bilgisi Kelimesinin Anlamı Ne demek? , Sorani dil bilgisi Kelimesinin Anlamı Ne demektir?
Demek Ne Demek, Nedir? Tdk'ye Göre Anlamı
Demek kelimesi, dilimizde oldukça kullanılan kelimelerden birisidir. TDK'ye göre, demek kelimesi anlamı şu şekildedir:
Söylemek, söz söylemek - Ad vermek - Bir dilde karşılığı olmak - Herhangi bir ses çıkarmak - Herhangi bir kanıya, yargıya varmak - Düşünmek - Oranlamak - Ummak, - Erişmek - Bir işe kalkışmak, yeltenmek - Saymak, kabul etmek - bir şey anlamına gelmek - öyle mi, - yani, anlaşılan - inanılmayan, beklenmeyen durumlarda kullanılan pekiştirme veya şaşma sözü
Sorani dil bilgisi Bu Kelimeyi Kediniz Aradınız Ve Bulamadığınız İçin Boş Safyadır
Demek Kelimesi Cümle İçerisinde Kullanımı
Eskilerin dediği gibi beşer, şaşar. - Muşmulaya döngel de derler.
Kamer `ay` demektir. - Küt dedi, düştü. - Bu işe herkes ne der? - Güzellik desen onda, zenginlik desen onda. - Bundan sonra gelir mi dersin? - Saat yedi dedi mi uyanırım. - Kımıldanayım deme, kurşunu yersin. Ağzını açayım deme, çok fena olursun. - Yarım milyon dediğin nedir? - Okuryazar olmak adam olmak demek değildir. - Vay! Beni kovuyorsun demek, pekâlâ! Sorani dil bilgisi - Demek gideceksin.
Demek Kelimesi Kullanılan Atasözü Ve Deyimler
- dediği çıkmak - dediğinden (dışarı) çıkmak - dediğine gelmek
- dedi mi - deme! - demediğini bırakmamak (veya koymamak) - deme gitsin - demek istemek , - demek ki (veya demek oluyor ki) , - demek olmak , - dememek - der oğlu der - deyip de geçmemek - diyecek yok - dediği çıkmak , {buraya- - dediğinden (dışarı) çıkmak - dediğine gelmek i, - dedi mi , {buraya- - deme! - demediğini bırakmamak (veya koymamak) - deme gitsin , - demek istemek - demek ki (veya demek oluyor ki) - demek olmak - dememek - der oğlu der - deyip de geçmemek - diyecek yok
Sorani dil bilgisi
Sorani dil bilgisi Nedir? Sorani dil bilgisi Ne demek? , Sorani dil bilgisi Kelimesi İle ilgili Daha Fazla Bilgi , Almak İçin Kategoriler Sayfamıza Bakınız. İlgili Sözlük Kelimeler Listesi
Sorani dil bilgisi Kelimesinin Anlamı? Sorani dil bilgisi Ne Demek? Sorani dil bilgisi Ne Demektir? ,Sorani dil bilgisi Analizi? Sorani dil bilgisi Anlamı Nedir? Sorani dil bilgisi Ne Demektir?, Sorani dil bilgisi Açıklaması Nedir? , Sorani dil bilgisi Cevabı Nedir? , Sorani dil bilgisi Kelimesinin Anlamı?
Sorani dil bilgisi, Irak ve İran'da konuşulan bir Kürtçe lehçesi olan Soranice'nin dilbilgisidir.
Sorani lehçesi, Kurmanci'den farklı olarak Arap alfabesi ile yazılmaktadır. Ancak bu sayfada Latin alfabesi kullanılacaktır. Ayrıca Arap alfabesi, Kürtçenin yazımında kullanılırken bazı yeni harfler eklenmiştir.
پ | p | ژ | j | ڵ | ll |
چ | ç | ڤ | v | ۆ | o |
ڕ | rr | گ | g | ێ | ê |
ا | ب | پ | ت | ج | چ | ح | خ | د | ر | ڕ | ز | ژ | س | ش | ع | غ |
â | b | p | t | c | ç | h | x | d | r | rr | z | j | s | ş | ø | ğ |
ف | ڤ | ق | ک | گ | ل | ڵ | م | ن | و | ه | ی | |||||
f | v | q | k | g | l | ll | m | n | w | h | y |
Soranice'nin yazımında Arapçadan farklı olarak (i sesi dışındaki) bütün ünlü harfler gösterilmektedir. Fakat bu ünlü harfler kelime başında yazılırken önlerine hemze (ئـ) gelmektedir. Meselâ "oda" kelimesi Soranicede yazılırken "ئۆدا" şeklinde yazılmaktadır. Aşağıda Soranicede kullanılan ünlü harflerin kelime başındaki ve ortasındaki durumu gösterilmiştir.[2]
Harf | başta | ortada | Harf | başta | ortada |
---|---|---|---|---|---|
â | ئا | ا | î | ئی | ی |
a/e | ئە | ە | o | ئۆ | ۆ |
ê | ئێ | ێ | u | ئو | و |
i | - | - | û | ئوو | وو |
ben | min | biz | ême |
sen | to | siz | êwe |
o | ew | onlar | ewan |
Kürtçede her yüklem kişiye ya da nesneye göre çekimlenir.[4] Örnek olarak muderris (öğretmen) ve xiste (yorgun) kelimlelerini çekimleyelim:
muderris:
min muderrisim (ben öğretmenim)
to muderrisî (sen öğretmensin)
ew muderrise (o öğretmen)
ême muderrisîm (biz öğretmeniz)
êwe muderrisin (siz öğretmensiniz)
ewan muderrisin (onlar öğretmen)
xiste:
min xisteyim (ben yorgunum)
to xisteyî (sen yorgunsun)
ew xisteye (o yorgun)
ême xisteyîm (biz yorgunuz)
êwe xisteyin (siz yorgunsunuz)
ewan xisteyin (onlar yorgun)
Kürtçede bir cümleyi olumsuz yapmak için, cümlenin sonuna "nî" kelimesini getirip bu kelimeyi şahsa göre çekimlenir.[4] Aşağıda "xiste" kelimesini olumsuz olarak çekimleyelim.
min xiste nîyim (ben yorgun değilim)
to xiste niyî (sen yorgun değilsin)
ew xisye nîye (o yorgun değil)
ême xiste niyîm (biz yorgun değiliz)
êwe xiste nîyin (siz yorgun değilsiniz)
ewan xiste nîyin (onlar yorgun değil)
Türkçede bir işin ayrıca bir başkası tarafından da yapıldığını belirtmek için "de/da" bağlacı kullanılır. Kürtçede ise "de" bağlacının verdiği anlamı kelime sonuna eklenen -îş takısı sağlar. -îş takısı bir yerde bulunma anlamı vermez.[5]
minîş | ben de | êmeş | biz de |
toyîş | sen de | êweş | siz de |
ewîş | o da | ewanîş | onlar da |
Örneğin: minîş kurdim (ben de kürdüm) Ehmedîş xobe (Ahmet de iyi / xob:iyi)
Kürtçede üç tür işaret zamiri vardır. Bunlar: em (bu), ew (o), ewan (onlar). Em zamiri yakındaki nesneleri, ew zamiri uzaktakileri, ewan zamiri ise çoğul nesneleri göstermede kullanılır.[6] Örnek:
Dönüşlülük zamirleri, bir işin özne tarafından bizzat yapıldığını belirten zamirlerdir.[7] Türkçede dönüşlülük zamiri kendi kelimesidir. Kürtçede ise bu anlamı xo kelimesi verir. Aşağıda "xo" zamiri şahsa göre çekimlenmiştir:
xom | kendim | xoman | kendimiz |
xot | kendin | xotan | kendiniz |
xoy | kendisi | xoyan | kendileri |
Kürtçede herhangi bir ismi başka bir isimle, sıfatla ya da zamirle birbirine bağlayarak oluşturulan söz grubuna izafe denir. Kürtçede iki kelime arasına -i ya da -yi eki getirilerek izafe kurulur. Örneğin:
Kitabi Elî (Ali'nin kitabı)
Xaneyi Ehmed (Ahmet'in evi)
Zimani Kurdî (Kürt dili)
Dewleti Osmanî (Osmanlı Devleti)
Seyyareyi nûê (Yeni araba)
Şehri gewre (Büyük şehir)
Defteri min (Benim defterim)
Teyyareyi le ser (Yukarıdaki uçak)
Dergahi baxçeyi medrese (Okulun bahçesinin kapısı)
Dergahi le baxçeyi medrese (Okulun bahçesindeki kapı)
Kürtçede iyelik durumu iki şekilde gerçekleşir:
1. İzafe ile
2. İyelik ekleri ile
Örnek olarak "kur" (oğul) ve "seyyare" (araba) kelimelerini iyelik eklerine göre çekimleyelim:
1. İzafe ile:
kuri min | oğlum | kuri ême | oğlumuz |
kuri to | oğlun | kuri êwe | oğlunuz |
kuri ew | oğlu | kuri ewan | oğulları |
2. İyelik ekleri ile:
kurim | oğlum | kuriman | oğlumuz |
kurit | oğlun | kuritan | oğlunuz |
kurî | oğlu | kuriyan | oğulları |
seyyarem | arabam | seyyareman |
seyyaret | araban | seyyaretan |
seyyarey | arabası | seyyareyan |
Türkçede sahip olma durumu "var" ve "yok" kelimeleri ile sağlanır. Kürtçede ise heye (var) ve nîye (yok) kelimeleri sahip olduğumuz bir şeyi ifade etmek için kullanılır. Örneğin;
Kitabim heye (Kitabım var)
Kitabim nîye (Kitabım yok)
Mindalit heye (Çocuğun var)
Mindalit heye? (Çocuğun var mı?)
Çend mindalit heye? (Kaç çocuğun var?)
Le baxçe seg heye (Bahçede köpek var)
Le xane hîç mindal nîye (Evde hiç çocuk yok)
Kürtçede isimleri çoğul yapmak için kelimenin sonundaki harfe göre; eğer ünsüz bir harfle biterse sonuna -an eki, ünlü bir harf ile biterse sonuna -yan eki, "e" sesi ile biterse sonuna "e" harfi kaldırılarak -an eki getirilir. Meselâ;
Dar - Daran (Ağaç - Ağaçlar)
Bazî - Baziyan (Oyun - Oyunlar)
Name - Naman (Mektup - Mektuplar)
İstisnalar:
Xane - Xaniyan (Ev - Evler)
Zinde - Zindegan (Canlı - Canlılar)
Şî - Şitan (Şey - Şeyler)
İnsan - Nas (İnsan - İnsanlar)
Dû çaw (İki göz)
Se dane kursî (Üç tane sandalye)
Çar pişileyi şirîn (Dört sevimli kedi)
Artikel, bir isimle beraber kullanılan bir kelime olup, o isme nasıl değinildiğini belirtir. O kelimenin belirli veya belirsiz, bilinir veya bilinmez olduğuna dair bilgi verir. Artikel kavramı İngilizce, Fransızca gibi dillerde sıkça kullanılmakla beraber; Türkçede isimlerle beraber hiçbir artikel kullanılmaz. Bunun yanında Kürtçenin Kurmanci lehçesinde de artikel kullanılmaktadır.
Sorani lehçesinde iki tür artikel bulunmaktadır:
[8] Belirli artikel, bir grubun belli bir üyesine değinen tekil ve çoğul isimlerden önce kullanılır. Bu tip tanımlık, daha evvel bahsi geçmiş olan bir isme tekrar değinirken kullanılır. Burada önemli olan, bahsettiğimiz nesneden karşı tarafın da haberdar olmasıdır. Bu tip artikel İngilizcede "the" şeklinde kullanılır. Soranicede ise, kelimenin sonuna -eke eki getirilerek sağlanır. Belirli artikelin çoğulu ise kelimenin sonuna -ekan eki getirilerek sağlanır. Kelime eğer ünlü bir harfle biterse sonuna -yekan eki, "e" sesi ile biterse sonuna -kan eki eklenir.
Yalın hal | Tekil | Çoğul | Anlamı |
---|---|---|---|
Dar | Dareke | Darekan | Ağaç |
Merd | Merdeke | Merdekan | Adam |
Bazî | Baziyeke | Baziyekan | Oyun |
Seyyare | Seyyareke | Seyyarekan | Araba |
Örneğin;
Jineke zor dirêje (Kadın çok uzun)
Dari çinareke zor pîre [(Buradaki) Çınar ağacı çok yaşlı]
Çayekan zor serdin (Çaylar çok soğuk)
Dergahekeyi çayxane (Çayhanenin kapısı)
Namekani dirêj (Uzun mektuplar)
Canekem (Canım), Ezîzekem (Azizim), Kurekem (Oğlum) ...
Çayekan zor serdin = Çayan zor serdin (Çaylar çok soğuk)
Dergahekeyi çayxane = Dergahi çayxane (Çayhanenin kapısı)
Namekani dirêj = Namani dirêj (Uzun mektuplar)
Canekem = Canim (Canım)
Belirsiz artikel, bir grubun herhangi bir üyesine değinmek için tekil isimlerden önce kullanılır.[12] Bu tip artikel İngilizcede "a/an" şeklinde kullanılır. Türkçede bu anlamı ise belgisiz sıfat olarak kullanılan "bir" kelimesi sağlar. Kürtçede ise belirsiz artikel, kelimenin sonuna -êk eki eklenerek sağlanır. Bu ek, ünlü bir harften sonra -yek şeklinde olur. Örneğin;
Rojêk (Bir gün)
Piyawêk/Merdêk (Bir adam)
Şitêk (Bir şey)
Kiçêki zîba (Güzel bir kız)
Mindalêki şad (Mutlu bir çocuk)
Qehweyeki germ (Sıcak bir kahve)
Çend kesêk (Birkaç adam)
Hemû rojêk (Bütün bir gün)
Her mewzûyek (Her bir konu)
Yek fincan qahwe (Bir fincan kahve)
Yek bardaq awi serd (Bir bardak soğuk su)
Kürtçede isimlerin önüne ya da arkasına bazı hal ekleri eklenerek bu isimlerde belirtme, yönelme ve bulunma gibi anlamlar sağlar. Kürtçede kullanılan hal ekleri aşağıda verilmlştir:
İşlevi | Ön ek | Arka ek |
---|---|---|
belirtme | - | -î |
yönelme | be | - |
bulunma | le | da |
ayrılma | le | -ewe / ra |
ile | - | legel |
için | bo | - |
Örnekler
Kitabî biawer (Kitabı getir)
Şîşeyî şikestim (Şişeyi kırdım)
Be xane derom (Eve gidiyorum)
Le mangêk sî roj heye (Bir ayda otuz gün vardır)
Emro le medrese da hîç kes nîye (Bugün okulda hiç kimse yok)
Ehmed emşew le İstanbulewe dê (Ahmet bu akşam İstanbuldan geliyor)
Le xanewe êsta derom (Evden şimdi çıktım)
Le xane ra êsta derom (Evden şimdi çıktım)
Burak legel be çarşû deroym (Burak ile çarşıya gidiyoruz)
Bo sefer çemdani xoyî amade kird (Yolculuk için valizini hazırladı)
Kürtçede şahıslara hal ekleri getirirken iki farklı yöntem kullanılır.[14] 1. yöntemde şahıs zamirlerinin önüne ya da arkasına hal eki getirilir. İkinci yöntemde ise hal eklerine iyelik ekleri getirilir. Aşağıda şahıs ekleri her iki yönteme göre çekimlenmiştir.
Yönelme hali:
be min | bana | bême | bize |
be to | sana | bêwe | size |
bew | ona | bewan | onlara |
pêm | bana | pêman | bize |
pêt | sana | pêtan | size |
pê | ona | pêyan | onlara |
Bulunma hali
le min | bende | lême | bizde |
le to | sende | lêwe | sizde |
lew | onda | lewan | onlarda |
lêm | bende | lêman | bizde |
lêt | sende | lêtan | sizde |
lê | onda | lêyan | onlarda |
ile edatı
legelim | benimle | legelman | bizimle |
legelit | seninle | legeltan | sizinle |
legelî | onunla | legelyan | onlarla |
için edatı
bo min | benim için | bo ême | bizim için |
bo to | senin için | bo êwe | sizin için |
bo ew | onun için | bo ewan | onlar için |
işaret zamiri için
bem | buna |
lem | bunda |
Kürtçede fiiillerde geçmiş zaman yapmak için fiillerin sonundaki mastar eki "-in" çıkarılarak yerine şahıs ekleri getirilir.[15] Fiilin sonunda mastar eki olarak "-în/-ûn" alırsa sadece sonundaki "-n" sesi çıkarılır. Örnek için kirdin (yapmak), bûn (olmak) ve noşîn (içmek) fiillerini geçmiş zamana göre çekimleyelim: kirdin (yapmak):
kirdim | yaptım | kirdîm | yaptık |
kirdî | yaptın | kirdin | yaptınız |
kird | yaptı | kirdin | yaptılar |
bûn (olmak):
bûm | oldum | bûyim |
bûy | oldun | bûn |
bû | oldu | bûn |
noşîn (içmek):
noşîm | içtim | noşîyim | içtik |
noşî | içtin | noşîn | içtiniz |
noşî | içti | noşîn | içtiler |
Kürtçede şimdiki zaman yapmak için fiilin mastar kökünden bağımsız bir de şimdiki zaman köküne ihtiyaç duyarız. Bir fiilin şimdiki zaman kökü, mastar halini bazen anımsatsa da bir fiilin şimdiki zaman kökünü bulabilmek için herhangi bir kural yoktur.[16] Aşağıda bazı fiillerin şimdiki zaman kökü verilmiştir:
Şimdi de kökünü bulduğumuz bir fiilin önüne e- ekini getirerek fiili şimdiki zamanda kullanabiliriz.
Bu fiilleri şahıslara göre çekimlememiz için fiilin, şimdiki zamandaki köküne göre, son harfine bakmak gerekir. Mesela, fiil kökünde, sonu sessiz bir harfle biten fiilleri temsilen dîtin, reftin, kirdin ve gotin fiillerini şimdiki zamana göre çekimleyelim:
ebînim | görüyorum | ebînîm | görüyoruz |
ebînî | görüyorsun | ebînin | görüyorsunuz |
ebîne | görüyor | ebînin | görüyorlar |
erom | gidiyorum | eroym | gidiyoruz |
eroy | gidiyorsun | eron | gidiyorsunuz |
eroa | gidiyor | eron | gidiyorlar |
ekem | yapıyorum | ekeym | yapıyoruz |
ekey | yapıyorsun | eken | yapıyorsunuz |
eka | yapıyor | eken | yapıyorlar |
elêm | söylüyorum | elêym | söylüyoruz |
elêy | söylüyorsun | elên | söylüyorsunuz |
elê | söylüyor | elên | söylüyorlar |