Naupactus Deniz Muharebesi
Peloponez Savaşı
Tarih MÖ 429 yaz ayları Bölge Korint Körfezi girişi Sonuç Atina galibiyeti
Taraflar
Atina	Sparta Korint Peloponez Birliği'nden katılımlar
Komutanlar ve liderler
Phormio
Güçler
20 trireme	77 trireme
Kayıplar
9 trireme muharebe dışı	6 trireme ele geçirildi 1 trireme batırıldı

Naupactus Deniz Muharebesi, Peloponez Savaşı'nın ilk yıllarında Korint Körfezi'nde Phormio komutasındaki Atina filosu ile Sparta'lı amiral Cnemus komutasındaki Peloponez Birliği filosu arasında MÖ 429 yılında gerçekleşen bir deniz muharebesidir. Birkaç hafta önce yapılan Rhium Deniz Muharebesi'nin bir bakıma devamıdır. Bu muharebede Peloponez filosu, Korint Körfezi çıkışını kontrol eden ve Atina'nın bir üs olarak yararlandığı Naupactus'u ele geçirmeyi amaçlamıştır. Esasen aynı gün içinde yer alan iki çatışmadır. İlk çatışmada Atina filosunun dokuz gemisi muharebe dışı kalmış, diğer gemiler Naupactus Limanı'na çekilmiştir. Burada yirmi Peloponez gemisiyle yapılan muharebede ise altı Peloponez gemisi Atinalılar tarafından ele geçirildi. Fakat sonuç olarak Peloponez filosu Korint Körfezi çıkışından çekilmiştir.

Yakın geçmiş[değiştir | kaynağı değiştir]

Peloponez Birliği ile Atina arasında Peloponez Savaşı'nın başlamasının hemen ardından Sparta, Attika'yı istila ederek yakıp yıkmıştı. Sparta kralı Arkhidamos'un buradaki stratejisi, Atina'nın tarımsal üretim alanlarını tahrip ederek onu teslime zorlamaktı. Atina ise Perikles'in stratejisine bağlı kalarak Sparta ile kara muharebesine girmekten kaçınarak Attika'daki halkı kent surları ardına çekmişti. Perikles'in stratejisi Atina'nın üstün deniz gücüyle sonuç aramasını öngörüyordu. Ancak Peloponez Savaşı'nın on yıllık ilk dönemi olan ve Arkhidamos Savaşı olarak bilinen bu evrenin ikinci yılında, MÖ 430'da Atina'da bir veba salgını başgöstermiş ve kentteki halkın, Perikles de aralarında olmak üzere yüzde otuzunun ölümüne neden olmuştur. Veba, donanma mürettebatı arasında da yayılınca Atina'nın denizlerdeki faaliyetleri kısıtlanmış oldu.

Bu durumdan yararlanarak Peloponez Birliği denizde de Atina karşısında bir üstünlük sağlamak amacıyla Yunanistan'ın kuzeybatısındaki Akarnania'yı ve birkaç adayı istila etmeyi planlamıştır. Esasen fikir, Akarnania'nın kuzeyinde, MÖ 7. yüzyılda kurulmuş bir Korint kolonisi olan Ambracia'ya aitti.^[1] Ambracia, Akarnania topraklarını istila etmek istiyordu ve bu konuda Sparta'ya işbirliği önermişti. Öneri, Korint için göz ardı edilecek bir öneri değildi çünkü Korint Körfezi'nin en dar yerindeki Naupactus'daki Atina siyasi – askeri etkisi, Korint Körfezi yoluyla batıya uzanan ticaret yolunu tehdit ediyor ve Korint ticaret gemilerini vuruyordu.^[1] Korint Körfezi'nin kuzey kıyıları boyunca uzanan Akarmania üzerinde sağlanacak konttol, bu konumuyla Naupactus'daki Atina varlığını etkisiz hale getirebilirdi.

Sparta, Ambracia'nın bu işbirliği önerisini kabul etti, Korint de buna katıldı. Bunun üzerine Cnemus komutasında bin kişilik bir birlik bölgeye çıkarılmıştı. Korint de belirtilen nedenle bu harekâta katılacaktır.^[1] Bu kuvvetleri desteklemek üzere Korint ve diğer bazı Peloponez Birliği üyelerinin katılımıyla oluşturulan filo, Korint Körfezi üzerinden bölgeye gönderilmiştir. Ancak Atinalı komutan Phormio komutasına verilen 20 triremelik bir filo, bir süre önce Korint Körfezi'nin en dar yerinin kuzey kıyısındaki Naupactus'a gönderilmişti. Phormio, Peloponez filosunu izlemiş, Körfez dışında savaşa zorlamış ve Rhium Deniz Muharebesi'nde 12 gemiyi ele geçirmişti. Her ne kadar Peloponez filosu bu kayba karşın operatif hedeflerine ulaşmışlarsa da karadaki muharebede Cnemus kuvvetleri yenilgiye uğramış olduğu için harekât başarılı bir sonuca ulaştırılamamıştı. Hem karada hem denizde yenilen bu kuvvetler Mora Yarımadası'nın kuzeybatı kıyılarına çekildiler.

Muharebe öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kısa süre sonra ünlü Spartalı general Brasidas'ın da aralarında bulunduğu^[2] bir danışma grubu ile birlikte takviye alan bu kuvvetlerlin savaş gemisi sayısı 77'ye ulaşmıştır.^[3] Brasidas ve yanındakiler, Rhium Muharebesi'nde filonun kötü sevk ve idare edildiği görüşünde olmaları dolayısıyla kızgındılar.^[4]

Bu arada Atina, General Phormio Atina'ya haberci göndererek elde ettiği başarı ve olası bir çatışma için yürüttüğü hazırlıkları hakkında bir rapor iletmiştir. Böyle bir çatışmayı çok yakın görüyordu. Aynı zamanda olabildiğince kısa sürede kuvvetlerinin takviye edilmesini de istemiştir. Yirmi gemilik bir takviye gönderilebilirdi ama bu gemiler daha önce Girit'e gönderilmişti.^[4]

İki filo Rhium kıyılarında, birbirinden bir deniz milinin üç çeyreği kadar mesafede demirleyip 6 – 7 gün boyunca hareketsiz kaldılar. Atina donanması Korint Körfezi'nin en dar yerinin kuzeyinde, Peloponez donanması ise hemen güneyinde, biri açık denize, diğeri körfeze bakar şekilde demirlemiştir. Peloponez filosu komutanlığı yönünden, Atina filosunun takviye ulaşmadan önce bir şekilde imha edilmesi zorunluydu. Bunun için de savaşa zorlanmalıydı. Diğer yandan Phormi, Boğazın dar sularının kendisi için avantajlı bir durum olmadığını düşünerek demirli kalırken Peloponez filosu da bir önceki muharebede olanların yenilenmesinden endişe duyarak hareketsiz kalmıştır.^[3] Phormio, karşılarındaki filodaki gemi sayısını görerek moral olarak çöküntü içine düşen mürettebatını cesaretlendirmek için, dar sularda muharebeye girmeyeceği sözü vermişti.^[5] Zaten Peloponez filosu körfezden açık denize çıkma girişiminde bulunursa müdahale etmek durumundadır. Çünkü bu durumda körfez çıkışı Peloponez filosunca kontrol edilmiş olacak ve kendi filosu Naupactus'da mahsur kalacaktır.^[6]

Muharebe[değiştir | kaynağı değiştir]

Sonunda Peloponez filosu harekete geçmeye karar verdiğinde dört hat olarak düzenlendiler. Sağ kanada en deneyimli mürettebatın bulunduğu 20 gemi yerleştirildi.^[7] Filo sahil boyunca doğu yönünde ilerlerken kara ordusu da karadan onlara paralel ilerlemektedir. Phormio için zor bir karar anıdır. Muharebeye girmekten kaçınırsa Naupactus elden çıkacaktır. Muharebeyi kabul ederse Korint Körfezi'ne girecek ve kaçındığı dar sularda çarpışmak zorunda kalacaktır.^[5] Bununla birlikte Naupactus'u gözden çıkarmak mümkün değildir. Phormio zorunlu olarak filoyu tek hat olarak düzenleyip Peloponez filosunu körfezin kuzey kıyılarından doğu yönünde hareketle izlemiştir.^[5] Naupactuslu hoplit kuvvetleri de onları karadan izledi. Peloponezli komutanlar Atina filosununun körfeze girdiğini gördüklerinde tüm filoyu kuzeye, Atina filosunun üzerine çevirmişlerdir. Tek bir hareketle Atina gemilerini sahilde sıkıştırmak için iyi bir fırsat ele geçtiği düşünülmektedir.^[5] Bu saldırı karşısında Atina filosunun 11 gemisi, Naupactus yönünde Korint Körfezi'nin daha geniş sularına kaçmayı başarmıştır. Diğer dokuz gemi ise sahilde sıkıştırıldı. Bu gemilerin mürettebatı ya karaya yüzdüler ya da öldürüldüler.^[5] Gemilerden ise biri tüm mürettebatıyla birlikte ele geçirilirken bir kısmı boş ele geçirildi ve yedekte çekildi. Birkaç gemi ise sahildeki Atina müttefiki askerler tarafından kurtarıldı.^[5]

Muharebenin bu aşamasında Peloponez filosu, Atina filosunun neredeyse yarısını muharebe dışı bırakarak Atina filosunu imha ederek kesin bir galibiyet elde etmiştir. Peloponez komutanlığı, başarıyı sonuna kadar götürmek için en hızlı 20 gemiyi, Atina filosunu izlemek ve imha etmekle görevlendirdi.^[8]

Naupactus'a çekilen Atina gemilerinden biri daha elden çıktı ve on gemi limana ulaşmayı başardı. Bu gemiler, Apollon Tapınağı'nın karşısında kıyıya yakın, peşlerinden gelen Peloponez gemilerine karşı, pruvalarını onlara çevirerek savunma durumu aldılar.^[8] Peloponez gemilerinden en ilerideki, demirli bir ticaret gemisi etrafından dolanan Atina gemileri tarafından mahmuzlandı ve batırıldı.^[8] Bu olay Peloponez gemilerinden bazılarında paniğe yol açarken bazıları da kararsızlıkla hareketsiz kaldılar. Bazı gemiler ise içinde bulundukları suları tanımadıklarından sığ yerde karaya oturdular.^[8] Bu durumlar diğer Atina gemilerinin mürettebatını cesaretlenmiş ve muharebeye girmelerini sağlamıştır. Bu anda 11 Atina gemisi, kalan 19 Peloponez gemisine saldırmıştır. Bu gemiler takip sırasında muharebe düzeninden çıkmıştılar. Atina gemilerinin saldırısı başladığında da hızla savaş düzeni alamadılar ve kısa sürede bozguna uğradılar. Bu kez Atina gemileri takibe geçti ve altı Peloponez gemisini ele geçirdiler. Mürettebatın bir kısmı öldürüldü, diğerleri tutsak alındı.^[9]

Sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Her iki taraf da, Peloponezliler ilk çatışmada, Atinalılar ise Naupactus Limanı'ndaki çatışmada galip geldiklerini göz önüne alarak kendini galip taraf olarak görmüştür.^[9] İlk çatışmada Atina filosunun yarısı imha edilmiştir. Tukididis'in verdiği bilgilere göre Peloponez filosunun kaybı yoktur. Naupactus'da ise kalan on Atina triremesi, Peloponez filosunun en seçkin 20 triremesi karşısına çıkmış ve onları bozguna uğratmıştı.

İlk karşılaşmadaki parlak galibiyete karşın Naupactus önlerinde uğranılan bozgun Peloponez filosunda morali, görünüşe göre fazlasıyla etkilemiştir. Halen çok büyük sayısal üstünlüğe sahip olmalarına karşın, biraz da Atina'dan geleceğini düşündükleri, muhtemelen seyir halindeyken tespit ettikleri 20 gemilik takviye kuvvetinden çekinerek Korint Körfezi'nin içlerine çekildiler. Kısa süre sonra Girit'ten çevrilen 20 Atina gemisi Naupactus'a ulaşıp Phormio kuvvetlerine katılmıştır.^[9]

Birkaç hafta arayla gerçekleşen Rhium Deniz Muharebesi ve Naupactus Deniz Muharebesi, Korint Körfezi çıkışında Atina kontrolünü sağlamıştır. Bu kontrol, Korint'in batıya uzanan deniz ticaretini kesmiştir.^[10] Esasen Atina filosu takviyelerle bile Peloponez filosunun yarısı güçteydi. Yine de Peloponez Birliği, bu bölgede savaşın operatif hedefine ulaşmakta başarısız olmuştur.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Harita 11 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]