Gol çizgisi teknolojisi, elektronik araçlar vasıtasıyla topun çizgiyi geçip geçmediğini tespit ederek hakeme yardımcı olan bir sistemdir. Gol çizgisi teknolojisinin amacı hakemlerin yetkisini almak değil karar vermelerine yardımcı olmaktır.^[1] Premier League, 2010 FIFA Dünya Kupası ve 2012 Avrupa Futbol Şampiyonasında ortaya çıkan eleştirilerin ardından sisteme daha önce karşı çıkan FIFA, teknoloji için önerilen dokuz sistemi test etti ve sadece iki tanesi testlerden başarıyla geçti.

5 Temmuz 2012'de gol çizgisi teknolojisinin kullanımı Uluslararası Futbol Birliği Kurulu (IFAB) tarafından onaylandı. İki sistem ikinci bir test aşamasından geçirildi. FIFA Aralık 2012'de Brezilya'da düzenlenecek olan 2014 FIFA Dünya Kupası'nda gol çizgisi teknolojisini kullanacağını ilan etti.^[2] Diğer yandan teknoloji 2013'ten itibaren Amerika Birleşik Devletleri'nde Major League Soccer'da kullanıldı. Ancak MLS'teki Kanada takımlarınin kaynak yetersizliği sebebiyle ev sahibi oldukları maçlarda kullanılmamaktadır. Gol çizgisi teknolojisi 2014 FIFA Dünya Kupası'ndaki 12 stadyuma yerleştirilen GoalControl sistemi vasıtasıyla uygulanmaktadır.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Gol çizgisi teknolojisinin kullanımına yönelik istekler 2000'de Afrika Uluslar Kupası finalindeki penaltı atışlarının ardından yükselmeye başlamıştır. Bu maçta Nijerya adına penaltı kullanan Victor Ikpeba'nın direğe çarpan topu hakem tarafından gol olarak sayılmamıştır. Ancak televizyonda ise topun çizgiyi geçtiği görülmüştür.^[3] Kamerun ise bu maçta penaltı vuruşlarını kazanarak kupayı kazanmıştır.

Ocak 2005'te oynanan Manchester United-Tottenham Hotspur maçında Tottenham'ın orta saha oyuncusu Pedra Mendes'in 50 metreden attığı şut ile oluşan gol pozisyonunun ardından Birleşik Krallık'ta da bu yönde bir ilgi oluşmuştur. Bu pozisyonda Manchester United kalecisi Roy Carrol topu tutar ama sonra düşürür ve çizginin yaklaşık bir metre içerisin geri çıkartır fakat topun çizgiyi geçtiğini ne hakem ne de yardımcı hakemler görür ve gol değeri kazanmaz.^[4]

Bu olayların ardından FIFA Adidas tarafından önerilen topun içine yerleştirilmiş bir mikroçip tarafından gönderilen sinyaller vasıtasıyla hakemi topun çizgiyi geçip geçmediği yönünde uyaran sistemi test etmeye karar verdi.^[5] FIFA başkanı Sepp Blatter: "Peru'da düzenlenen U17 Dünya Kupası'nda çeşitli testler yaptık ancak sonuçlar çok net değil bu yüzden denemelerimizi 2007'deki küçükler turnuvasında da devam ettireceğiz." şeklinde bir açıklama yapmıştır. Fakat denemeler raporlanmadı ve 2008 yılında Blatter sistemin sadece %95 başarıyla çalıştığını belirterek kullanımını reddetti.^[5]

Bir başka hadise de Ağustos 2009'da Crystal Palace-Bristol City maçında meydana geldi. Bu maçta Freddie Sears'ın vuruşunda top ağlarla buluşur ama ağları tutan arka direklerden birine çarparak kaleden çıkar. Pozisyon sonrasındaysa hakem golü vermez.^[6][7] Mart 2014'te oyunun kurallarını belirleyen Uluslararası Futbol Birliği Kurulu teknolojinin kullanımını 6'ya karşı 2 oyla kalıcı olarak reddetti. Aynı zamanlarda UEFA Avrupa Ligi'nde oynayan 48 takım kaptanı arasında yapılan ankette ise katılımcıların %90'ı teknolojinin kullanımını istediklerini belirttiler.^[8] 2010 FIFA Dünya Kupası sırasında da hakem hatalarına bağlı olarak Blatter FIFA'nın gol çizgisi teknolojisini tekrar tartışmaya açtıklarını ilan etti.^[9]

2012 Avrupa Futbol Şampiyonasından önce UEFA gol çizgisi teknolojisini reddederek bunun yerine çizgi hakeminin yer almasına karar verdi. Çizgi hakemlerinin varlığına rağmen Ukrayna-İngiltere maçında yine hakem hatasına bağlı olarak bir gol geçersiz sayıldı.

İlk testler[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 2011'de FIFA hakemi olayın gerçekleşmesinin ardından bir saniye içerisinde uyarması gereken on gol teknolojisi sisteminin test edilmesine izin verdi. Testler aynı yılın son aylarında İsviçre Federal Malzeme Bilimi ve Teknoloji Laboratuvarları tarafından gerçekleştirildi.

Testlerin ardından 3 Mart 2012'de Uluslararası Futbol Birliği Kurulu sistemlerin ikisinin ikinci aşamaya geçmeye hak kazandığını duyurdu.^[10] Bu iki sistem GoalRef ve Hawk-Eye'dır.

GoalRef[değiştir | kaynağı değiştir]

GoalRef'in çalışma prensibi temel olarak topun içine yerleştirilmiş bir elektronik devreye ve kale çevresindeki düşük frekanslı manyetik alana dayanır. Kale direklerine yerleştirilen bobinler manyetik alandaki her türlü değişikliği algılayarak topun çizgiyi geçip geçmediğini algılar. Eğer sistem gol olduğunu algılarsa maç yetkililerini anında şifrelenmiş şekilde yollanan radyo dalgaları sayesinde onların kol saatlerine bir mesaj yollar.^[11]

Hawk-Eye[değiştir | kaynağı değiştir]

Hawk-Eye sistemi 1999 yılında geliştirilmiştir. Bu teknoloji kriket, tenis ve bilardoda zaten kullanılmaktadır. Sistemin çalışma prensibi görsel veriler sayesinde yapılan nirengi hesaplamasına dayanmaktadır. Top oyun alanını farklı açılardan gören yüksek hızlı kameralarla takip edilir. Mevcut yazılım da görüntüde topa karşılık gelen piksellerin tanımlanmasıyla her karede topun yerini hesaplar. Ayrıca eğer bazı kameralar topu göremiyorsa yazılım topun gideceği yeri de tahmin edebilir. Topun takibi sonucu tüm görüntüler kaydedilir ve bu veriler daha sonra istatistiklerde ve oyun analizlerinde kullanılabilir. Hawk-Eye sisteminin kurulması halinde stadyuma her kale için yedişer kamera yerleştirilmesi teklif edilmiştir. Sistem gerçek zamanlı çalışmaktadır bu sayede hakemi de anında uyarmak mümkündür.^[9][12] Ancak sistem hata payının yüksek olduğu konusunda eleştirilmektedir. Nitekim Roger Federer ve Rafael Nadal ayrı ayrı sistemi kesin sonuçlar vermediği sebebiyle eleştirmişlerdir.^[13][14]

Testlerin ikinci aşaması[değiştir | kaynağı değiştir]

İkinci aşamada ise iki teknolojinin üreticileri seçtikleri bir stadyumda sistemi çeşitli senaryoları gözeterek denemişlerdir. Testler ayrıca farklı iklim koşullarında ve manyetik alan distorsiyonlarındaki performansını gözlemlemek üzere profesyonel antreNmanlarda ve laboratuvarlarda sürmüştür. Ayrıca her ikisi de iki profesyonel maçta kullanılmıştır.

Başlangıç[değiştir | kaynağı değiştir]

FIFA Aralık 2012'de gol çizgisi teknolojisini 2012 FIFA Kulüpler Dünya Kupası'nda kullanmaya başlayacağını ilan etmiştir.^[15] Bu turnuvada Hawk-Eye Toyota Stadyumu'na yerleştirilirken, GoalRef ise Yokohoma Uluslararası Stadyumu'nda kullanılmıştır.

2013 FIFA Konfederasyonlar Kupası'nda kamera bazlı bir sistem olan GoalConrol topun takibi, GoalRef ise ilgili görsellerin hazırlanması için kullanılmıştır. Ekim 2013'te ise FIFA 2014 FIFA Dünya Kupası'nda GoalControl'un kullanılacağını ilan etmiştir.^[16] Ayrıca İngiltere Futbol Federasyonu da Hawk-Eye teknolojisinin 2013-2014 sezonunda Premier League'de kullanılacağını açıklamıştır.^[17] Premier League'de bu teknoloji ile verilen ilk gol Manchester City FC formasıyla Edin Džeko'nun Cardiff City'ye karşı 18 Ocak 2014'te attığı gol olmuştur.^[18]

Gol çizgisi teknolojisinin kullanıldığı ilk Dünya Kupası 2014 FIFA Dünya Kupası olmuştur. Bu turnuvada Fransa forması giyen Karim Benzema'nın Honduras'a attığı gol Dünya Kupası tarihinin gol çizgisi teknolojisi ile verilen ilk gölü olarak tarihe geçmiştir.^[19]

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan faktörünün kaybolması[değiştir | kaynağı değiştir]

Gol çizgisi teknolojisini destekleyenler bunun hakem hatalarını ciddi bir şekilde azaltacağını savunurken, bu teknolojiyi eleştirenler de mevcuttur. Eleştirilerin birçoğu başta FIFA başkanı Sepp Blatter olmak üzere FIFA üyeleri tarafından gelmektedir. Kullanılan teknolojilerin teknik özelliklerinin tartışılmasından ayrı olarak bunun oyundaki insan faktörünü etkileyeceği ve hataları tartışmanın keyfini ortadan kaldıracağını öne sürenler olmuştur.^[20] Sepp Blatter şöyle söylemektedir: "Diğer sporlar oyun kurallarını teknolojiyle uyumlu bir şekilde değiştirmekteler. .... Biz böyle yapmıyoruz çünkü bu futbolu bu kadar popüler ve çekici kılmaktadır."

Bir çalışmaya göre eğer 2010-11 sezonunda Premier League'de görüntülerin yeniden oynatılması kullanılsaydı hakem hataları %30 gibi bir oranda azaltılabilirdi, ama bazı kişiler de oyun sırasında yeniden oynatma teknolojinin kullanılmasının oyunun akıcılığını çok olumsuz etkileyeceğini ve muhtemel pozisyonları engelleyeceğini savunmaktadırlar.^[21]

Maliyet[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer eleştiriler ise sistemin küçük ve gelirleri kısıtlı federasyonlar için çok pahalı olmasına dayanmaktadır. FIFA yetkilileri bu yüzden daha fazla teknoloji kullanımından ziyade daha iyi hakemlik yapmak gerektiğini savunmaktadırlar.

Nitekim 2014 yılının başlarında Bundesliga'nın iki seviyesindeki takımların birçoğu finansal sebeplerden dolayı teknolojinin kullanılmasına karşı çıkmışlardır. Sistemin maliyeti içinde çip olan top için 250.000 €'dan başlayıp Hawk-Eye veya GoalControl sistemleri için 500.000 €'ya kadar çıkmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]