Şark Ekspresinde Cinayet (film, 1974)

Şark Ekspresinde Cinayet
Murder on the Orient Express
	"Şark Ekspresinde Cinayet" ; filminin sinema afişi
Yönetmen	Sidney Lumet
Yapımcı	John Brabourne ; Richard B. Goodwin
Senarist	Paul Dehn; Agatha Christie'nin romanından
Oyuncular	Albert Finney; Lauren Bacall; Ingrid Bergman; Sean Connery
Müzik	Richard Rodney Bennett
Görüntü yönetmeni	Geoffrey Unsworth
Kurgu	Anne V. Coates
Stüdyo	G.W. Films ; EMI Films
Dağıtıcı	Paramount Pictures
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Gerilim,cinayet,dram
Renk	Renkli (Technicolor)
Yapım yılı	1974
Çıkış tarih(ler)i	24 Kasım 1974 ABD; Ocak 1977, Türkiye (As Sineması)
Süre	128 dakika
Ülke	İngiltere
Dil	İngilizce, Türkçe, Fransızca; Almanca, İtalyanca, İsveççe
Hasılat	$35,7 (1975'e kadar ABD)
Diğer adları	Agatha Christie's Murder on the Orient Express (İngiltere); Le Crime de l'Orient-Express (Fransa); Assassinio sull'Orient Express (İtalya); Asesinato en el Orient Express (İspanya); Mord im Orient Express (Almanya)

Şark Ekspresinde Cinayet,^[1] 1974 Birleşik Krallık yapımı dedektif filmidir. Özgün adı Murder on the Orient Express olan film Ocak 1977'de Türkiye'de sinemalarda gösterime girmişti.^[2] Film sonraki yıllarda Türkiye'deki bazı televizyon kanallarında Doğu Ekspresinde Cinayet adı ile de gösterilmiştir.^[3]

Agatha Christie'nin aynı adlı romanından senaryosunu Paul Dehn'in yazdığı filmi Sidney Lumet yönetmiştir. Müziklerini Richard Rodney Bennett'in yaptığı filmin görüntü yönetmeni Geoffrey Unsworth'tur. Filmde çok geniş bir oyuncu kadrosu rol almıştır. Filmin bazı bölümleri Türkiye'de çekilmiştir.

Film, ticari ve kritik bir başarıydı. 47. Akademi Ödülleri'nde altı dalda aday gösterildi: En İyi Erkek Oyuncu (Finney), En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu (Bergman), En İyi Uyarlama Senaryo, En İyi Orijinal Müzik, En İyi Sinematografi ve En İyi Kostüm Tasarımı. Bu adaylar arasında Bergman tek kazanan oldu.

Özet[değiştir | kaynağı değiştir]

1930'lu yıllarda İstanbul-Paris arasında sefer yapan ünlü Şark Ekspresi'nde bir cinayet işlenir.Amerikalı bir milyoner trende ölü bulunur.Trenin çok sayıdaki yolcusu arasında Belçikalı dedektif Hercule Poirot (Albert Finney) da vardır.Trenin kara saplanıp durması, Poirot'ya yerel yetkililer duruma el koymadan önce cinayeti çözmesi için birkaç saat zaman verecektir.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Aktör/Aktris	Rolü
Albert Finney	Hercule Poirot
Lauren Bacall	Mrs. Harriet Belinda Hubbard
Martin Balsam	Signor Bianchi
Ingrid Bergman	Greta Ohlsson
Jacqueline Bisset	Kontes Andrenyi
Jean-Pierre Cassel	Pierre Paul Michel
Sean Connery	Albay Arbuthnot
John Gielgud	Mr. Beddoes
Wendy Hiller	Prenses Dragomiroff
Anthony Perkins	Hector Willard MacQueen
Vanessa Redgrave	Mary Debenham
Rachel Roberts	Hildegarde Schmidt
Richard Widmark	Mr. Ratchett
Michael York	Kont Andrenyi
Colin Blakely	Mr. Cyrus Hardman
George Coulouris	Dr. Constantine
Denis Quilley	Antonio Foscarelli
Nubar Terziyan	Figürasyon

Film hakkında notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Agatha Christie'nin (1891-1976) zekaya dayalı bol konuşmalı,bol karakterli romanlarının sinema uyarlamalarının yapılması her zaman çok zor olmuştur. Altından kalkılması zor sahne uyarlamaları ve çetrefilli polisiye filmlerinin ustası Sidney Lumet bu girift Agatha Christie romanına sinemasal bir boyut katmayı başarıyor ve bu zorluğu yeniyor. Bu film uyarlaması eleştirmenlerce en iyi Agatha Christie uyarlaması olarak kabul edilir. Bu uyarlama aynı zamanda Agatha Christie'nin kitaplarını sinemalaştırmak isteyen ama cesaret bulamayanlar için de bir teşvik olmuştur. Nitekim bu filmden sonra birçok Christie uyarlaması gelmiştir.
Agatha Christie filmle aynı adı taşıyan polisiye romanını 1934'te yazmıştı.
Birçok romanında olduğu gibi, Agatha Christie'nin bu romanı da gerçekten olmuş bazı olaylara dayanmaktadır. Bu romandaki olaylar Amerikalı öncü havacı Charles Lindbergh'in çocuğunun kaçırılması olayı ile benzeşmektedir. Lindbergh 1927'de New York'tan Paris'e uçarak Atlantik Okyanusu'nu tek başına mola vermeden geçen ilk havacı olmuştu.
Filmin başlangıcı Türkiye'de geçiyor. İlk sahneler, İstanbul Anadolu yakasındaki Salacak iskelesinde çekilmiş, Türk sinemasından bazı oyuncular da figüran olarak yer almışlardır. Söz konusu sahnede Nubar Terziyan, Vanessa Redgrave'e tespih satmaya çalışan satıcı olarak çok kısa bir süre gözüküyor. Bu sahne aynı zamanda Salacak İskelesi'nin ve semtin bir bölümünün 1970'lerdeki halini gösteren bir belge niteliği de taşıyor.
Filmdeki Greta Ohlsson rolü için En iyi Yardımcı kadın oyuncu ödülü Ingrid Bergman'a verildiğinde,üçüncü Oscar'ını almak üzere sahneye gelen Bergman ödülü aldığı için özür dilemiş,ödülün aslında Day for Night's filmindeki performansı için Valentina Cortese'in hakkı olduğunu söylemiştir.

Yapım[değiştir | kaynağı değiştir]

Çekimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Unsworth filmi Panavision kameralarla çekti. İç mekanlar Elstree Stüdyolarında çekildi. Dış çekimler daha çok 1973 yılında Fransa'da yapıldı ve Paris yakınlarındaki bir demiryolu atölyesi İstanbul istasyonunda duruyordu. Orta Avrupa'dan geçen trenin sahneleri, o zamanlar Pontarlier'den Gilley'e kadar yakın zamanda kapatılan demiryolu hattında Jura Dağları'nda, Montbenoît yakınlarındaki bir kesimde karda kalmış trenin sahneleri çekildi.^[4] Karla kaplı trenin planlanan çekiminden önceki haftalarda kar eksikliğine dair endişeler vardı ve büyük miktarda kar, kamyona önemli masraflar karşılığında planlar yapıldı. Ancak, çekimden önceki gece yoğun kar yağışı fazladan karı gereksiz hale getirdi (tıpkı kar yüklü yedek kamyonların kendilerinin karda sıkışması gibi).^[5]

Sahnelerin çekildiği lüks yemek vagonu günümüzde Yunanistan'ın Selanik kentindeki OSE müzesindedir. Yerel makamlar, treni yakın gelecekte Balkanlar'da turistlerin kullanımına açacak şekilde yeniden düzenlemeyi planlıyor.

Filmin ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Oscar ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödül	Kişi
En iyi Yardımcı kadın oyuncu	Ingrid Bergman
Aday gösterilme:
En iyi erkek oyuncu	Albert Finney
En iyi Görüntü yönetmeni	Geoffrey Unsworth
En iyi kostüm tasarımı	Tony Walton
En iyi orijinal müzik	Richard Rodney Bennett
En iyi Senaryo uyarlaması	Paul Dehn

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "IMDb'de Türkçe isim için referans". 11 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2008.
^ "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2010.
^ "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2010.
^ Trains Oubliés Vol.2: Le PLM by José Banaudo, p. 54 (French). Editions du Cabri, Menton, France
^ DVD documentary "Making Murder on the Orient Express: The Ride"

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Şark Ekspresinde Cinayet
Allmovie.com'da "Murder on the Orient Express" 19 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

"Şark Ekspresinde Cinayet" filminde, Şark Ekspresi'nin Wagons-Lits'ye ait "Calais" vagonunda filmin karakterlerinin oturma plânı.

[1] "IMDb'de Türkçe isim için referans". 11 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2008.

[2] "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2010.

[3] "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2010.

[4] Trains Oubliés Vol.2: Le PLM by José Banaudo, p. 54 (French). Editions du Cabri, Menton, France

[5] DVD documentary "Making Murder on the Orient Express: The Ride"

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Sidney Lumet'in yönettiği filmler
1950'ler	12 Öfkeli Adam (1957) · Stage Struck (1958) · That Kind of Woman (1959) · The Fugitive Kind (1959)
1960'lar	Köprüden Görünüş (A View from the Bridge, 1961) · Günden Geceye (Long Day's Journey Into Night, 1962) · Tefeci (The Pawnbroker, 1964) · Dönüşü Olmayan Nokta (Fail-Safe, 1964) · Tepe (The Hill, 1965) · The Group (1966) · Öldüren Kim (The Deadly Affair, 1967) · Bye Bye Braverman (1968) · The Sea Gull (1968) · Randevu (The Appointment, 1969)
1970'ler	King: A Filmed Record... Montgomery to Memphis (1970) · Last of the Mobile Hot Shots (1970) · The Anderson Tapes (1971) · Child's Play (1972) · Suç (The Offence, 1972) · Serpico (1973) · Lovin' Molly (1974) · Şark Ekspresinde Cinayet (Murder on the Orient Express, 1974) · Köpeklerin Günü (Dog Day Afternoon, 1975) · Şebeke (Network, 1976) · Küheylan (Equus, 1977) · The Wiz (film) (1978)
1980'ler	Just Tell Me What You Want (1980) · Kentin Prensi (Prince of the City, 1981) · Ölüm Tuzağı (film, 1982) (Deathtrap, 1982) · Karar (The Verdict, 1982) · Daniel (1983) · Garbo Konuşuyor (Garbo Talks, 1984) · Power (1986) · The Morning After (1986) · Boşu Boşuna (Running on Empty, 1988) · Aile Şirketi (Family Business, 1989)
1990'lar	Q&A (1990) · A Stranger Among Us (1992) · Günahkarlar (Guilty as Sin, 1993) · Night Falls on Manhattan (1997) · Critical Care (1997) · Gloria (1999)
2000'ler	Strip Search (2004) · Beni Suçlu Bulun (Find Me Guilty, 2006) · Şeytan Duymadan Önce (2007)

Murder on the Orient Express (film, 1974) nedir?, Murder on the Orient Express (film, 1974) anlamı nedir?, Murder on the Orient Express (film, 1974) ne demektir?