Mehmed Asaf Belge (1870, İstanbul - 25 Ocak 1955), Osmanlı bürokratı.

20. yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti’nin politik kaos alanında yer alan Yafa Kazası ve Cebelibereket Sancağı'nda görev yaptı. Yafa'da Yahudi Purim kutlamaları öncesinde çıkan olay nedeniyle görevinden alınan Asaf Bey, Cebelibereket Sancağı'nda görev yaptığı sırada çıkan Adana Olayları sırasında olayların büyümesine meydan vermekle suçlanarak cezalandırıldı.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1870 yılında İstanbul’da doğdu. Babası, Mehmed Esat Efendi; annesi, Emine Nahile Hanım’dır. Babası Mehmed Esat Efendi, Meşrutiyet dönemlerinin önde gelen aydınlarından ve gazetecilerinden birisi idi.^[1] Ali Suavi’nin ihtilal teşebbüsünde parmağı olduğu iddiasıyla gözaltına alınıp sorgulanmış ve 1878’de Divan-ı Harb kararıyla Şam’a sürgün edilmiş; orada reji müdürü olmuştu.

Mehmet Asaf Bey, ilköğrenimini İstanbul'da Mekteb‐i İbtidai'de, ortaöğrenimini ise Şam’daki Fransız Cizvit Mektebi ile Beyrut’taki Sultaniye Medresesi’nde tamamladı.^[1] Bir yıl özel Medrese‐i Süleymaniye Mektebi’nde, ardından Mekteb‐i Mülkiye‐i Şahane’de öğrenim gördü.^[2] Arapça, Türkçe, Farsça, Fransızca ve İngilizce öğrendi.

18 Ağustos 1893’te Mektebi- Mülkiye'den mezun olduktan sonra bir yıl Suriye Vilayeti meclis idare kısmında aylıksız memur olarak kimya ve tarih öğretmenliği yaptı. 1896’da Suriye Vilayeti vali maiyyeti ve İttihad Posta Muayene memurluğu görevlerinde bulunduktan sonra 22 Aralık 1897 Erzurum Vilayetinde Tercan kazası kaymakamlığına tayin edildi ve burada ilk defa yöneticilik görevinde bulundu. Ardından sırasıyla Tortum kaymakamlığına (13 Ekim 1898); Suriye Vilayetinde Hamidiye kaymakamlığına (27 Ekim 1898), Vadiülacem Kazası kaymakamlığına (13 Kasım 1898), Selimiye Kazası kaymakamlığına (15 Şubat 1319) tayin edildi. Beni Sav Kazası kaymakamlığına (25 Temmuz 1904’te), ardından da Kudüs‐ü Şerif Sancağı'ndaki Birus‐ sebi (Beerşeba) Kazası kaymakamlığına (11 Eylül 1905) tayin oldu. Kazanın eğitim, bayındırlık ve iletişimde önemli katkıları oldu. Modern bir belediye binasının hizmete girmesi; okul, posta ofisi ve telgraf istasyonu açılması, bir un fabrikası ile ünlü Bedevi pazarının kurulması ve görkemli bir cami inşası onun kaymakamlığı döneminde gerçekleşti.^[2]

1907'de Yafa kaymakamı oldu. O dönemde Rus Yahudilerin göç ettirilmesiyle belirgin bir Yahudi nüfusuna sahip olan Yafa kazasında yerleşik Arap, Hristiyan ve Yahudilerin huzurunu bozulmuş ve arbedeler yaşanmasına neden olan bu durum sonucu bölgede güvenlik sorunu baş göstermişti.^[3] Bu sırada Yahudi Purim kutlamaları öncesinde çıkan bir olay nedeniyle Asaf Bey açığa alındı. Söz konusu olayda Rus asıllı Yahudilerin başlattığı bir yaralama olayının ardından asker, memur ve halkın üzerine silahla rastgele ateş açılmış; meydana gelen kargaşa ve kaos sonucu 1 Müslüman, 3 jandarma ile polis ve 13 Yahudi’nin yaralanmıştı. Olayın sorumluluğunun Yafa kaymakamı Asaf Bey’de olduğu, Yahudi düşmanı duygulara sahip olduğu iddia edilmiş ve Dahiliye Nezareti, Asaf Bey’i bu hadisede basiretsizlik gösterdiği gerekçesiyle görevden el çektirilmiştir. Asaf Bey, görevinden alınması üzerine savunma niteliğinde bir rapor kaleme aldı. Raporunda Yahudi göçlerinin halihazırda meydana getirdiği sorunlara ve önlem alınması gereğine dair görüşleri ve çözüm önerileri Şura‐yı Devlet Danışma Odası’nda incelenmiş ve kayda değer bulunmuştur.^[2]

Asaf Bey bir süre sonra birinci sınıf kaymakam olarak mutasarrıflığa yükseltildi ve 10 Eylül 1908 tarihinde Adana vilayetine bağlı, Ermeniler'in iskan ettiği Cebelibereket Sancağı'na mutasarrıf olarak tayin edildi. Bu bölgede 1878 Berlin Antlaşmasından sonra Ermeniler ihtilal hareketleri başlatmışlardı. Asaf Bey, bölgede bir Ermeni devleti kurmak için başlatılan olayları engellemeye çalıştı.^[3] 14 Nisan 1909 günü Adana şehir merkezinde patlak veren ve Mayıs 1909 başına kadar süren, binlerce sivilin hayatını kaybettiği Adana Olayları sebebiyle Erzin Divanıharbinde yargılandı ve beraat etti. Ancak Ermeni çevreleri, Mehmed Asaf Bey’i ağır şekilde suçlamaya devam etti.^[4] Sadaret makamı beraatına karar verilmesinin iptalini ve yeniden yargılanmasını isteyince Adana'da kurulan ikinci Divanıharpte yargılandı. Bu yargılama sonucunda, olaylar sırasında telaşa kapılarak, olayları ve halkı yatıştırmayıp, olayların büyümesine meydan vermekten suçlu bulundu. 4 yıl memuriyetten uzaklaştırılması ve sonrasında da idarî görevlerde istihdam edilmemesi cezasına çarptırıldı.^[3]

Memuriyetten uzak olduğu dönemde İstanbul'da hukuk öğrenimi gördü. 1915 tarihinde Çankırı mutasarrıflığına tayin edildi. Daha sonra Kerek, Çatalca ve Mardin mutasarrıflıkları görevinde bulundu. 1918 yılında yeniden görevden alındı; 1920’de kendi isteğiyle emekli oldu. 1934 yılında Soyadı Kanunu çıktığında Belge soyadını aldı. 1950'ye kadar avukatlık yaptı. 25 Ocak 1955'te öldü.

Emine Rana Hanım ile evlenmiştir.^{[not 1]} Burhan (Belge), Ayşe Leman (Karaosmanoğlu) ve Esad (Daybelge)^[5] isimli üç çocuğu vardır.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]