4 Ağustos Rejimi Yunanca: Καθεστώς Μεταξά, Kathestós Metaxa Metaksas Rejimi
1936-1941
Bayrak Arma
Başkent	Atina
Yaygın dil(ler)	Yunanca
Resmî din	Rum Ortodoks Kilisesi
Hükûmet	Metaksist Yönetimi
Başbakan
• 1936–1941 İoannis Metaksas • 1941 Alexandros Koryzis • 1941 Emmanouil Tsouderos
Kral
• 1936–1941 II. Georgios
Tarihçe
• Kuruluşu 1936 • Darbe 1936 • Rejimin yıkılması 1941 • Dağılışı 1941
Öncüller Ardıllar Yunanistan Krallığı Yunan Devleti (1941-44)

Metaksas Rejimi (Yunanca: Καθεστώς Μεταξά, Kathestós Metaxa) ya da 4 Ağustos Rejimi (Yunanca: Καθεστώς της 4ης Αυγούστου, Kathestós tis tetragtis Avgoústou), General İoannis Metaksas'ın önderliğinde gerçekleşen 4 Ağustos 1936 darbesiyle kurulan otoriter rejimdir.

Darbenin arka planı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkenin kuzeyinde bulunan tarım bölgelerinde ve sanayisel olarak gelişmiş kentlerde huzursuzluk patlak verdi. 1 Mart 1935 tarihinde gösteriler patlak verdi. Gösterilerin ardından Yunanistan'da darbe girişimi gerçekleşti. Darbenin başarısız olması kralcıların elini güçlendirdi ve Monarşinin geri getirilme referandumu yapılarak krallık tekrar kuruldu. 1936 yılında gerçekleşen genel seçimlerde çıkan sonuçlar ülkeyi çıkmaza sürükledi. Ülkenin genelinde olaylar tekrar yükselince General Metaksas, 4 Ağustos 1936'da parlamentoyu askıya aldığını ve anayasanın çeşitli maddelerini iptal ettiği açıkladı. Ülkede asayişi sağlamak için bir kriz kabinesi kurdu.

Diktatörlüğün tahkim edilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Metaksas, medyanın sansür edilmesi, siyasi partilerin yasaklanması ve grevlerin yasaklanması gibi politikaları, Avrupa'daki Faşist rejimlerden kopyaladı. Hitler'in, Nazi Almanyası'nda muhalefeti bastırabilmek için oluşturduğu gizli polis teşkilatı Gestapo'nun aynısını Metaksas, Yunanistan'da da kurdu ve gizli polis teşkilatının adını Asfaleia koydu. Teşkilatın başkanı Maniadakis, yöntem ve teknikler konusunda Heinrich Himmler ile yakın bir ilişki içindeydi. Asfaleia'nın amacı kamu düzeni sağlamak olarak açıklanmıştı.

Rejim, otoriteye karşı gelen Rebetiko müzik tarzını bastırdı ve geleneksel Yunan halk müziğini teşvik etti. Buzuki ve bağlama gibi doğu tipi müzik aletleri yasaklandı.

Rejim kuruluşundan itibaren komünistlere ve diğer solcu gruplarına karşı ciddi bir mücadeleye girdi. Yaklaşık 15.000 kişi siyasi sebeplerden ötürü tutuklandı, hapsedildi veya sürüldü. Bazıları işkenceye maruz kaldı. Metaksas rejimi Yunanistan Komünist Partisi'ni yeraltı faaliyetlerine zorladı.

Ancak siyasi baskılar uygulanırken rejim, diğer baskı uygulayan devletler gibi siyasi cinayetler işlemedi. Ölüm cezaları uygulamadı. Muhalifler, çoğunlukla Ege denizindeki küçük adalara sürüldü.

Metaksas rejimi, baskısını haklı çıkarmak için komünizm tehdidi kozunu oynuyordu. Ancak bu baskılar sadece komünistlere değil yapılmayıp diğer gruplara da uygulandı. Örneğin, liberal lider Yorgo Papandreu, Andros'a sürüldü.

Ayrıca devlette gücünü yerleştirebilmek için Metaksas, devletin içinde güçlü olan, Venizelosçu ve mutlak monarşiyi savunan partilerin etkilerini kırmaya çalıştı. Ancak bütün baskılara rağmen bu güçlerin etkilerini kırılamadı ve II. Dünya Savaşı'ndan sonra güçlerini korumayı başardı.

Metaksas'ın ölümü rejiminin liberalleşmesi ve parlamento yönetiminin yeniden tesis edileceği düşüncesini artırdı. Ancak bu umutlar Kral II. Georgios'un, mutlakiyet esaslı yönetim kurmasıyla sona erdi.

Milliyetçilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer birçok faşist rejimlerde olduğu gibi, Metaksas rejimi de güçlü bir milliyetçi programı benimsedi. Yunan ırkını yücelten bir dil kullandı. Metaksas, egemenliği altındaki etnik ve dini azınlıklara zulüm yaptı. Metaksas, Megali İdea kapsamında gerçekleştirilen Küçük Asya'nın işgaline karşı çıktı. Çünkü bu işgalin başarısız olacağını öngörmüştü. Fakat komşu ülkelerdeki Yunan azınlıklarına milliyetçi söylevlerle hitap etmekten kaçınmadı.

Metaksas rejimi, önceki rejimlerin antisemitik yasalarını yürürlükten kaldırdı. Yunan Yahudileri diğer dönemlere göre rahat duruma geldi. 1913'te Yunanistan tarafından ilhak edilen Selanik'te yaşayan yoğun Sefarad Yahudi topluluğu rejiminin de karşı olduğu Venizelosçu düşünceye karşıydı. Bu ortaklık, Yahudiler'in durumunu iyileşmesine neden olmuştu. Metaksas; başta kuzey Yunanistan, güney Makedonya ve Trakya'da yaşayan Slav kökenli Yunanlar ve Bulgarlara siyasal baskılar uygulanmaya başlandı.

Metaksas rejimi, hem kamuoyunda hem de sivil alanlarda Slav kültürünü ve Slav dillerin kullanımı engellemeye başladı. Ancak Avrupa'daki diğer faşist devletlerin baskı altına aldıkları ırklara yaptıkları katliamları Metaksas Slavlara uygulamadı. Hatta Slav kökenli Yunanlar Yunan-İtalyan Savaşı'nda Yunan Ordusu ile birlikte savaştı.

Ekonomi politikası[değiştir | kaynağı değiştir]

Metaksas rejiminin ana hedeflerinden bir tanesi, bireyciliği ön plana alan kapitalist sistemi ve ulusu sınıflara ayıran komünist sistemi reddederek bunların yerine ulusal ve toplumsal dayanışmayı teşvik etmek Korporatist ekonomik sisteme geçilmesini sağlamaktı.^[1]

Bu amaçla, Başkan Yardımcısı ve Maliye Bakanı Konstantinos Zavitsianos, Korporatist ekonomiyi tesis etmek için programla ilgi bilgi yayınladı. Ancak İtalya'yla olan dış kriz nedeniyle planın geçici olarak ertelenmesine neden oldu. Bu politika hiçbir zaman gerçekleştirilemedi.

Metaksas rejimi, Yunan ekonomisini sosyalleştirmek için kapsamlı bir program uyguladı:

• Asgari ücretin getirilmesi.
• İşsizlik sigortası ve bir kamu istihdam bürosunun kurulması.
• Doğum izni.
• Haftada beş gün, toplam 40 saat çalışma saati.
• İki hafta tatil garantisi.
• Çalışma güvenliğinin standartların artırılması.
• İşçilerin konut ve dinlenme gibi faaliyetleri ile ilgilenilmesi için İşçi Merkezi'ni kurdu.

Metaksas Rejimi, başlangıçta yüksek enflasyona maruz kalmış olan drahmiyi istikrarlı hale getirdi. Ardından yol yapımı ve iyileştirmeleri, demiryolları inşası ve telekomünikasyon altyapısının modernizasyonu gibi geniş kamu çalışmaları programını başlattı.

Metaksas'ın ekonomi programı, 1936-1938 yılları arasında Yunanistan'da kişi başına düşen gelirde yükseliş ve işsizlik oranında belirgin bir düşüş yaşandı. Hükûmet başarıyı kullanarak çiftçilere borç indirimi başlattı ve zenginliği kırsala dağıtmak için bazı tarımsal malların fiyat tabanlarını oluşturdu.

Dış politika[değiştir | kaynağı değiştir]

Metaksas, hem düşüncelerinin yakın olması hem de orada eğitim görmesinden dolayı Almanya yanlısıydı. Kral ise İngiliz yanlısıydı. Bu durum kral ile Metaksas arasında tartışmalara neden oldu. Almanya ise durumdan yararlanarak Yunanistanı kendi tarafına çekmek için Yunan ekonomisini düzeltmek için Dr. Schacht'ı görevlendirdi. Ancak mevcut durum İngilizler ile müttefik olmayı gerektiriyordu. Çünkü Yunanistan'nın güneyini kapsayan Doğu Akdeniz'in hakimi İngiltere'ydi. Ayrıca İtalyan lider Benito Mussolini'nin Akdeniz'de yeni bir Roma İmparatorluğu kurma planları kapsamında Yunanistan topraklarında gözü vardı.

Metaksas Rejiminin yıkılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Metaksas bütün durumları göz önünde bulundurarak tarafsız olmaya karar verdi. Ancak İtalyan Hükûmeti Yunanistan'a ültimatom verdi. Metaksas ültimatomu reddetti. Bu durum Yunan-İtalyan Savaşı'na neden oldu. Yunan kuvvetleri, İtalyan istilasını durdurdu ve işgal altındaki Arnavutluk'a doğru ilerlemeye başladı. Bu ilerleyişle Metaksas, Arnavutluk'ta yaşayan Rum azınlığın "müttefik" olduğu ilan etti ve Metaksas onları Yunanistan'a katmaya çalıştı.

Metaksas, Ocak 1941'de ölünce bütün ipler kralın eline geçti. Ancak kral bu nimetten pek faydalanamayacaktı. Çünkü Adolf Hitler müttefiki Mussolini'ye yardım ederek Alman birliklerini 6 Nisan 1941'de Yugoslavya ve Bulgaristan üzerinden Yunanistan'a sürdü.

İngilizlerin yardımına rağmen, Mayıs sonuna kadar, Almanlar ülkenin çoğunu ele geçirmişti. Kral ve hükûmet, Girit Savaşı'nın sonuna kadar kaldığı Girit'e kaçtı. Daha sonra kral, hükûmetteki kişilerle birlikte sürgün hükûmeti kurmak üzere Mısır'a geçti. Bu arada Yunanistan'da Mihver Devletleri tarafından faşist bir kukla hükûmeti iktidara getirildi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ Constantine Sarandis, "The Ideology and Character of the Metaxas Regime", The Metaxas Dictatorship: Aspects of Greece, 1936-1940, pages 156-157.