Reichstag Yangın Kararnamesi (Almanca: Reichstagsbrandverordnung), Halkın ve Devletin Korunması için Reich Başkanının Kararnamesi'nin genel adıdır. Kararname, (Almanya Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg tarafından Şansölye Adolf Hitler'in tavsiyesi üzerine 28 Şubat 1933'te Reichstag yangınına hemen yanıt olarak yayınlandı. Kararname, Alman vatandaşlarının temel sivil özgürlüklerinin çoğunu geçersiz kıldı. Naziler Alman hükûmetinde güçlü konumlardayken, kararname, Nazilere muhalif olduğu düşünülen herkesin hapsedilmesi ve Nazi davasına "dost" olarak kabul edilmeyen yayınların bastırılması için yasal dayanak olarak kullanıldı. Kararname tarihçiler tarafından Almanya'da tek partili bir Nazi devletinin kurulmasındaki kilit adımlardan biri olarak görülüyor.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Hitler, sadece dört hafta önce, 30 Ocak 1933'te, Başkan von Hindenburg tarafından bir koalisyon hükûmetine liderlik etmesi için davet edildiğinde Almanya Şansölyesi olarak atanmıştı. Hitler hükûmeti, von Hindenburg'u Reichstag'ı feshetmeye ve 5 Mart'ta seçim çağrısı yapmaya çağırmıştı.

27 Şubat 1933 akşamı, parlamento seçimlerinden altı gün önce, Reichstag odalarında yangın çıktı. Yangının kesin koşulları bugüne kadar belirsizliğini koruyor olsa da, açık olan şu ki, Hitler ve destekçileri, güçlerini pekiştirmek için bir araç olarak hızla yangından faydalandılar. Hitler neredeyse anında Almanya Komünist Partisi'ni (KPD) yangına neden olmakla suçladı ve yangının daha fazla Alman'ın Nazileri desteklemesine yol açacağına inandı. Rudolf Diels'e göre, Hitler'in ateşin içinden bağırdığı duyuldu: "Bu alt-insanlar, insanların bizim tarafımızda nasıl durduğunu anlamıyorlar. Şimdi içinden çıkmak istedikleri fare deliklerinde, elbette kitlelerin tezahüratlarından hiçbir şey duymuyorlar."^[1]

Reichstag binasının yakılmasını bir komünist ayaklanmada sözde başlangıç olarak gören Naziler, milyonlarca Alman'ı komünist terör tehdidi karşısında bir korku sarsıntısına atmayı başardılar. Resmi kayıtlar şunları söyledi:

Reichstag'ın yakılmasının kanlı bir ayaklanma ve iç savaşın işareti olması amaçlandı. Berlin'de büyük çaplı yağma Salı günü sabahın dördü gibi erken bir tarihte planlandı. Almanya genelinde bugünden itibaren önde gelen şahıslara, özel mülkiyete , barışçıl nüfusun can ve güvenliğine karşı terör eylemlerinin başlayacağı ve genel bir iç savaşın başlatılacağı belirlendi…^[2] Yangından saatler sonra düzinelerce Komünist hapse atılmıştı. Ertesi gün, Hermann Göring liderliğindeki Prusya İçişleri Bakanlığı yetkilileri, tutuklamalar için yasal koruma sağlamanın yollarını tartıştı. Prusya eyalet polisi şefi Ludwig Grauert, Weimar Anayasası'nın 48. maddesi uyarınca, cumhurbaşkanına Reichstag'ın rızası olmadan kamu güvenliğini korumak için gerekli her türlü önlemi alma yetkisi veren acil bir başkanlık kararnamesi önerdi. Daha fazla Komünist şiddeti önleme bahanesiyle sivil özgürlüklerin çoğunu askıya alırdı. Bu tür tedbirlerin alınması konusunda Bakanlar Kurulu'nda zaten tartışmalar olmuştu. Nazilerin koalisyon ortağı Alman Ulusal Halk Partisi'nin (DNVP) bir üyesi olan Adalet Bakanı Franz Gürtner, 27 Şubat öğleden sonra aslında kabinenin önüne bir kararname taslağı getirmişti.^[3]

Önerilen kararname Reich Kabinesine sunulduğunda, kabinede bir portföyü olan tek Nazi olan İçişleri Bakanı Wilhelm Frick, kabinenin düzeni sağlayamazsa eyalet hükûmetlerini devralmasına izin verecek bir madde ekledi. Özellikle, kabinenin bunu kendi yetkisiyle yapmasına izin verilecekti. Frick, İçişleri portföyünün neredeyse güçsüz olduğu için Nazilere verildiğinin çok iyi farkındaydı; Avrupa'nın geri kalanındaki meslektaşlarının aksine, polis üzerinde hiçbir yetkisi yoktu. Devletler üzerindeki gücünü genişletme ve böylece ülkeyi Nazileştirme sürecini başlatma şansı gördü.

Acil bir kabine toplantısında Hitler, yangının artık onu "KPD'nin acımasız bir yüzleşmesi" meselesi haline getirdiğini açıkladı - bu, "adli mülahazalara bağlı kılınamayacak bir yüzleşme"ydi. Şansölye Yardımcısı Franz von Papen, Reich kabinesine gerekirse eyalet hükûmetlerini devralma yetkisi veren maddeye itiraz etse de, kararname onaylandı. Kısa bir süre sonra, Başkan von Hindenburg kararnameyi kanun haline getirdi.^[3]

Kararname altı maddeden oluşuyordu. Madde 1, habeas corpus, ikamet dokunulmazlığı, posta ve telefon gizliliği, ifade ve basın özgürlüğü, kamu toplanma hakkı, mülkiyet ve konut dokunulmazlığı özgür örgütlenme hakkı dahil olmak üzere Weimar Anayasası'nda belirtilen sivil özgürlüklerin çoğunu süresiz olarak askıya almıştır. Madde 2 ve 3, Reich hükûmetinin normalde federal Devletler için ayrılmış yetkileri üstlenmesine izin verdi . Madde 4 ve 5 kamu binalarının kundaklanması için ölüm cezası da dahil olmak üzere bazı suçlar için acımasız cezalar oluşturdu. Madde 6, Kararnamenin ilan edildiği gün yürürlüğe girdiğini belirtmiştir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]