Nótt

Nótt
Nótt
	Peter Nicolai Arbo'nun 19. yüzyıla ait yağlı boya tablosunda Hrímfaxi adlı ata binerken tasvir edilen Nótt
Diğer adları	Gece
Eski Norsça'da adı	[ˈnoːtː]
Hayvanları	At
Ten rengi	Esmer
Bineği	Hrímfaxi
Metinleri	Manzum Edda; Nesir Edda;
Cinsiyeti	Kadın
Etnik grubu	İskandinav
Kişisel bilgileri
Doğum	Yggdrasill
Eşi	Annar; Naglfari; Dellingr;
Çocukları	Auðr; Jörð; Dagr;
Ebeveynleri	Narfi (baba), Nór (anne)
Kardeşleri	Dagr

Nótt (Eski Norsça telaffuz: [ˈnoːtː], "gece"^[2]), İskandinav mitolojisinde gece teşhisi olan tanrıça.^[3]^[4] Nótt jötunn Narfi ve Nór'un kızı, Thor'un büyükannesidir.^[5]^[6] Yggdrasill ağacının altındaki vadilerde doğmuştur.^[1] Hayvanı, Alfödr'in Nott ve Dagr'a verdiği atlardan biri olan Hrímfaxi'dir.^[7] Anonim Eski Norsça şiirlerin 13. yüzyıldaki derlemesi niteliğindeki Manzum Edda ve 13. yüzyılda yazılan Nesir Edda'da Nótt, Narfi'nin kızı olarak geçer ve Hrímfaxi (Nótt'un atı) ile ilişkilendirilir. Nesir Edda'da Nótt'un evlilikleri ve soyağacından bahsedilir. Nótt; ilki Naglfari, ikincisi Annar, üçüncüsü ise Dellingr ile olmak üzere her birinden bir çocuğu olan üç evlilik yapmıştır. Bir özel isim olan nótt kelimesi, Eski Norsça edebiyatında da geçer.

Tasvirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Manzum Edda[değiştir | kaynağı değiştir]

Manzum Edda'daki "Vafþrúðnismál" şiirinin 24. kıtasında, kendisini "Gagnráðr" olarak gizlemiş olan Odin, jötunn Vafþrúðnir'e gündüz ve gecenin kaynağını sorar.^[7] Vafþrúðnir'in 25. kıtadaki cevabı şu şekildedir:^[8]

Delling denir, Dag'ın (gündüzün) babasına,

ancak Nótt (gece), Nör'den doğmuştur;

yeni ve küçülen ayı yarattı, cömert tanrılar,

insanlara zamanı söyleyebilme adına.^[7]

"Vafþrúðnismál"ın 14. kıtası, At Hrímfaxi'nin "cömert tanrılara geceyi getirdiği"ni ve her sabah geminden düşen köpüğün, vadiye düşen çiyi oluşturduğunu söyler.^[9] "Alvíssmál" şiirinin 29. kıtasında Thor, Nórr'un doğduğu dokuz dünyanın her birinde gecenin nasıl adlandırıldığını cüce Alviss'e sorar. Alvíss, gecenin insanlık tarafından "gece", tanrılar tarafından "karanlık", güçler tarafından "maskeleyici", jötunn tarafından "aydınlıksız", elfler tarafından "uyku keyfi", cüceler tarafından ise "rüya tanrıçası" olarak adlandırdığını söyler.^[a]

"Sigrdrífumál"da kahraman Sigurd, uyku lanetinden uyandırdığı valkür Sigrdrifa'ya adını sorar. Bal şarabı dolu boynuzdan yapılmış kadehle Sigurd'a "hafıza içeceği" ikram eden Sigrdrifa, ardından bir kafir duası eder. Bu duanın ilk kısmında, "Dagr'ın oğulları" ile "Nótt'un kızı"ndan bahsedilir:^[10]

Gündüze selam olsun! Gündüzün oğullarına selam olsun!

Geceye ve kızına selam olsun!

Sakin gözlerle bize dikkatle bakın

ve bize zaferimizi verin.

Æsir'e selam olsun! Asyniur'a selam olsun!

Cömert yeryüzüne selam olsun!

Kelimeleri ve irfanı, soylu iki şeyi verin bize,

ve şifalı elleri, yaşadığımız müddetçe!^[b]

Nesir Edda[değiştir | kaynağı değiştir]

Nesir Edda'nın "Gylfaginning" kısmında Nótt, tekrar kişileştirilmiştir. 10. bölümde, Yüksek'lerin tahtında oturan figür Nótt'un, Jötunheimr'den "Norfi veya Narfi" adında bir jötunn'un kızı olduğunu belirtir.^[11] "Kara ve esmer" bir kadın olarak tanımlanan Nótt, üç evlilik yapmıştır. İlk evliliği Naglfari iledir ve bu evlilikten Auðr adında bir oğulları olur. Annar ile olan ikinci evliliğinden Jörð adlı kızı dünyaya gelir.^[12] Tanrı Dellingr ile olan üçüncü evlilikten ise, ihtişamı ve adaleti açısından "babasının halkına çeken" Dagr adlı bir erkek çocuğu doğar.^[13]^[14] Nótt ile Dagr'ı alarak her ikisine de birer at arabası ile at veren Odin, ikiliyi göğe yerleştirir. Gün boyunca dünya çevresinde turlayan Nótt ile Dagr, gece ve gündüzün birbiri ardına gelmesine yol açarlar. Dagr'ın önünde ilerleyen Nótt'un atı Hrímfaxi'nin ağzındaki köpükler ise dünyaya düşer.^[14]

Araştırmacı Haukur Thorgeirsson, "Gylfaginning"in dört el yazmasında Nótt, Jörð, Dagr ve Dellingr arasındaki aile ilişkilerine ilişkin ifadelerin farklılıklarına dikkat çeker.^[14] El yazmasına bağlı olarak Jörð ya da Nátt'tan biri, Dagr'ın annesi ve Dellingr'in eşidir. Thorgeirsson, "en eski el yazması olan U, Dellingr'in karısı ve Dagr'ın annesi olarak Jǫrð'yo gösterirken diğer el yazmaları R, W ve T ise Dellingr'in karısı ve Dagr'ın annesi rolüne Nótt'u koyduğu"nu ve "U'daki anlatımın, U'nun yazarı ya da U'dan önceki metinde; R, W ve T'dekine benzer bir kısaltma esnasında yapılan bir hata sonucu ortaya çıktığı"nı ifade ederek "bu hatanın, İzlanda şiir geleneğinde kendine yer bulduğu" sonucuna varır.^[15]

Nesir Edda'nın "Skáldskaparmál" kısmında, "Nótt'un kızı" da dahil olmak üzere Jörð'e birçok atıfta bulunulur.^[16] 58. bölümde "Hrímfaxi ya da Fiorsvartnir'in geceyi getirdiği" belirtilir.^[17] 64. bölümde ise "Alvíssmál"daki ilgili kısma bir atıfta bulunularak "nótt", zamanı için kullanılan kelimelerden biri olarak gösterilir.^[18]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Gece tanrıları listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

^
Larrington'da (1996:113) "dream-Njörun" hariç tüm bu bölümün çevirisi. Larrington, draum-Njörun'u (Jónsson (1931:84, Eski İskandinav: "dream-Njörun") "rüya-tanrıçası" olarak öne çıkmıştır.
^
Şiir'deki bu kıt'a Henry Adams Bellows tarafından 1936 yılında İngilizceye çevrilmiştir.^[19]

Dipnotlar

^ ^a ^b Grimes 2010, s. 292.
^ Orchard 1997, s. 120.
^ Monaghan 2010, s. 489.
^ Loar 2010, s. 12.
^ Calaway 2019, s. 356.
^ Littleton 2005, s. 1464.
^ ^a ^b ^c Lindow 2002, s. 246.
^ Thorpe 1907, s. 13.
^ Larrington 1996, s. 42.
^ Thorpe 1907, s. 181.
^ Lindow 2001, s. 92.
^ Anderson 1884, s. 178.
^ Lindow 2002, s. 91.
^ ^a ^b ^c Byock 2005, s. 19.
^ Haukur 2008, ss. 159-168.
^ Faulkes 1995, s. 90.
^ Faulkes 1995, s. 137.
^ Faulkes 1995, s. 144.
^ Bellows 1936.

Kullanılan kaynaklar

The Prose Edda: Norse Mythology. Snorri Sturluson,?-1241, Jesse L. Byock. Londra: Penguin. 2005. ISBN 0-14-044755-5. OCLC 59352542.
Edda. Snorri Sturluson,?-1241, Anthony Faulkes (yeniden basım bas.). Londra. 1995. ISBN 0-460-87616-3. OCLC 33898288.
Egilsson, Sveinbjörn; Jónsson, Finnur (1931). Lexicon poeticum antiquae linguae septentrionalis: ordbog over det Norsk-Islandske skjaldesprog: oprindelig forfattet (Latince). Kopenhag. OCLC 69252759.
Thorgeirsson, Haukur (2008). "Hinn fagri foldar son". Gripla XIX. Árni Magnússon İzlanda Çalışmaları Enstitüsü. ss. 159-168.
Lindow, John (19 Eylül 2002). Norse Mythology: A Guide to Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs (İngilizce). Oxford University Press, USA. ISBN 978-0-19-515382-8. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
The Poetic Edda. Carolyne Larrington. Oxford: Oxford University Press. 1999. ISBN 0-19-283946-2. OCLC 41359646.
Orchard, Andy (1997). Dictionary of Norse Myth and Legend. Londra: Cassell. ISBN 0-304-34520-2. OCLC 36763217.
Thorpe, Benjamin; Blackwell, I. A; Anderson, Rasmus B; Buel, James W; Norrœna Society (1907). The Elder Edda of Saemund Sigfusson (İngilizce). Londra, New York: Norrœna Society. OCLC 2132983.
Lindow, John; Lindow, Professor of Scandinavian Folklore and Medieval Studies John (2001). Handbook of Norse Mythology (İngilizce). ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-217-2. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
Anderson, Rasmus Björn (1884). Norse Mythology: Or, The Religion of Our Forefathers, Containing All the Myths of the Eddas, Systematized and Interpreted (İngilizce). S. C. Griggs. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
Calaway, Bernie L. (22 Ekim 2019). History and Mystery: The Complete Eschatological Encyclopedia of Prophecy, Apocalypticism, Mythos, and Worldwide Dynamic Theology Vol 4 (İngilizce). Lulu.com. ISBN 978-1-387-70316-6. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2022.
Littleton, C. Scott (2005). Gods, Goddesses, And Mythology (İngilizce). Marshall Cavendish. ISBN 978-0-7614-7559-0. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
Grimes, Heilan Yvette (24 Şubat 2010). The Norse Myths (İngilizce). Heilan Yvette Grimes. ISBN 978-1-879196-02-5. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
Loar, Julie (22 Kasım 2010). Goddesses for Every Day: Exploring the Wisdom and Power of the Divine Feminine around the World (İngilizce). New World Library. ISBN 978-1-57731-951-1. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
Bellows, Henry Adams (1936). "Völuspá - Norse and Germanic Lore site with Old Norse / English translations of the Poetic Edda and Prose Edda". www.voluspa.org. 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
Monaghan, Patricia (2010). Encyclopedia of goddesses and heroines. Santa Barbara, Calif.: Greenwood. ISBN 978-0-313-34990-4. OCLC 606742611.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bellows, Henry Adams (1 Ocak 2004). The Poetic Edda: The Mythological Poems (İngilizce). Courier Corporation. ISBN 978-0-486-43710-1. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisözlük'te Nótt ile ilgili tanım bulabilirsiniz.

[cnote_a] 
Larrington'da (1996:113) "dream-Njörun" hariç tüm bu bölümün çevirisi. Larrington, draum-Njörun'u (Jónsson (1931:84, Eski İskandinav: "dream-Njörun") "rüya-tanrıçası" olarak öne çıkmıştır.

[cnote_b] 
Şiir'deki bu kıt'a Henry Adams Bellows tarafından 1936 yılında İngilizceye çevrilmiştir.^[19]

[FOOTNOTEGrimes2010292-1] Grimes 2010, s. 292.

[FOOTNOTEOrchard1997120-2] Orchard 1997, s. 120.

[FOOTNOTEMonaghan2010489-3] Monaghan 2010, s. 489.

[FOOTNOTELoar201012-4] Loar 2010, s. 12.

[FOOTNOTECalaway2019356-5] Calaway 2019, s. 356.

[FOOTNOTELittleton20051464-6] Littleton 2005, s. 1464.

[FOOTNOTELindow2002246-7] Lindow 2002, s. 246.

[FOOTNOTEThorpe190713-8] Thorpe 1907, s. 13.

[FOOTNOTELarrington199642-9] Larrington 1996, s. 42.

[FOOTNOTEThorpe1907181-10] Thorpe 1907, s. 181.

[FOOTNOTELindow200192-11] Lindow 2001, s. 92.

[FOOTNOTEAnderson1884178-12] Anderson 1884, s. 178.

[FOOTNOTELindow200291-13] Lindow 2002, s. 91.

[FOOTNOTEByock200519-14] Byock 2005, s. 19.

[FOOTNOTEHaukur2008159-168-15] Haukur 2008, ss. 159-168.

[FOOTNOTEFaulkes199590-16] Faulkes 1995, s. 90.

[FOOTNOTEFaulkes1995137-17] Faulkes 1995, s. 137.

[FOOTNOTEFaulkes1995144-18] Faulkes 1995, s. 144.

[FOOTNOTEBellows1936-19] Bellows 1936.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]

[b]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d İskandinav mitolojisinde kozmoloji ve kişileştirmeler
Gök cisimleri	Güneş: Sól Árvakr ve Alsviðr Ay: Máni Hjúki ve Bil Dünya: Jörð Fjörgyn ve Fjörgynn Aurvandill
Zaman	Gündüz: Dagr Skinfaxi Gece: Nótt Hrímfaxi Mevsimler: Sumarr ve Vetr Yaşlılık: Elli
Dünyalar	Dokuz Alem: Álfheimr/Ljósálfheimr Ásgard Hel(heimr) Jötunheimr/Útgarðr Midgard Múspellsheimr Nidavellir/Svartálfheim Niflheimr Vanaheim Yggdrasill ağacı ile birbirine bağlı
Evrenin kökeni, zaman döngüsü, ve eskatoloji	Ginnungagap Ymir Auðumbla Ragnarök
Diğer	Mundilfari Dellingr Hræsvelgr Norðri, Suðri, Austri ve Vestri Viðfinnr

Nótt ne demektir