Saymalıtaş Tabiat Parkı
Kırgızca: Саймалуу-Таш мамлекеттик жаратылыш паркы
IUCN kategori II (millî park)
Saymalıtaş'taki petroglifler
Bölge	Kırgızistan
Şehir	Celal-Abad
İlçe	Toguz-Toro
Koordinatları	41°11′K 73°49′D / 41.183°K 73.817°D / 41.183; 73.817
Kapladığı alan	320.072 km2 (123.580 sq mi)
Kuruluş tarihi	2001

Saymalıtaş ya da Saimaluu Tash (Kırgızcada 'işlemeli' veya 'desenli taşlar' anlamına gelir), Kırgızistan'ın Celal-Abad ili'nde, Kazarman'ın güneyinde yer alan bir petroglif alanıdır. Siyah-beyaz kaya resimleri içeren 10.000'den fazla ve belki de 11.000^[1] kadar oyulmuş resmi tanımlanmıştır ve bu da sit alanını dünya çapında önemli bir kaya sanatı koleksiyonu haline getirmiştir.^[2][3] Bu kaya sanatı örnekleri aşağı vadideki kadim insanların dini davranışlarının göstergelerindendir.^[1]

Koruma[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırgız Milli Komisyonu tarafından 29 Ocak 2001 tarihinde sit alanının UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'nde listelenmesi önerilmiştir. Sit alanı "Saymalıtaş Petroglifleri" adı altında (iii), (iv) ve (vi) kriterler ile UNESCO'nun Geçici Listesi'nde listelenmiştir.^[3] Mayıs 2001'de kurulan daha büyük Saymalıtaş Tabiat Parkı'nın bir parçasıdır^[4] ve 320.072 km²'lik (123.580 sq mi) bir alanı kaplamaktadır.^[5]

Konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Petroglif alanı, Fergana Vadisi'nde, alçak bir dağ sırtıyla ayrılmış iki yüksek vadide yaklaşık 3.200 metre (10.500 ft) rakımda yer almaktadır. Sit alanı Kazarman'ın 30 kilometre (19 mi) güneyinde yer almaktadır.^[2][1] Kazarman köyünden kısa bir mesafeye kadar sadece arazi araçlarının kullanabileceği bir yol bulunur ancak sit alanına geri kalan kısmına yürüyerek veya at sırtında yaklaşık bir gün içinde ulaşılabilir ancak bu yolculuk sadece Ağustos civarında gerçekleştirilebilir. Yorucu bir tırmanıştır. Diğer zamanlarda, kar koşulları bölgeye ulaşımı imkansız hale getirir.^[1] Trekking, arazi araçlarıyla üç gün ve at sırtında yedi gün sürer.^[1]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırgızca 'Saymalıtaş'ın anlamı “desenli ya da işlemeli taşlık”tır.^[6]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük galerilerde yer alan petroglifler Neolitik ve Bronz Çağların MÖ 2000 yıllarından MÖ 3000 yıllarına ve Orta Çağ'a (MS 8. yüzyıl) kadar tarihlendirilmektedir.^[2][1][3] Tunç Çağı yerleşimcilerinin dini petroglif yazma geleneği vardı. Bu, Demir Çağı'nda MÖ 800'e kadar; İskit ve Türk halkının yaptığı varyantlar orta çağda birkaç yüz yıl boyunca devam etti.^[1]

Ayrıca MÖ 8. yüzyıldan MS birinci yüzyıla, Kırgız öncesi Saka-Usun döneminde, insanların buraya yerleştiği belirtilmektedir. Saka keşişleri bu siteyi güneş tanrısına kurban ayinleri sırasında kullandı ve yerleşimleri Cholpon-Ata koyuna kadar uzandı.^[7] Yerleşme Tandır Dağları ve Ön Fergana halkı için kutsaldı ve günümüzde bile ruhsal ve iyileştirici nitelikleri için modern Kırgız kuşağı nesli için kutsal kabul edilmektedir. Bu alan, halkların “dini inançlar ve dağlara, doğaya, totemlere ve güneş kozmik imgelerine ibadetlerinin” ruhsal bağlarının bir parçasıdır.^[1][3] Yer ilk olarak 1902 yılında Rus haritacıları tarafından Celal-Abad ve Narın arasında bir askeri kampı şehre bağlamak için bir yol projesi için araştırmalar yapılırken fark edildi; bu yol şimdi Kazarman üzerinden kullanılmaktadır. Haritacılardan biri olan Nikolai Khludov, kamplarının yakınında bir çobandan "boyalı taş" üzerine masallar duydu ve bölgeyi bir denetçi ekibi ile incelemeye karar verdi. Petrogliflerle ilgili bulgularını Taşkent Arkeoloji Derneği'ne bildirdi. Bu kurum daha sonra siteyi daha ayrıntılı incelemek için bir keşif gezisi düzenledi. Ancak, saha 1950 yılına kadar araştırılmadı. Bir kazı gerçekleştirildikten sonra, petroglifler özel olarak tanımlandı, numaralandırıldı ve petrogliflerin yaşları belirlendi. Sit alanı günümüzde Bişkek Arkeoloji Enstitüsü tarafından aralıklı olarak araştırma altındadır.^[1] Neolitik çağ petroglifleri Kırgız Devlet Tarih Müzesi'nde sergilenmektedir. ^[1]

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Arkeologlar, "Saymalıtaş 1" ve "Saymalıtaş 2" adı altında bölgeyi ikiye ayırmışlardır.

3 kilometre (1,9 mi) uzunluğundaki Saymalıtaş 1, parlak bazaltik taşların üzerine kazınmış petroglifler içerir. Bunların aşağı vadilerden getirilen "adak kurbanları" olduğuna inanılmaktadır. Burada şamanların kutsal ayinler yaptığı küçük bir göl bulunmaktadır.^[8] Taşlardaki çeşitli tasarımların petroglifleri tanımlanmıştır. En yaygın tasarımlar dağ keçisi (Türk dönemine tarihlenen uzun boynuzlu dağ keçisi daha yaygındır^[7]), atlar, aslanlar ve kurtlar gibi hayvanlardır. Bir başka yaygın çizim de geyiklerin, özellikle büyük boynuzluların avlanma sahnelerinden oluşmaktadır; bu sahnede avcılar hayvanları yaylar, oklar ve mızraklarla avlarken gösterilir. Toprağı işlemek gibi tarımsal işlemler yaygın bir temadır. Diğer sahneler dini danslar, güneş, nehirlerin akışını temsil eden dalgalı tasarımlar ve cinsel sahnelerdir. Sanatçılar belki de iyi bir mahsul veya başarılı bir av gezisi sonrasında dağın ruhlarına şükran duygularını göstermek için bunları çizmiş olmalıdır.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]

• Lonely Planet Central Asia. Lonely Planet Publications. 1 Nisan 2014. ISBN 978-1-74300-078-6. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
• Kyrgyzstan. Bradt Travel Guides. 5 Şubat 2015. ISBN 978-1-84162-856-1. 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Yerel bir Tur şirketinin sitesinde Saymalıtaş hakkında3 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Saymalıtaş'ın 200124 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. yılında UNESCO'ya sunulması24 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.