Koza Han

Koza Han
	Kış mevsiminde Kozahan
Eski ad(lar)	Yeni Han, Han-ı Cedid, Han-ı Cedid-i Evvel, Han-ı Cedid-i Amire, Yeni Kervansaray, Beylik Han, Beylik Kervansaray, Simkeş Han
Genel bilgiler
Tür	Han
Adres	Ulu Cami ile Orhan Camisi arasında
Koordinatlar	40°11′04″K 29°03′49″D / 40.18444°K 29.06361°D
Açılış	15. yüzyıl sonları
Tasarım ve inşaat
Mimar(lar)	Abdül ula bin Pulat Şah
Resmî site
	ornek.com

Koza Han 15. yüzyıl sonlarında II. Bayezid tarafından mimar Abdül ula bin Pulat Şah'a İstanbul'daki eserlerine vakıf olarak Bursa'da yaptırılmış handır.

Hanlar Bölgesi'nde Ulu Cami ile Orhan Camii arasında bulunur. Osmanlı devri han ve kervansaray mimarisinde -ortasındaki mescit bakımından - eski gelenekleri sürdüren ve bütünlüğünü koruyabilmiş olan bir eserdir.^[1] Anıtsal giriş kapısı ve avlusunda bulunan altı şadırvanlı köşk mescit Bursa'nın simgeleri arasında kabul edilir.

Geçmişte Yeni Han, Han-ı Cedid, Han-ı Cedid-i Evvel (Pirinç Han’ın yapılmasından sonra), Han-ı Cedid-i Amire, Yeni Kervansaray, Beylik Han, Beylik Kervansaray, Simkeş Han, Sırmakeş Han gibi birçok adla anılmış olan yapı,^[2] içinde ipek kozası ticareti yapıldığı için Koza Han adıyla anılır olmuştur. Koza ticareti için Bursa'ya gelen ipek tüccarları konaklama hizmeti veren handa altlı üstlü iki oda tutmuşlar; üstteki odayı ticari işlerini görmek ve konaklamak, alttaki odayı da ticaret mallarını depolamada kullanmışlardır.^[2] Han, günümüzde ticarî işlevini korumaktadır.^[3]

Mimari özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Han, kareye yakın dikdörtgen bir avlunun etrafında yer alan iki katlı ana blokla doğusunda ahır ve depoların bulunduğu ikinci bir avlu bölümünden oluşmaktadır. Dış duvar örgüsünde tuğla ve kesme taştan karma teknik kullanılmıştır. Zemin katta 45, alt katta 50 oda olmak üzere 95 oda bulunur.^[2] Odaların önünü altta ve üstte bir revak çevrelemektedir.^[1] Üst kat revakları ahşap iken son tamirde kâgire dönüştürülmüştür. Revak kemerleri tuğla, üzerleri kubbelidir. Odalar tonozla örtülüdür. Her birinde dışarıya açılan ikişer pencere vardır.

Avlu ortasında, bazı Selçuklu kervansaraylarında olduğu gibi ayrı bir mescid bulunur. Selçuklu köşk mescidi geleneğinin devamı olsa da plan bakımından Selçuklu döneminin kare ya da dikdörtgen planlı, çift taraflı merdiveni olan, dış cephesi süsü köşk mescidlerinden farklıdır. Koza Han'ın avlusundaki mescid, altında havuzlu şadırvanı olan sekiz kenarlı bir yapıdır; üstü kurşun kaplı bir kubbeyle örtülüdür. Daha sonraki yüzyıllarda inşa edilmiş Edirne Rüstem Paşa Kervansarayı, Lefkoşa Büyük Han yapılarındaki mescidleri etkilediği düşünülür.^[4]

Yapıya kuzeyde yer alan yuvarlak kemerli, taştan yapılmış kabartma burmalarla hareketlendirilmiş, mavi çinîlerle süslü bir kapıdan girilmektedir.^[2] Girişin iki yanından birer taş merdiven yukarı kata çıkışı sağlar.

Hayvan ahırı olarak inşa edilen ikinci avlu bölümü "İç Koza Han" olarak adlandırılır.^[5] Tek katlı olan bu bölümde günümüzde yeme içme hizmeti verilmektedir.^[3]

Tarihçesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Koza Han'ın inşa kitabesi yoktur fakat İstanbul'da II. Bayezid için inşa edilen büyük cami ve külliyenin Vakıflar Genel Müdürlüğü'ndeki 1505 tarihli vakfiye suretine göre, geliri bu külliyeye vakfedilmiş olan Koza Han'ın yapımı Mart 1490'da başlamış, açılışı 29 Eylül 1491'de yapılmıştır.^[1] Ancak vakfiyede adı geçen kervansarayın Koza Han değil yakınındaki Pirinç Han olduğu, Koza Han'ın yerinin çeşitli kimselerden 1490'da satın alındığı ortaya konulmuştur.

1671-1672 ve 1685 yıllarında tamir görmüştür.^[1] 1950'lere doğru büyük ölçüde restorasyon geçiren hanın gözleri modern ticarethane merkezleri olmuştur.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e Eyice, Semavi. "Koza Hanı". Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisiü. 2 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017.
^ ^a ^b ^c ^d Gürhan, Pınar. "Bursa Hanlar Bölgesinde Yer Alan Hanlar Üzerine Bir İnceleme" (PDF). II. Türkiye Lisanüstü Çalışmaları Kongresi (6-8 Mayıs 2013, Bursa) - Bildiriler Kitabı V, İstanbul 2013. 2 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017.
^ ^a ^b Sercan, İsmail. "Osmanlı Devri Bursa Hanları ve Sultan Külliyeleri". Uludağ Üniversitesi Tarih bölümü, Bursa , 2015. 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017.
^ Güler, Semra. "Bursa Hanlarında Mescidler". Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü (İSTEM) dergisi, Sayı 35, Yıl 2020. 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
^ "İç Kozahan'da tarih canlanıyor". Arkitera.com sitesi ,3 Mart 2010. 2 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017.