Proses akış şeması

Proses akış şeması (çoğunlukla İngilizce kısaltması olan PFD ile anılır), bir endüstriyel süreçteki kütle ve enerji dengelerinin görselleştirilmiş halidir.^[1] Proses akış şemaları, çeşitli endüstriyel süreçlerin (örneğin kimyasal süreçlerin) madde ve enerji akımlarını, bu akımların ekipmanlar arasındaki bağlantılarını, akım debilerini ve kimyasal bileşimlerini göstermekle beraber, süreçte kulanılan ekipmanların operasyon koşullarını da gösterir. ISO 10628 gibi uluslararası standartlara göre çizilen proses akış şemaları, ekipmanları ve akımları gösteren semboller ve çizimlerden oluşur.^[2]

İçerik[değiştir | kaynağı değiştir]

Açık kaynak bir yazılım olan Dia'dan alınmış bazı tipik proses akış şeması sembolleri.^{[not 1]}

Proses akış şemaları, bir tasarım işinde genelde ilk oluşturulan akış şemalarındandır. Tipik bir proses akış şeması, okuyucuya aşağıdaki süreç bileşenlerini sembolik olarak gösterir:^[3]

Ana borular
Madde akımının yönü
Ana mekanik ekipmanlar
Ana enstrümantasyon ve kontrol bileşenleri

Bu bilgilerin yanı sıra, proses akış şemalarında çeşitli tasarım verileri de bulunmaktadır. Bu veriler aşağıdaki gibi sıralanabilir:^[3]

Süreçteki mekanik ekipmanların (örneğin pompalar, ısı değiştiriciler, distilasyon kolonları vs.) tasarımında kullanılan koşullar
Ekipmanların operasyon ve tasarım parametereleri (basınç ve sıcaklık)
Madde akımlarının kimyasal bileşimi

Proses akış şeması örnekleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki proses akış şeması kimya mühendisliğinde amin gaz arıtma tesisi olarak bilinen bir ünite prosesini göstermektedir:

Çeşitli kimyasal tesislerinde, rafinerilerde kullanılan tipik bir amin gaz arıtma prosesini gösteren bir proses akış şeması.

İlgili standartlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Proses akış şemaları bazı uluslararası standartlara göre düzenlenmektedir. Aşağıda bu standartlar sıralanmıştır:

ISO 15519-1:2010 (İngilizce): Specification for diagrams for process industry — Part 1: General rules
ISO 15519-2:2015 (İngilizce): Specifications for diagrams for process industry — Part 2: Measurement and control
ISO 10628-1:2014 (İngilizce): Diagrams for the chemical and petrochemical industry — Part 1: Specification of diagrams
ISO 10628-2:2012 (İngilizce): Diagrams for the chemical and petrochemical industry — Part 2: Graphical symbols
ANSI Y32.11: Graphical Symbols For Process Flow Diagrams (2003'te yürürlükten kalktı)
SAA AS 1109: Graphical Symbols For Process Flow Diagrams For The Food Industry

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^
Her bir satırdaki sembollerin temsil ettiği ekipmanlar aşağıdaki gibidir:
- fan/karıştırıcı, sprey, pnömatik hat, dikey pnömatik hat, ölçüm, basit ısı değiştirici
- dikey basit ısı değiştirici, alternatif ısı değiştirici sembolü, alternatif ısı değiştirici sembolü, sabit kabuk-boru tipi ısı değiştirici, yüzer başlıklı kabuk boru tipi ısı değiştirici (u borulu olarak da adlandırlır)
- kettle tipi kazan (reboiler), hava soğutmalı ısı değiştirici, zorlamalı çekişli soğutucu, cebri çekişli soğutucu, levha tipi ısı değiştirici
- çift borulu ısı değiştirici, ısıtma/soğutma boru demeti, dikey konumlanmış ısıtma/soğutma boru demeti, basit fırın, basit tank, basit knockout tankı, raflı kolon, detaylı gösterilmiş raflı kolon
- akışkan teması sağlayan tank (ekstraksiyon kolonu vs.), reaktör/absorpsiyon tankı, otoklav, açık tank, çöktürme tankı, mühürlü tank, kapalı tank, sabit çatılı tank
- yüzer kapaklı tank, küresel depolama tankı, basit gaz tutucu, santrifüj pompa/fan, pozitif deplasmanlı döner pompa/kompresör, pistonlu pompa/kompresör, eksenel akımlı fan
- kompresör/türbin, ejektör/injektör, AC jeneratörü, vana, vana, kontrol vanası, kontrol vanası
- basit filtre, karıştırıcı, siklon/hidrosiklon, sprey kurutucu, santrifüj

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Moran, Seán, (Ed.) (2015). "Chapter 3 - Process Plant Design Deliverables". An Applied Guide to Process and Plant Design (İngilizce). Butterworth-Heinemann. ss. 35-32. doi:10.1016/B978-0-12-800242-1.00003-7. ISBN 9780128002421. 2 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2022.
^ Shah, Ajay; Baral, Nawa Raj; Manandhar, Ashish (2016). "Chapter Four - Technoeconomic Analysis and Life Cycle Assessment of Bioenergy Systems". Advances in Bioenergy (İngilizce). 1. Elsevier. ss. 189-247. doi:10.1016/bs.aibe.2016.09.004. ISBN 9780128095225. ISSN 2468-0125. Erişim tarihi: 2 Ocak 2022.
^ ^a ^b Parisher, Roy A.; Rhea, Robert A., (Ed.) (2022). "Chapter 7 - Flow Diagrams and Instrumentation". Pipe Drafting and Design (Fourth Edition) (İngilizce). Gulf Professional Publishing. ss. 155-174. doi:10.1016/B978-0-12-822047-4.00020-0. ISBN 9780128220474. 2 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2022.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Raymond E. Kirk; Donald F. Othmer. Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology (4.4yıl=2001 bas.). Wiley-Interscience. ISBN 0471419613.
M.S. Ray; M.G. Sneesby. Chemical Engineering Design Project: A Case Study Approach (2.2yıl=1998 bas.). Gordan and Breach Science Publishers. ISBN 9056991361.
R. Turton; R.C. Bailie; W.B. Whiting; J.S. Shaeiwitz. Analysis, Synthesis, and Design of Chemical Processes (2.2yıl=2002 bas.). Prentice Hall. ISBN 0-13-064792-6.
Fritz Ullmann. Ullman's Encyclopedia of Industrial Chemistry (6.6yıl=2002 bas.). Wiley-VCH. ISBN 3-527-30385-5.
Srikumar Koyikkal. Chemical Process Technology and Simulation (1.1yıl=2013 bas.). Prentice Hall India. ISBN 978-81-203-4709-0.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Engineering Tool Box sitesinden "PFD" 16 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Proses endüstrilerinde kullanılan basitleştirilmiş proses akış şemaları ve akış diyagramları. 6 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] Her bir satırdaki sembollerin temsil ettiği ekipmanlar aşağıdaki gibidir:
fan/karıştırıcı, sprey, pnömatik hat, dikey pnömatik hat, ölçüm, basit ısı değiştirici

dikey basit ısı değiştirici, alternatif ısı değiştirici sembolü, alternatif ısı değiştirici sembolü, sabit kabuk-boru tipi ısı değiştirici, yüzer başlıklı kabuk boru tipi ısı değiştirici (u borulu olarak da adlandırlır)

kettle tipi kazan (reboiler), hava soğutmalı ısı değiştirici, zorlamalı çekişli soğutucu, cebri çekişli soğutucu, levha tipi ısı değiştirici

çift borulu ısı değiştirici, ısıtma/soğutma boru demeti, dikey konumlanmış ısıtma/soğutma boru demeti, basit fırın, basit tank, basit knockout tankı, raflı kolon, detaylı gösterilmiş raflı kolon

akışkan teması sağlayan tank (ekstraksiyon kolonu vs.), reaktör/absorpsiyon tankı, otoklav, açık tank, çöktürme tankı, mühürlü tank, kapalı tank, sabit çatılı tank

yüzer kapaklı tank, küresel depolama tankı, basit gaz tutucu, santrifüj pompa/fan, pozitif deplasmanlı döner pompa/kompresör, pistonlu pompa/kompresör, eksenel akımlı fan

kompresör/türbin, ejektör/injektör, AC jeneratörü, vana, vana, kontrol vanası, kontrol vanası

basit filtre, karıştırıcı, siklon/hidrosiklon, sprey kurutucu, santrifüj

[2] /karıştırıcı, sprey, pnömatik hat, dikey pnömatik hat, ölçüm, basit ısı değiştirici

[3] y basit ısı değiştirici, alternatif ısı değiştirici sembolü, alternatif ısı değiştirici sembolü, sabit kabuk-boru tipi ısı değiştirici, yüzer başlıklı kabuk boru tipi ısı değiştirici (u borulu olarak da adlandırlır)

[4] ttle tipi kazan (reboiler), hava soğutmalı ısı değiştirici, zorlamalı çekişli soğutucu, cebri çekişli soğutucu, levha tipi ısı değiştirici

[5] çift borulu ısı değiştirici, ısıtma/soğutma boru demeti, dikey konumlanmış ısıtma/soğutma boru demeti, basit fırın, basit tank, basit knockout tankı, raflı kolon, detaylı gösterilmiş raflı kolon

[6] ışkan teması sağlayan tank (ekstraksiyon kolonu vs.), reaktör/absorpsiyon tankı, otoklav, açık tank, çöktürme tankı, mühürlü tank, kapalı tank, sabit çatılı tank

[7] yüzer kapaklı tank, küresel depolama tankı, basit gaz tutucu, santrifüj pompa/fan, pozitif deplasmanlı döner pompa/kompresör, pistonlu pompa/kompresör, eksenel akımlı fan

[8] resör/türbin, ejektör/injektör, AC jeneratörü, vana, vana, kontrol vanası, kontrol vanası

[9] sit filtre, karıştırıcı, siklon/hidrosiklon, sprey kurutucu, santrifüj

[1] Moran, Seán, (Ed.) (2015). "Chapter 3 - Process Plant Design Deliverables". An Applied Guide to Process and Plant Design (İngilizce). Butterworth-Heinemann. ss. 35-32. doi:10.1016/B978-0-12-800242-1.00003-7. ISBN 9780128002421. 2 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2022.

[2] Shah, Ajay; Baral, Nawa Raj; Manandhar, Ashish (2016). "Chapter Four - Technoeconomic Analysis and Life Cycle Assessment of Bioenergy Systems". Advances in Bioenergy (İngilizce). 1. Elsevier. ss. 189-247. doi:10.1016/bs.aibe.2016.09.004. ISBN 9780128095225. ISSN 2468-0125. Erişim tarihi: 2 Ocak 2022.

[:0-4] Parisher, Roy A.; Rhea, Robert A., (Ed.) (2022). "Chapter 7 - Flow Diagrams and Instrumentation". Pipe Drafting and Design (Fourth Edition) (İngilizce). Gulf Professional Publishing. ss. 155-174. doi:10.1016/B978-0-12-822047-4.00020-0. ISBN 9780128220474. 2 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2022.

[1]

[2]

[not 1]

[3]

Proses akış şeması nedir?, Proses akış şeması anlamı nedir?, Proses akış şeması ne demektir?