Kızılağaç yapraklı huş
Korunma durumu
Durumu belirsiz (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
lem: Plantae Şube: Spermatophyta Sınıf: Magnoliopsida Takım: Fagales Familya: Betulaceae Alt familya: Betuloideae Cins: Betula Tür: B. medwediewii
İkili adlandırma
Betula medwediewii Regel, Gartenflora 36: 383 (1887). Vikitür'de Betula medwediewii ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur. Wikimedia Commons'ta Betula medwediewii ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kızılağaç yapraklı huş (Betula medwediewii), huşgiller (Betulaceae) familyasından 15 m'ye kadar boy yapabilen bir huş türü.

Kabuğu beyaz, tomurcuklar yapışkan ve büyükçedir. Yapraklar kızılağaç yaprağına benzer. Bu nedenle kızılağaç yapraklı huş adı verilmiştir. Yapraklar, yuvarlakça, yumurta-ters yumurta ya da elips biçiminde olup ucu birdenbire sivrilir. Meyve, 3 mm boyunda, kanatları oldukça dardır.

Özellikle Murgul üzerindeki Şavval Tepe’de, Çoruh vadisinde, Hatila ormanında ve Rize'nin Vartar yaylasında bulunur. Relikt bir türdür (kalıntıları kalmış, çok az sayıda).

Bu tür Kafkas Dağları ile sınırlıdır. Özellikle popülasyonların çok küçük, parçalanmış ve kararsız olduğu Gürcistan'da, kendi dağılımında nadir olarak rapor edilmektedir. Bu tür, vahşi ve evcil hayvanlardan aşırı derecede otlatılır. Otlatma hem ağaçlara hem de tohumlara zarar verir ve doğal üremeyi azaltma riski taşır. Kötü orman yönetimi ve kontrolsüz ağaç kesimi de bu ağacın bulunduğu bölgelerde önemli sorunlardır. Bu türün ayrıca, menzilini sınırlayan özel büyüme gereksinimleri vardır. Bu türe yönelik çeşitli tehditler tanımlanmış olmasına rağmen, tam dağılımının ne olduğu veya türün tanımlanan tehditlerden ne ölçüde etkilendiği net olmadığı için Veri Eksik olarak değerlendirilmektedir.

Betula medwediewii, Gürcistan'ın güneybatısındaki Acara'daki Tbeti Dağı'nda ve Türkiye'nin kuzey doğusundaki Rize ve Artvin illerinde yetişir. Azerbaycan, Ermenistan ve İran'da varlığı belirsizdir.

Betula medwediewii, batı Transkafkasya'da ve kuzeydoğu Türkiye'nin bitişik dağlarında bulunan bir grup nadir kalıntı ağaç ve çalıdan biridir. Çok nadir bir huş ağacıdır. Acara'nın birkaç bölgesinde (güney batı Gürcistan) sadece çok küçük popülasyonlarda bulunduğu Gürcistan'da küçük gruplar halinde bulunur. Bu alt popülasyonlar çok küçük, kırılgan ve kararsızdır. Popülasyon sayılarının daha iyi belirlenmesi için popülasyon çalışmaları önerilir.

Betula medwediewii, subalpin karışık ormanlarda bulunan geniş, yayılan bir çalı veya küçük bir ağaçtır (5 m'ye kadar). Bu tür derin köklüdür ve kuraklığa toleranslıdır, ancak çok özel büyüme gereksinimleri vardır. Gölgeye dayanıklı olmadığı için gölgesiz bir alana ihtiyaç duyar. Oldukça yavaş büyüdüğü için hızlı büyüyen ağaçlar veya çalılarla rekabet etmek için mücadele eder. Kireçtaşı esaslı bir toprağı tercih eder. Bu, dağılımını, çok az rekabetin ve doğru toprağın olduğu ağaçlıkların üzerindeki temizlenmiş alanla sınırlar. Ancak, dağılımı içindeki yüksek irtifalarda sert kış iklimi nedeniyle çok yüksekte yaşayamaz. Bu tür Picea orientalis ormanının üst kenarlarında ve çalılıklarında yetişir ve genellikle Epigaea gaultherioides, Quercus pontica ve Rhododendron ungernii gibi nadir türlere eşlik eder. Gürcistan'da Fagus orientalis, Picea orientalis, Sorbus graeca ve Rhododendron luteum ile açık yamaçta bulunur.

Bu tür yerel otlatma nedeniyle tehdit altındadır. Bu huş ağacı türü çok yavaş büyür, bu nedenle hem vahşi hem de evcil hayvanlar tarafından apikal büyümenin otlatılması, bitkilerin çiçek açma ve tohum üretme yeteneğini ortadan kaldırır. Otlatma, büyüyen uçların yakınında bulunan meyve gövdelerini yok eder ve kırılgan tohumun hayvan sindirim asitlerine dayanması ve dışkıyla bozulmadan geçmesi olası değildir (tohumlar kanatlı değildir, bu nedenle rüzgarla dağılamaz). Ekonomisi zayıf, ormancılık ve çiftçilik faaliyetleri üzerinde çok az kontrole sahip olan Gürcistan'da otlatmanın bu türün küçük alt popülasyonları üzerinde net etkileri vardır. Gürcistan'da, ormancılık faaliyetleri ve orman yangınları nedeniyle bitkilerin de risk altında olduğu bildirilmektedir.

Türün kabuğunda kış yeşili yağı vardır. Süs bitkisi olarak yetiştirilir.

B. medwediewii'nin 62 ex situ koleksiyonda tutulduğu rapor edilmiştir (BGCI 2017). Kendi kendine uyumludur. Popülasyon çalışmaları ve bu türün dağılımı boyunca yerel tehditlerin etkisine ilişkin araştırmalar, uygun koruma önlemlerinin tasarlanması tavsiye edilir. Bu çalışma Gürcistan'da 2017 yılı için planlanmıştır.

Bu tür daha önce Türkiye'de Nadir olarak listelenmiş ve küresel olarak 'Avrupa Kırmızı Listesi'nde' (1991) ve Gürcistan'da 'Gürcistan Cumhuriyeti'nin Nadir, Tehlikede ve Hassas Bitkileri'nde Nesli Tehlike Altında olarak listelenmiştir. Kafkasya'nın Endemik Bitkilerinin Kırmızı Listesi (2014), bu türü B1ab(iii,iv) kriteri kapsamında Hassas olarak listeler. Bu, 2005 yılında Tiflis'teki bir IUCN/SSC Küresel Ağaç Uzmanı Grubu çalıştayında gerçekleştirilen geçici bir değerlendirmeye dayanmaktadır.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]