Plisi

Keleşe, plisi veya kılaf,^[1] geleneksel olarak Arnavutlar tarafından giyilen beyaz, kaba bir keçe başlıktır. Arnavutların yaşadığı bölgelere yayılmış şapka bugün Arnavutların geleneksel giyiminin bir parçasıdır. Başlığın yüksekliği bölgeden bölgeye değişir.^[1]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Arnavutçada bu şapkayı tanımlamak için tekil olarak keleşya veya plisi, çoğul olaraksa keleşe veya plisa kelimeleri kullanılır. Başlık tarzının, İliryalıların giydiği benzer bir başlıktan kaynaklandığı düşünülmektedir.^[2]^[3]

Keleşe ismi Arnavutça yün (leş) kelimesinden,^[4] plisi ismi ise Eski Yüksek Almanca filiz, Latince pellis ve Yunanca πῖλος pilos kelimeleri ile paralellik gösteren Ön Arnavutça *p(i)litja kelimesinden türemiştir.^[5]

Genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlık Arnavut yaylacılarının geleneksel kıyafetlerinin bir parçasıdır^[6]^[7] ve çok sayıda Arnavut topluluğu arasında ulusal bir sembol olarak kabul edilir.^[8] Osmanlı döneminde beyaz renkli bir fes, özellikle Müslüman Arnavutlar olmak üzere karakteristik Arnavut ulusal şapkası olmuştur.^[1]^[9]

Arnavutluk'un kuzeyindeki dağlık bölgelerde, şapkanın şekli yarım küre iken Kukës'de şapkanın tepesi düzdür.^[10] Güney Arnavutluk'ta, Mizeke alçak ovaları bölgesi hariç, özellikle Gjirokastër ve Vlorë bölgelerindeki şapkalar kuzeydekilerine kıyasla daha uzundur. Güney Arnavutluk’un bazı bölgelerinde bu başlık küçük bir çıkıntıya sahiptir. Başlık, kafa biçimine kalıplanmış, genellikle beyaz olan tek bir yün keçe parçasından yapılır.^[10]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yarım küre tipi keleşe veya plisi.
Düz tepeli fes tipi Keleşe .
Farklı keleşe tipleri.
Bir keçe üreticisi.
Kuzey Arnavut geleneksel kıyafetleri. Nopcsa Ferenc, 1913.
Arnavut müzik üçlüsü, Has İlçesi.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Di Monaco, Florindo (1999). Un mondo di acconciature: itinerario alla scoperta di centomila idee e misteri che vengono quotidianamente al pettine. Edizioni scientifiche italiane. s. 354. ISBN 9788881145300. 26 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "DiMonaco354" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Stipčević, Aleksandar (1977). The Illyrians: History and Culture. History and Culture Series. Noyes Press. s. 89. ISBN 0815550529. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019. It is generally agreed, and rightly so, that the modern Albanian cap originates directly from the similar cap worn by the Illyrians.
^ Recherches albanologiques: Folklore et ethnologie. Instituti Albanologijik i Prishtinës. 1982. s. 52. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2013. Ne kuadrin e veshjeve me përkime ilire, të dokumentuara gjer më tani hyjnë tirqit, plisi, qeleshja e bardhë gjysmësferike, goxhufi-gëzofi etj
^ Vladimir Orel (1998). Albanian Etymological Dictionary. Brill Academic Pub. s. 219. ISBN 9004110240. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019.
^ Vladimir Orel (1998). Albanian Etymological Dictionary. Brill Academic Pub. s. 334. ISBN 9004110240. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019.
^ Andromaqi Gjergji (2004). Albanian Costumes Through the Centuries: Origin, Types, Evolution. Acad. of Sciences of Albania, Inst. of Folc Culture. ISBN 978-99943-614-4-1.
^ Richard C. Hall (9 Ekim 2014). War in the Balkans: An Encyclopedic History from the Fall of the Ottoman Empire to the Breakup of Yugoslavia. ABC-CLIO. ss. 288-. ISBN 978-1-61069-031-7. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019.
^ Gjergji, 2004, p. 166: "To this day many zones of the Dukagjin Plateau in Kosova and various zones inhabited by Albanians in Montenegro and Macedonia have preserved their folk costumes or some expressive element of the costume, such as the white "qeleshe" (brimless felt cap) considered as a symbol of their nationality."
^ Stipčević, Aleksandar (1977). The Illyrians: history and culture (İngilizce). Noyes Press. s. 89. ISBN 9780815550525. 26 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019. From among the various caps that the Illyrians wore, one can distinguish four different types. On the monument from Zenica one can see the more common type of skullcap. Fundamentally it does not differ from the present-day small, white Albanian fez known as a qeleshe.
^ ^a ^b Nagel (1990). Albania. Nagel Publishers. s. 62. ISBN 978-2-8263-0827-0. Erişim tarihi: 14 Nisan 2013. The qeleshe, the white felt cap worn by men, was a distinctively Albanian type of headgear both within the country and beyond its frontiers" [...] "Among the mountain people of the north it was hemispherical in form; at Kukés in the form of a truncated cone

[DiMonaco354-1] Di Monaco, Florindo (1999). Un mondo di acconciature: itinerario alla scoperta di centomila idee e misteri che vengono quotidianamente al pettine. Edizioni scientifiche italiane. s. 354. ISBN 9788881145300. 26 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "DiMonaco354" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)

[Stipčević2-2] Stipčević, Aleksandar (1977). The Illyrians: History and Culture. History and Culture Series. Noyes Press. s. 89. ISBN 0815550529. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019. It is generally agreed, and rightly so, that the modern Albanian cap originates directly from the similar cap worn by the Illyrians.

[Recherches_albanologiques:_Folklore_et_ethnologie2-3] Recherches albanologiques: Folklore et ethnologie. Instituti Albanologijik i Prishtinës. 1982. s. 52. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2013. Ne kuadrin e veshjeve me përkime ilire, të dokumentuara gjer më tani hyjnë tirqit, plisi, qeleshja e bardhë gjysmësferike, goxhufi-gëzofi etj

[Orel199b2-4] Vladimir Orel (1998). Albanian Etymological Dictionary. Brill Academic Pub. s. 219. ISBN 9004110240. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019.

[Orel199a2-5] Vladimir Orel (1998). Albanian Etymological Dictionary. Brill Academic Pub. s. 334. ISBN 9004110240. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019.

[Gjergji20042-6] Andromaqi Gjergji (2004). Albanian Costumes Through the Centuries: Origin, Types, Evolution. Acad. of Sciences of Albania, Inst. of Folc Culture. ISBN 978-99943-614-4-1.

[Hall20142-7] Richard C. Hall (9 Ekim 2014). War in the Balkans: An Encyclopedic History from the Fall of the Ottoman Empire to the Breakup of Yugoslavia. ABC-CLIO. ss. 288-. ISBN 978-1-61069-031-7. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019.

[8] Gjergji, 2004, p. 166: "To this day many zones of the Dukagjin Plateau in Kosova and various zones inhabited by Albanians in Montenegro and Macedonia have preserved their folk costumes or some expressive element of the costume, such as the white "qeleshe" (brimless felt cap) considered as a symbol of their nationality."

[9] Stipčević, Aleksandar (1977). The Illyrians: history and culture (İngilizce). Noyes Press. s. 89. ISBN 9780815550525. 26 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2019. From among the various caps that the Illyrians wore, one can distinguish four different types. On the monument from Zenica one can see the more common type of skullcap. Fundamentally it does not differ from the present-day small, white Albanian fez known as a qeleshe.

[Nagel1990-10] Nagel (1990). Albania. Nagel Publishers. s. 62. ISBN 978-2-8263-0827-0. Erişim tarihi: 14 Nisan 2013. The qeleshe, the white felt cap worn by men, was a distinctively Albanian type of headgear both within the country and beyond its frontiers" [...] "Among the mountain people of the north it was hemispherical in form; at Kukés in the form of a truncated cone

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Plisi anlamı nedir