Kition
MÖ 13. yüzyıl-MS 342[1]
Kition'un Konumu
Başkent	Kition
Yaygın dil(ler)	Antik Yunanca[2] and Fenike dili[2]
Resmî din	Antik Yunan dini/Antik Kenan dini
Hükûmet	Petty kingdom
Tarihî dönem	Klasik Antik Çağ
• Kuruluşu MÖ 13. yüzyıl • Dağılışı MS 342[1]
Para birimi	Stater, obol
Günümüzdeki durumu	Kıbrıs

Mısır hiyeroglifinde kꜣṯꜣj[3]

Kition (Antik Yunanca: Κιτιον, Kition; Latince: Citium;^[4] Mısırca: kꜣṯꜣj;^[3] Fenikece: 𐤊𐤕 veya 𐤊𐤕𐤉) Kıbrıs'ın güney kıyısında (bugünkü Larnaka'da), Kıbrıs'ın On şehir krallığından biri olan bir Fenike ve Antik Yunan şehir krallığıydı. Kathari alanının kazı çukuruna en yakın levhadaki metne göre (2013 itibarıyla), Truva savaşından sonra Yunan (Akha) yerleşimciler tarafından MÖ 13. yüzyılda kurulmuştur.

En ünlü ve muhtemelen tek bilinen sakini, MÖ 334'te Citium'da doğan ve yaklaşık MÖ 300'den itibaren Atina'da ders verdiği Stoacı felsefe okulunun kurucusu olan Citiumlu Zeno'dur.

İsim[değiştir | kaynağı değiştir]

Citium (Citium), Antik Yunanca Kition (Κιτιον)^[5] isminin Latinceleştirilmiş halidir. Bu isimler Fenike dilindeki 𐤊𐤕𐤉 (kty, okunuşu Kitiya) isminden gelmektedir.^[6]

Tarihçesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehir krallığı ilk olarak MÖ 13. yüzyılda Truva savaşından sonra Yunan (Akha) yerleşimciler tarafından kurulmuştur.^[7]

Mikenler bölgeye ilk olarak bakır çıkarma amacıyla yerleşmiş, ancak yerleşim iki yüzyıl sonra dönemin sürekli kargaşası ve kaygısı nedeniyle ortadan kalkmıştır.^[8]

MÖ 1200 ile MÖ 1000 yılları arasında ortaya çıkan yeni kültürel unsurlar (kişisel eşyalar, çanak çömlek, yeni mimari formlar ve fikirler), Kition'un ilk Yunan kolonistleri olan Akhaların gelişinden sonraki önemli siyasi değişikliklerin göstergesidir.^[9]

MÖ 12. yüzyılın başlarında şehir daha büyük ölçekte yeniden inşa edilmiş; kerpiç sur duvarının yerini kiklopik bir duvar almıştır.^[10] MÖ 1000 civarında kentin dini bölümü terk edilmiş, ancak mezarlarda bulunan buluntulara göre diğer alanlarda yaşam devam etmiş gibi görünmektedir.^[11]

Edebi kanıtlar, MÖ 10. yüzyılın başında Tirya egemenliği altında olan Kition'da da erken bir Fenike varlığına işaret etmektedir.^[12] Sur'dan geldiği düşünülen bazı Fenikeli tüccarlar bölgeyi kolonileştirmiş ve Kition'un siyasi etkisini genişletmiştir. MÖ 850'lerden sonra [Kathari'deki] kutsal alanlar Fenikeliler tarafından yeniden inşa edilmiş ve kullanılmıştır."^[9]

Krallık MÖ 570'ten 545'e kadar Mısır egemenliği altındaydı.^[13] MÖ 545'ten itibaren Kıbrıs'ı Persler yönetmiştir.^[13] Şehrin kralları MÖ 500'den itibaren Fenike metinlerinde ve sikkeler üzerindeki yazıtlarda isimleriyle anılmaktadır.^[14]

Marguerite Yon, edebi metinlerin ve yazıtların Klasik dönemde Kition'un komşusu Salamis ile birlikte başlıca yerel güçlerden biri olduğunu gösterdiğini iddia etmektedir.^[14] MÖ 499'da Kıbrıs krallıkları (Kition dahil) İyonya'nın Perslere karşı isyanına katıldı.^[15]

Kıbrıs'taki Pers egemenliği MÖ 332 yılında sona ermiştir.

I. Ptolemaios MÖ 312 yılında Kıbrıs'ı fethetti ve Kition'un Fenike kralı Poumyathon'u öldürüp tapınakları yaktı.^[13] Kısa bir süre sonra Kıbrıs şehir krallıkları feshedildi ve Kition'un Fenike hanedanı ortadan kaldırıldı. Bu olayların ardından bölge dini karakterini kaybetmiştir.^[16]

Ancak Pire'de kurulan Kitionlu bir ticaret kolonisi o kadar gelişmişti ki, MÖ 233'te Astarte'ye adanmış bir tapınak inşa etmek için izin istediler ve aldılar".^[17]

Kıbrıs, MÖ 58 yılında Roma tarafından ilhak edilmiştir.^[18]

MS 76 yılında ve ertesi yıl şiddetli depremler şehri vurmuştur, ancak şehir Roma döneminde refah içinde görünmektedir. Septimius Severus döneminde Roma'dan Kition'a bir curator civitatis, yani şehrin mali yöneticisi gönderilmiştir.^[18]

MS 322 ve 342 depremleri "sadece Kition'un değil, Salamis ve Pafos'un da yıkılmasına neden olmuştur".

Kition arkeolojik alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kition ilk olarak^[19] 1929 yılında İsveç Kıbrıs Arkeolojik Keşif Heyeti tarafından (Einar Gjerstad başkanlığında) sistematik olarak kazılmıştır.

Kathari bölgesi yakınlarında arkeoloji çalışmaları devam ediyor. Herkül'ün işlerini gösteren 20 metre uzunluğundaki muhteşem bir Roma mozaiği 2016 yılında bir hamam binasında keşfedilmişti.^[20] Mozaik, Kyriakou Matsi Caddesi altında bir kanalizasyon temizlenirken bulundu ve müzeye nakledilmesi bekleniyor.^[21]

Kathari bölgesi (diğer adıyla Alan II)[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alan Bamboula alanının yaklaşık 500 metre kuzeyinde yer almakta ve bazen "Kition Alanı II" olarak da anılmaktadır.^[7] Eski Eserler Dairesi (Vassos Karageorghis başkanlığında) 1959^[22] yılında başladığı kazıları 1981 yılına kadar sürdürmüştür.^[23]

Kazılarda MÖ 13. yüzyıldan kalma bir savunma duvarının bir kısmı ve kiklopik duvarlar da dahil olmak üzere beş tapınağın kalıntıları ortaya çıkarılmıştır.^[24] En büyük tapınağın (yatay) boyutları 35 m'ye 22 m'dir ve kesme taş bloklar kullanılarak inşa edilmiştir.^[25] Tapınak (2) MÖ 1200 civarında yeniden inşa edilmiştir.^[13] Tapınağın (1) güney duvarının ön cephesinde Geç Tunç Çağı'na ait gemi grafitileri bulunmaktadır.^[13]

Bamboula sitesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Alan Larnaka Müzesi'nin yaklaşık 50 metre kuzeyinde yer almaktadır. 1845 yılında Sargon Steli, şu anda Louvre Müzesi'nde bulunan yaldızlı gümüş bir plaketle birlikte burada bulunmuştur.

Bir İngiliz Keşif Heyeti ilk olarak 1913 yılında bölgeyi kazmıştır.

Lyon Üniversitesi'nden^[19] bir Fransız ekip 1976 yılında kazılara başlamıştır.^[19][19] Bamboula limanının yanındaki surlar boyunca MÖ onuncu yüzyıla tarihlenen yerleşim izleri bulunmuştur.^[19] Bölgede ayrıca bir Astarte kutsal alanı ve bir Melkart kutsal alanı bulunmaktadır.^[19] En eski kutsal alan MÖ 9. yüzyılda inşa edilmiştir.^[26]

1987^[27] yılında MÖ 5. yüzyılda savaş gemileri için inşa edilen Fenike limanı keşfedilmiştir. Son aşamasında, 6 metre genişliğinde ve yaklaşık 38 ila 39 metre uzunluğunda, kiremit çatılar altında triremelerin kuruması için çekildiği gemi yollarına sahip gemi barakalarından (altı tanesi kaydedilmiştir) oluşuyordu.^[26]

Kition'daki diğer arkeolojik alanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kition'da Vangelis Mezarı, Godham'ın Mezarı, Phaneromeni ve Turabi Tekke mezarı olmak üzere beş adet inşa edilmiş mezar -hipogeum bu tür mezarlar için kullanılan bir diğer isimdir- keşfedilmiştir.^[28] On dokuzuncu yüzyılın sonlarında Turabi Tekkesi mezarlığında Fenike yazısıyla yazılmış iki önemli stel bulunmuştur. Bunlar şu anda British Museum'un koleksiyonundadır.^[29]

Kition Alanı I, mimari ve taşınabilir buluntulara göre "Fenike öncesi döneme ait batı [şehir] duvarına yakın bir yerleşim alanı" gibi görünmektedir.^[30] "Kition Alanı III" ve "-IV" Kition'daki diğer arkeolojik alanların isimleridir.^[7]

Şehir surlarındaki "höyük kapısı" Phaneromeni Mezarı'nın kuzeybatısında yer almaktaydı.^[31]

Bir de akropolis vardı.^[32]

Nekropolis[değiştir | kaynağı değiştir]

Sophocles Hadjisavvas, "Kition nekropolünün Kıbrıs adasında en kapsamlı şekilde araştırılmış mezarlık alanı olduğunu" söylemiştir.^[33] "[Kition'un] nekropolü Ayios Prodromos ve Agios Ioannis "Pervolia"^[34] ve "Mnemata" bölgesinden (Kuzey Nekropolü) Ayios Georghios Kontos ve Chrysosotiros kilisesine (Soteros mahallesi) (Batı Nekropolü) kadar uzanmaktadır."^[28] "Kition nekropolünün bir kısmı Agios Prodromos'un bulunduğu yerde kurtarma çalışmalarına konu olmuştur".^[35]

Mnemata Sitesi[değiştir | kaynağı değiştir]

İsmin diğer kullanımları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir spor kulübü Kition adını kullanmaktadır - AEK Kition.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Şehir devleti
• Kıbrıs'ın on şehir krallığı
• Kıbrıs Tarihi
• Kittim
• Lefkarit Mezarı
• Gemi barakası
• Citium'lu Zeno

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ Flourentzos, Paulos (1996). A Guide to the Larnaca District Museum. Lefkoşa: Ministry of Communications and Works - Department of Antiquities. s. 18. ISBN 978-9963-36-425-1. OCLC 489834719. 
2. ^ ^{a b} Radner, Karen (2010). The Stele of Sargon II of Assyria at Kition: A focus for an emerging Cypriot identity?. s. 443. ISBN 978-3-447-06171-1. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023. 
3. ^ ^{a b} Simmons, J. (1937). Handbook for the Study of Egyptian Topographical Lists Relating to Western Asia (PDF). E. J. Brill. s. 169. 29 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2022. 
4. ^  Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Citium". Encyclopædia Britannica. 6 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 397. 
5. ^ Josephus, Flavius.
6. ^ Slouschz, Nahoum (1942). Thesaurus of Phoenician Inscriptions (İbranice). Dvir. ss. 68-69. 
7. ^ ^{a b c} According to the text on the plaque closest to the excavation pit at the Kathari site (as of 2013).
8. ^ G.Orphanides, Andreas. Andreas G. Orphanides (İngilizce). 
9. ^ ^{a b} Excerpt of text on the only plaque at the Kathari site (as of 2013).
10. ^ Excerpt of wall mounted text in exhibit room number two at Larnaca District Museum.
11. ^ A Guide to the Larnaca District Museum. Lefkoşa: Ministry of Communications and Works - Department of Antiquities. 1996. s. 6. ISBN 978-9963-36-425-1. OCLC 489834719. 
12. ^ Hadjisavvas, Sophocles (2013). The Phoenician Period Necropolis of Kition, Volume I. Shelby White and Leon Levy Program for Archaeological Publications. s. 1. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
13. ^ ^{a b c d e} According to text on one of the signs at the entrance of the Kathari site.
14. ^ ^{a b} Yon, Marguerite; William A. P. (Nov 1997). "Kition in the Tenth to Fourth Centuries B. C." Bulletin of the American Schools of Oriental Research. 308 (308): 9-17. doi:10.2307/1357405. JSTOR 1357405. 
15. ^ According to text mounted in the coin display at Larnaca District Museum
16. ^ Text on the plaque (on the grounds of Larnaca District Archaeological Museum) facing the Bamboula site.
17. ^ A Guide to the Larnaca District Museum. Lefkoşa: Ministry of Communications and Works - Department of Antiquities. 1996. s. 15. ISBN 978-9963-36-425-1. OCLC 489834719. 
18. ^ ^{a b} A Guide to the Larnaca District Museum. Lefkoşa: Ministry of Communications and Works - Department of Antiquities. 1996. s. 5. ISBN 978-9963-36-425-1. OCLC 489834719. 
19. ^ ^{a b c d e f} "Kition" (Yunanca). Mcw.gov.cy. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2014. 
20. ^ "Ancient Roman mosaics uncovered in Cyprus". theartnewspaper.com. 11 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
21. ^ "Unique, Roman-era mosaic of Hercules's Labors to go to Larnaca museum | eKathimerini.com". www.ekathimerini.com. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
22. ^ "Department of Antiquities - Kition" (Yunanca). Mcw.gov.cy. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2014. 
23. ^ According to the text on the plaque closest to the excavation pit of the Kathari site (as of 2013).
24. ^ Excerpt of text on the only plaque at the Kathari site (as of 2013).
25. ^ Excerpt of wall mounted text in exhibit room number 2 at Larnaca District Museum.
26. ^ ^{a b} According to text on the plaque (in the grounds of Larnaca Museum) facing the Bamboula site.
27. ^ Jean-Christophe Sourisseau (1 Ocak 1970). "Le port de guerre de Kition". Academia.edu. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2014. 
28. ^ ^{a b} Excerpt of wall mounted text at Larnaca District Museum.
29. ^ "Collection". The British Museum. 30 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
30. ^ Flourentzos, Paulos (1996). A Guide to the Larnaca District Museum. Lefkoşa: Ministry of Communications and Works - Department of Antiquities. s. 5. ISBN 978-9963-36-425-1. OCLC 489834719. 
31. ^ According to text on a map that is part of one of the signs at the entrance of the Kition-Kathari site.
32. ^ According to display number 2 in exhibit room number 2 at the Larnaca District Museum
33. ^ "The Phoenician Period Necropolis of Kition, Volume I". Fas.harvard.edu. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2014. 
34. ^ Cannavò, Anna; Fourrier, Sabine; Rabot, Alexandre (29 Ocak 2019). "Kition-Bamboula VII : Fouilles dans les nécropoles de Kition (2012-2014)". MOM Éditions. 10 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi – OpenEdition Books vasıtasıyla. 
35. ^ "The Phoenician Period Necropolis of Kition, Volume I". Fas.harvard.edu. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2014. 

Bibliyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Huss, Werner (1985), Geschichte der Karthager, Munich: C.H. Beck, ISBN 9783406306549 . (Almanca)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kition Krallığı Limanı 22 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archived
• Fotoğraflar: Kition Kathari'nin Antik Harabeleri 20 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• StoryMap (S. Fourrier, A. Rabot): Kition, Larnaka^{[ölü/kırık bağlantı]}