Köpekler bazı bulaşıcı ve ölümcül hastalıklara karşı aşılanması ve bağışıklık sistemi kuvvetlendirilmesi gereken canlılardır.^[1] Türkiye’de ve dünyada yaygın olarak görülen bazı hastalıklara karşı yavru ve yetişkin köpeklerin düzenli olarak aşılanarak korunması gerekmektedir.^[1] Bu hastalıkların bazıları köpekler arasında bulaşıcı ve hatta öldürücü karakterde, bazılarıysa insan sağlığını da tehdit edebilecek niteliktedir.^[1] Aşılama ile korunma ve bağışıklık sağlama öncesinde köpeklerin barsak ve dış parazitlerden arınmış olması önceliklidir.^[1] Ayrıca aşı uygulamalarından önce köpeğin vücudunun başka bir hastalık ya da enfeksiyonla mücadele ediyor olmaması gerekmektedir. Aksi takdirde yapılan aşılar yeterli bağışıklığı oluşturamayacaktır.^[1]

Viral enfeksiyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Kuduz, enfekte hayvanların tükürüğünden, yani salyasından insanlara yayılan ölümcül bir virüstür.^[2] Kuduz virüsü genellikle ısırma yoluyla diğer canlılara bulaşmaktadır.^[2]
• Canine parvovirus, çoğunlukla yavruları etkileyen, bazen ölümcül bir gastrointestinal enfeksiyondur. Dünya çapında meydana gelmektedir.^[3]
• Köpek koronavirüsü, genellikle asemptomatik veya hafif klinik belirtilerle seyreden bir gastrointestinal hastalıktır. Yavru köpeklerde belirtiler daha kötü sonuçlara neden olabilmektedir.^[4]
• Köpek distemper, çoğunlukla solunum ve nörolojik belirtiler gösteren, genellikle ölümcül bir bulaşıcı hastalıktır.^[5]
• Köpek gribi, yeni ortaya çıkan bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. Enfekte olan köpeklerin yüzde 80'ine kadar semptomları olacaktır ancak ölüm oranı sadece yüzde 5 ila 8'dir.^[6]
• Bulaşıcı köpek hepatiti, karaciğerin ölümcül bir bulaşıcı hastalığıdır.^[7]
• Köpek herpes virüsü, üç haftalıktan küçük yavru köpeklerde yaygın bir ölüm nedeni olan bulaşıcı bir hastalıktır.^[8]
• Pseudorabies (Morbus Aujeszky), öncelikle domuzları etkileyen ancak kuduza benzer belirtileri olan köpeklerde ölümcül bir hastalığa da neden olabilen bulaşıcı bir hastalıktır.^[9]
• Canine minute virüsü, genç yavrularda solunum ve gastrointestinal belirtilere neden olabilen bulaşıcı bir hastalıktır.^[10]

Bakteriyel enfeksiyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bruselloz, köpeklerde üveit, düşük ve orşite neden olabilen cinsel yolla bulaşan bakteriyel bir hastalıktır.^[7]
• Leptospirosis, bir spiroketin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Semptomlar karaciğer ve böbrek yetmezliği ve vasküliti içermektedir.^[11]
• Lyme hastalığı, bir spiroket olan Borrelia burgdorferi'nin neden olduğu ve Ixodes cinsi keneler tarafından yayılan bir hastalıktır. Köpeklerdeki semptomlar arasında akut artrit, anoreksi ve uyuşukluk bulunmaktadır. Tipik olarak insanlarda görüldüğü gibi kızarıklık yoktur.^[12]
• Ehrlichiosis, Ehrlichia canis'in neden olduğu ve kahverengi köpek kenesi Rhipicephalus sanguineus tarafından yayılan bir hastalıktır. Belirtiler arasında ateş, vaskülit ve düşük kan sayımı bulunmaktadır.^[7]
• Rocky Mountain benekli humması köpeklerde ve insanlarda görülen raşitizm hastalığıdır. Rickettsia rickettsii'den kaynaklanmaktadır ve Dermacentor cinsinin keneleri tarafından yayılmaktadır. Belirtiler, anoreksi, ateş ve trombositopeni gibi insan hastalığına benzemektedir.^[13]
• Clostridium türleri köpeklerde ishalin potansiyel bir nedenidir. İlişkili türler arasında C. perfringens ve C. difficile bulunmaktadır.^[14]
• Kennel öksürüğü, çeşitli virüslerden birinin veya Bordetella bronchiseptica'nın neden olabileceği bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. En yaygın olarak, köpek kulübesi gibi yakın hapsolmuş köpeklerde görülmektedir.^[15]

Mantar enfeksiyonları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Blastomikoz, hem köpekleri hem de insanları etkileyen Blastomyces dermatitidis'in neden olduğu bir mantar hastalığıdır. Köpeklerin enfekte olma olasılığı insanlardan on kat daha fazladır. Köpeklerdeki hastalık gözleri, beyni, akciğerleri, cildi veya kemikleri etkileyebilmektedir.^[16]
• Histoplazmoz, hem köpekleri hem de insanları etkileyen Histoplasma capsulatum'un neden olduğu bir mantar hastalığıdır. Köpeklerde görülen hastalık genellikle akciğerleri ve ince bağırsağı etkilemektedir.^[17]
• Coccidioidomycosis, Coccidioides immitis veya Coccidioides posadasii'nin neden olduğu ve köpekler dahil çeşitli türleri etkileyen bir mantar hastalığıdır. Köpeklerde birincil akciğer hastalığının belirtileri arasında öksürük, ateş, kilo kaybı, iştahsızlık ve uyuşukluk bulunmaktadır. Yayılmış hastalık, mantar akciğerlerin dışına yayıldığında ortaya çıkmaktadır ve topallık, ağrı, nöbetler, ön üveit ve lokalize şişlik gibi klinik belirtileri içerebilmektedir.^[18] Valley Fever teşhisi, seroloji ve radyoloji dahil olmak üzere birden fazla testi içerebilmektedir. Tucson ve Phoenix bölgesinde yapılan bir araştırmaya göre, köpeklerin %28'i iki yaşına kadar mantara maruz kalma açısından pozitif test yapacaktır ancak köpeklerin sadece %6'sı klinik hastalığa yakalanacaktır.^[19] Açık havada geçirilen süre, köpeğin eriştiği daha geniş bir dolaşım alanı ve artan yaşla ilişkili olarak artan enfeksiyon riski vardır.^[20]
• Cryptococcosis, hem köpekleri hem de insanları etkileyen Cryptococcus neoformans'ın neden olduğu bir mantar hastalığıdır. Kedilerde enfeksiyon kapma olasılığı yedi ila on kat daha fazla olan köpeklerde nadir görülen bir hastalıktır. Köpeklerdeki hastalık akciğerleri ve cildi etkileyebilir, ancak daha yaygın olarak gözü ve merkezi sinir sistemini etkileyebilir.^[21]
• Saçkıran, köpeklerde Microsporum canis (%70), Microsporum gypseum (%20) ve Trichophyton mentagrophytes (%10) tarafından oluşturulan mantarlı bir deri hastalığıdır. Köpeklerdeki tipik belirtiler arasında saç dökülmesi ve pullu cilt bulunmaktadır.^[22]
• Sporotrikoz, hem köpekleri hem de insanları etkileyen Sporothrix schenckii'nin neden olduğu bir mantar hastalığıdır. Veteriner hekimlikte baskın olan kedi ve at enfeksiyonları ile köpeklerde nadir görülen bir hastalıktır. Köpeklerde hastalık genellikle baş ve gövdenin nodüler deri lezyonlarıdır.^[23]
• Aspergilloz, köpeklerde esas olarak Aspergillus fumigatus'un neden olduğu bir mantar hastalığıdır. Enfeksiyon genellikle burun boşluğundadır. Köpeklerde görülen tipik belirtiler arasında hapşırma, burun akıntısı, burundan kanama ve burun ülserleri bulunmaktadır.^[24]
• Pythiosis, Pythium, P. insidiosum cinsinin bir su küfünün neden olduğu bir hastalıktır. Öncelikle köpeklerde ve atlarda görülmektedir ancak insanları da etkileyebilmektedir. Köpeklerde mide-bağırsak sistemi ve lenf düğümlerini etkilemektedir ve nadiren deriyi etkilemektedir.^[25]
• Mukormikoz, gastrointestinal sistemi ve cildi etkileyen pitiyozis, zigomikoz ve lagenidiosis dahil olmak üzere köpeklerde mantar ve küf hastalıkları topluluğudur.^[7]

Protozoal hastalıklar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Giardiasis, köpeklerde protozoa Giardia lamblia'nın neden olduğu bir bağırsak enfeksiyonudur. En sık görülen semptom ishaldir. Giardiasisin zoonotik potansiyeli tartışmalıdır.^[26]
• Koksidiyoz, köpeklerde en yaygın olarak Isospora olmak üzere çeşitli koksidiyen organizmalardan kaynaklanabilmektedir. Genellikle herhangi bir semptom görülmez, ancak ishal ve kilo kaybı meydana gelebilir.^[27]
• Leishmaniasis tatarcık tarafından yayılmaktadır ve köpeklerde olduğu gibi insanlarda da hem kutanöz hem de viseral formları vardır. Köpek, Amerika'da insan hastalıklarının rezervuarı olarak kabul edilmektedir.^[28]
• Babesiosis, Ixodidae familyasının üyeleri veya sert keneler tarafından yayılmaktadır. Babesia cinsinin köpekleri etkileyen iki türü B. canis ve B. gibsoni'dir. Babesiosis köpeklerde hemolitik anemiye neden olabilmektedir.^[29]
• Köpeklerde prototekoz, mutant bir yeşil alg formundan kaynaklanmaktadır ve genellikle yayılmaktadır. Semptomlar kilo kaybı, üveit, retina dekolmanı ve anal sızıntıyı içermektedir.^[7]

Parazitler[değiştir | kaynağı değiştir]

İç parazitler (endoparazitler)[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ekinokokkoz, köpekleri ve koyunları enfekte eden bulaşıcı bir hastalıktır.
• Kalp kurdu alphastalığına, vektörü olarak sivrisinekleri kullanan Dirofilaria immitis neden olmaktadır. Kalp kurdu, pulmoner arterde ve kalbin sağ ventrikülünde yaşamaktadır.
• Gnathostomiasis, memeli dışkısı ve az pişmiş deniz ürünlerinden kaynaklanan bir hastalıktır.
• Bağırsak parazitleri

1. Kancalı kurtlar köpeklerin yaygın bir parazitidir. En yaygın olanı Ancylostoma caninum'dur. Bunu Uncinaria stenocephala ve A. braziliense takip etmektedir. Belirtiler arasında ishal, kusma ve kilo kaybı bulunmaktadır.^[7]
2. Tenyalar* da yaygındır ve köpeklerde genellikle pire ve bitlerin yutulmasıyla yayılan Dipylidium caninum bulunmaktadır. Tavşan ve kemirgenlerin yutulmasıyla yayılan Taenia pisiformis de yaygındır. Nadir tenya enfeksiyonlarına Echinococcus, Mesocestoides ve Spirometra cinsinin türleri neden olmaktadır. Genellikle hiçbir semptom yoktur.^[7]
3. Toxocariasis, Toxocara canis veya Toxascaris leonina'nın bir enfeksiyonudur. Belirtiler genellikle hafiftir, ancak ishal, göbekli görünüm, zayıf büyüme ve kusmayı içerebilmektedir.^[7]

Dış parazitler (ektoparazitler)

• Pireler kaşıntıya ve saç dökülmesine neden olmaktadır. Köpeklerde en yaygın pire kedi piresi Ctenocephalides felis'tir ve onu köpek piresi C. canis takip etmektedir.^[30]
• Keneler köpeğin bir dış parazitidir ve Lyme hastalığı, Rocky Mountain benekli humması, babesiosis ve ehrlichiosis gibi hastalıkları yayabilmektedir. Ayrıca kene felci olarak bilinen nörolojik bir rahatsızlığa da neden olabilmektedir.^[31]
• Köpeklerde kalp kurdu hastalığı, Dirofilaria immitis parazitini barındıran sivrisinekler tarafından yayılır. Belirtiler arasında öksürük, nefes almada zorluk ve ölüm yer almaktadır.^[31]
• Akarlar

1) Kulak akarları, Otodectes cynotis türünün mikroskobik üyeleridir. Semptomlar kulakta kaşıntı, iltihaplanma ve siyah döküntüleri içermektedir.

2) Cheyletiellosis, Cheyletiella yasguri'nin neden olduğu hafif kaşıntılı bir deri hastalığıdır. İnsanlara geçici olarak bulaşabilir. Hasat akarları olarak da bilinen chiggers ciltte kaşıntı, kızarıklık ve kabuklanmalara neden olabilmektedir.^[7]

3) Demodektik uyuz olarak da bilinen demodicosis, yağ bezlerinde ve saç köklerinde az sayıda yaşayan Demodex canis akarlarından kaynaklanmaktadır. Bu akarlar, iltihaplanma ve saç dökülmesine neden olabilir ve ayrıca ateş, uyuşukluk ve genişlemiş lenf düğümleri gibi ikincil bakteriyel enfeksiyonlara yol açabilir.

4) Sarkoptik uyuz, Sarcoptes scabiei canis'ten kaynaklanmaktadır. Belirtiler arasında yoğun kaşıntı ve pullanma bulunur ve insanlara bulaşıcıdır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]