Oluz Höyük Gözlek Köyü'nün 2 km kuzeybatısında, Toklucak (eski Oluz) köyünün ise yaklaşık 5 km doğusunda bulunur ve Amasya-Çorum karayolunun 3 km güneyinde yer almaktadır. Yeşilırmak'ın (Hitit metinlerinde Kummešmaḫa, antik Iris) önemli kollarından Çekerek Irmağı'nın (Hitit metinlerinde Zuliya, antik Skylax) 4 km kuzeyinde ve verimli Geldingen Ovası’nın batı kenarında konumlanmıştır. 280 x 260 m boyutunda, hemen hemen yuvarlak şekilli, ova seviyesinden yaklaşık 15 m yüksekliğindeki Oluz Höyük yaklaşık 45 dönümlük bir alana sahiptir.^[1]

Kazılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölgede 1997-99 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nden Doç. Dr. Şevket Dönmez başkanlığındaki bir ekipçe yürütülen yüzey araştırmaları sırasında keşfedilmiştir. Daha sonra kazı çalışmaları da Ş. Dönmez başkanlığında 2007 yılında başlatılmıştır. Kazılar, tepenin en yüksek bölümünün batı kesiminde A açması ve doğu yamaçta B açması olmak üzere iki açma üzerinden yürütülmüştür. Daha sonra C ve D olarak adlandırılan iki açmada daha çalışılmıştır. 2007 yılındaki İstanbul Üniversitesi adına Doç.Dr. Şevket Dönmez tarafından başlatılan sistematik arkeolojik kazılar sonucunda, ilk belirlemelere göre Oluz Höyük’te 4 ana kültür katı saptanmıştır.^[1]

Tabakalanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazıların ikinci yılı olan 2008 yılında tam bir tabakalanma ortaya çıkarılmış ve sonuç itibarıyla höyükte yedi mimari tabaka belirlenmiştir. Bu tabakalanma yeniden eskiye doğru,

• 0. tabaka - Orta Çağ / Geç Bizans (MS 10. - 14. yüzyıllar,
• 1. tabaka - Helenistik Çağ (MÖ 2. yüzyıl sonu – MÖ 1. yüzyıl başı),
• 2. tabaka - Geç Demir Çağı'nın geç evresi (MÖ 4. – 3. yüzyıllar),
• 3.-4. tabaka – Geç Demir Çağı erken evre (MÖ 6. - 5. yüzyıllar),
• 5. tabaka - Orta Demir Çağı (MÖ 7. yüzyıl),
• 6. tabaka – kesin olmamakla birlikte Erken Demir Çağı ya da Geç Tunç Çağı (Hitit İmparatorluk Çağı),
• 7. tabaka - Erken Tunç Çağı (MÖ 4. – 3. binyıl)

olarak gösterilmektedir. Bu arada, A açmasının 3. tabakası Frig yerleşmesi olarak değerlendirilmiştir.^[1]

Yapı katları olarak verilen bu tabakalanma esasen dört kültür katı çerçevesinde değerlendirilmektedir. Birinci kültür katı, Helenistik Dönem'e ait MÖ 200 – 47 yıllarına tarihlenen tabakadır. Yontulmuş moloz taşlara dayanan güçlü bir mimari geleneğe dayanan bu kültür katı sokak ve caddeler, demir miğfer, kumtaşından ve pişmiş topraktan kandiller, yerel ve ithal çanak çömlekler ile sikkeler gibi buluntularla temsil edilmektedir. İkinci kültür katı olarak tanımlanan 2. – 6. tabakalar, esas itibarıyla Demir Çağı'nın Akamenid Dönemi (MÖ 425 – 200) özellikleri vermektedir. Bu kültür katı, anıtsal nitelikte kabul edilen taş döşeli bir yol, bunun kuzeyinde küçük bir saray ya da malikane olduğu düşünülen bir yapı kompleksi ile temsil edilmektedir.^[2]

Buluntular[değiştir | kaynağı değiştir]

Birinci (I) Kültür Katı (1. Mimari Tabaka) Hellenistik Dönem’e (MÖ 200 - 47) tarihlenmiştir. Kabaca yontulmuş moloz taşlarla inşa edilmiş konut türü yapılarla karakterize olan güçlü bir mimari geleneğin, sokak ve caddeleri ile birlikte ortaya çıkarıldığı bu kültür katı, demir miğfer, kumtaşı ve pişmiş toprak kandiller, yerel-ithal çanak-çömlekler ve sikkelerle dikkati çekmektedir.^[2]

İzleyen kültür katı (II) Demir Çağı’na (2, 3, 4, 5 ve 6. mimari tabakalar) aittir. Mimari, çanak-çömlek ve küçük buluntular yönünden Pers kültür karakterini yansıtan 2. Mimari Tabaka (MÖ 425 - 200) A ve B olmak üzere iki ana evreye ayrılmaktadır. Bu tabaka, A Açması’nda güneybatıdan kuzeydoğuya uzanan anıtsal taş döşemeli bir yol, bunun kuzeyinde yer alan ve küçük bir saray ya da malikane olduğu düşünülen kompleks bir yapı kalıntısı ile mimari açıdan karakterize olmaktadır. MÖ 500-425 yılları arasında yaşanmış olduğu anlaşılan 3. Mimari Tabaka’da ise özellikle çanak-çömlekçilik temelinde, boya bezeme geleneğinin sürekliliğinde, bitkisel ve figürlü bezemenin artmaya başlaması çanak-çömlek atölyelerinin Anadolu’nun yeni kültür ögelerinden etkilenmeye başladığını göstermektedir. Oluz Höyük, 4. Mimari Tabaka (MÖ 600-500) dönemini yaşarken Kašku Ülkesi’nde Frig kültürü etkisinde bir Geç Demir Çağı kenti durumunda idi. Geç Frig özelliği gösteren bezemesiz ya da boya bezekli çanak-çömlek, baskı yüzeyinde aslan-ceylan mücadelesi betimlenmiş olan fildişi damga mühür ve taş bir Kubaba heykelciğinin alt kısmının ele geçmiş olması, 4. Mimari Tabaka’nın Frig karakterini tartışmasız bir biçimde ortaya koymaktadır. 5. (MÖ 7. yy) ve 6. mimari tabakalar (MÖ 9 – 8. yy) Klasik ve Erken Frig dönemlerine aittir.^[2]

Üçüncü (III) Kültür Katı (7 ve 8. mimari tabakalar) Hitit Dönemi’ne (MÖ 15 – 13. yy) tarihlenmektedir. Bu kültür katında ele geçen taş bir mühür, tunç bir orak, pişmiş toprak tezgâh ağırlığı ile çanak-çömlek parçaları, Oluz Höyük’ün önemli bir Hitit yerleşmesi olduğuna işaret etmektedir.^[2]

Dördüncü (IV) Kültür Katı (9. Mimari Tabaka) Erken Tunç Çağı’na (MÖ 4. Binyıl) aittir. Taş bir döküm kalıbı parçası, ağırşaklar ve elde şekillendirilmiş çanak-çömlek parçaları bu kültür katını karakterize etmektedir.^[2]

MÖ 4500 yıllarına değin uzanan geçmişi ile Oluz Höyük, Amasya’nın Tarihöncesi, Öntarih ve Tarihi çağlarının kronolojik kurgusunu şekillendirmeye başlayan çok önemli antik bir yerleşmedir. Oluz Höyük yakın gelecekte Amasya iline sunacağı taşınamaz ve taşınabilir kültür varlıkları ile yöre turizmine önemli katkılar yapacaktır.^[2]

A açmasında üstteki tabakalar yoğun tahribat nedeniyle net bir mimari plan vermemektedir. Ortaya çıkarılan duvarlar, kısmen düzeltilmiş, çoğunluk olduğu gibi kullanılmış taşlarla basit çamur harç kullanılarak yapılmıştır. Duvarların yanı sıra yassı taşlarla yapılan taban döşemelerine de ulaşılmıştır. Üçüncü tabaka ise kerpiç duvarlarla düzgün bir plan vermiştir. Frig yerleşimi olarak görülen bu tabaka dolgusunda ayrıca İskit tipinde ok uçları ele geçmiştir.^[1]

B açmasının 5. tabakasında karışık halde beş yetişkine ait kemikler ilginçtir. Gömülmekten çok bir çukura rastgele atıldıkları anlaşılmaktadır.^[1] Söz konusu bireylerin bir cinayet sonucu öldürülmüş oldukları ve bir çukura atıldıkları düşünülmektedir.^[3]

Kazı çalışmalarında ulaşılan oldukça ilginç bir buluntu da 2011 yılı kazı sezonu sonunda 99 gömütün ortaya çıkarıldığı bir mezarlık alanıdır. İslami tarzda gömülmüş gömütler üç seviye oluşturmaktadır.^[4]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitap[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ş. Dönmez (Ed.). Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results. Ankara 2010.
• Ş. Dönmez. “Amasya İli Arkeolojik Araştırma Tarihçesi”, Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results (Ed. Ş. Dönmez). Ankara 2010: 11-12.
• Ş. Dönmez. “Amasya ve Yakın Çevresinin Tarihi Coğrafya Sorunlarına Genel Bir Bakış”, Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results (Ed. Ş. Dönmez). Ankara 2010: 13-17.
• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük’le İlgili Genel Bilgiler”, Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results (Ed. Ş. Dönmez). Ankara: 19-20.
• Ş. Dönmez/E. Emine Naza-Dönmez. “Oluz Höyük 2007 Dönemi Çalışmaları”, Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results (Ed. Ş. Dönmez). Ankara 2010: 21-31.
• Ş. Dönmez/E. Emine Naza-Dönmez. “Oluz Höyük 2008 Dönemi Çalışmaları”, Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results (Ed. Ş. Dönmez). Ankara 2010: 33-57.
• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları. Değerlendirmeler ve Sonuçlar”, Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results (Ed. Ş. Dönmez). Ankara 2010: 59-69.
• Ş. Dönmez. “Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results: A Summary”, Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results (Ed. Ş. Dönmez). Ankara 2010: 70-78.
• Y.S. Erdal. “Oluz Höyük Kazılarından Ele geçen İnsan İskeletlerine Ait Antropolojik Araştırmaların İlk Sonuçları”, Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results (Ed. Ş. Dönmez). Ankara 2010: 93-107.
• V. Onar. “Oluz Höyük Kazısı 2008 Dönemi Arkeozoolojik Sonuçları”, Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results (Ed. Ş. Dönmez). Ankara 2010: 111-120.
• F.A. Yüksel/O. Tarhan-Bal/Z. Keçeli. “Oluz Höyük Kazısı Jeofizik Araştırmaları ve Coğrafik Bilgi Sistemi (CBS) Uygulamaları”, Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results (Ed. Ş. Dönmez). Ankara 2010: 123-136.

Makale[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ş. Dönmez/E. E. Naza-Dönmez. “Amasya-Oluz Höyük Kazısı 2007 Dönemi Çalışmaları:

İlk Sonuçlar”, Colloquium Anatolicum VI, İstanbul 2007: 49-74.

• Ş. Dönmez. “Karadeniz’de Bir Hitit Yerleşimi”, Aktüel Arkeoloji 11, İstanbul 2009: 32-33.
• Ş. Dönmez/E. E. Naza-Dönmez. “Amasya-Oluz Höyük Kazısı 2007 Dönemi Çalışmaları:

İlk Sonuçlar”, Belleten LXXIII/267, Ankara 2009: 395-421.

• Ş. Dönmez. “Bir Anadolu Kralı Yeniden Doğuyor”, NTV Tarih 6 (Temmuz 2009): 9-10.
• Ş. Dönmez. “Perslerin Kayıp Satraplık Merkezi Bulundu”, NTV Tarih 12 (Ocak 2010): 13-14.
• Ş. Dönmez/E. E. Naza-Dönmez. “Oluz Höyük Kazısı İkinci Dönem (2008) Çalışmaları:

Değerlendirmeler ve Sonuçlar”, Colloquium Anatolicum VIII, İstanbul 2009: 125-170.

• Ş. Dönmez. “Altın İskender”, NTV Tarih 22 (Kasım 2010): 15.
• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük. Karadeniz’de Bir Hitit Kenti”,
• Aktüel Arkeoloji 18, İstanbul 2010: 104-111.
• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük Kazısı Üçüncü Dönem (2009) Çalışmaları:

Değerlendirmeler ve Sonuçlar”, Colloquium Anatolicum IX, İstanbul 2010: 275-306.

• Ş. Dönmez/E. E. Naza-Dönmez. “Amasya-Oluz Höyük Kazısı 2008 Dönemi Çalışmaları:

Yeni Sonuçlar ve Değerlendirmeler”, Höyük 2, Ankara 2010: 1-28.

• F.A. Yüksel/O. Tarhan-Bal/Z. Keçeli. “Amasya-Oluz Höyük Kazısı Jeofizik Araştırmaları ve Coğrafik Bilgi Sistemi (CBS) Uygulamaları”, Höyük 2, Ankara 2010: 55-65.
• V. Onar. “Amasya-Oluz Höyük Kazısı 2008 Dönemi Arkeozoolojik Sonuçları”, Höyük 2, Ankara 2010: 29-54.
• Ş. Dönmez. “Okuma-Yazma Bilmeyen Halkın Kayıt Sistemi”, NTV Tarih 27

(Nisan 2011): 11.

• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük Kazısı Dördüncü Dönem (2010) Çalışmaları:

Değerlendirmeler ve Sonuçlar”, Colloquium Anatolicum X, İstanbul 2011: 103-128.

• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük. Karadeniz’de Persler”, Aktüel Arkeoloji 25, İstanbul 2012:

140-145.

• Ş. Dönmez. “A Crater Fragment with Partridge Figures from Oluz Höyük, Central Black Sea Region, Turkey”, Ancient West & East 10, Leuven 2011: 339-347.
• Ş. Dönmez. “Amasya-Oluz Höyük. Anadolu’da Öncü Türklerin İlk İzleri”, NTV Tarih 36 (Ocak 2012): 26-35.

Bildiri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ş. Dönmez/E. E. Naza-Dönmez. “Amasya-Oluz Höyük Kazısı 2007 Dönemi Çalışmaları:

İlk Sonuçlar”, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı-4. Ankara 2009: 87-106.

• Ş. Dönmez/E. E. Naza-Dönmez. “Oluz Höyük Kazısı 2008 Dönemi Çalışmaları”,

31. Kazı Sonuçları Toplantısı -3. Ankara 2010: 379-400.

• F.A. Yüksel/Ş. Dönmez/O. Tarhan-Bal/Z. Keçeli. “Amasya-Oluz Höyük 2008 Yılı Arkeojeofizik Araştırmaları Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Uygulamaları”,
• 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. Ankara 2010: 165-179.
• F.A. Yüksel/N. Hoşkan/Ş. Dönmez. “Application of Geophysical Methods for Archaeological

Excavation (2009) in Amasya-Oluz Höyük (Yassı Höyük”), The Symposium on the Application of Geophysics to Environmental and Engineering Problems (SAGEEP), (11-15 April 2010), Keystone, Colorado 2010: 968-970.

• V. Onar. “Amasya-Oluz Höyük Kazısı 2008 Yılı Arkeozoolojik Sonuçları”, 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. Ankara 2010: 263-278.
• Ş. Dönmez/C. Özdemir. “Amasya İlinde Yeni Araştırmalar: Oluz Höyük ve Doğantepe Kazıları”, VII. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri/Acts of the VIIth International Congress of Hittitology. I. Cilt/Vol.I. (Ed. A. Süel). Ankara 2010: 221-244.
• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük Kazısı 2009 Dönemi Çalışmaları”,

32. Kazı Sonuçları Toplantısı -4. Ankara 2011: 92-110.

Haber Yazıları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ş. Dönmez/E. E. Naza-Dönmez. “Amasya Oluz Höyük Kazısı 2007 Dönemi Çalışmaları”,

Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 25, Ocak 2008, İstanbul: 33-34.

• Ş. Dönmez/E. E. Naza-Dönmez. “Amasya-Oluz Höyük Kazısı 2008 Dönemi Çalışmaları”,

Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 27, Ocak 2009, İstanbul: 14.

• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük Kazıları”, Önasya Arkeolojisi Bülteni 1. İlkbahar/Yaz 2009.

İstanbul: 7.

• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük Kazılar 2009 Yılı Çalışmaları”, Önasya Arkeolojisi Bülteni 2. Sonbahar/Kış 2009. İstanbul: 5.
• Ş. Dönmez. “Amasya-Oluz Höyük Kazı Çalışmaları - 2009”,

Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 30, Mayıs 2010, İstanbul: 23.

• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük Kazı Çalışmaları - 2010”,

Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 31, Ocak 2011, İstanbul: 28.

• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük Kazısı 2010 ve 2011 Dönemleri Çalışmaları”, Önasya Arkeolojisi Bülteni 3. Sonbahar/Kış 2011. İstanbul: 3.
• Ş. Dönmez. “Oluz Höyük Kazıları (Seçilmiş Kaynakça)”, Önasya Arkeolojisi Bülteni 3. Sonbahar/Kış 2011. İstanbul: 8-9.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Oluz Höyük Resmi web sayfası