Bakü Ulu Camii

Bakü Ulu Camii
Cümə Məscidi
Temel bilgiler
Konum	Bakü, Azerbaycan
Koordinatlar	40°21′56″K 49°50′09″D / 40.36556°K 49.83583°D
İnanç	İslam
Mezhep	Şii İslam
Mimari
Mimari tür	Cami
Mimari biçim	İslam mimarisi
Tamamlanma	1899

Bakü Ulu Camii (Azerice: Cümə məscidi) ya da Cuma Camii, Bakü, Azerbaycan'da yer alan bir camidir.^[1] Katedral Camii, 12. yüzyılda bir Zerdüşt tapınağının yerine inşa edilmiştir.

Caminin üzerinde “Emir Şarafüddin Mahmud'un bu camiyi Receb 709 H. (1309) ayında restore ettirdiğini” vurgulayan bir kitabe bulunmaktadır. Caminin kuzey duvarına 1437 yılında sarkıtlarla çevrili bir minare eklenmiştir.

Tarihi İçerişehir'de bulunan cami birkaç kez yeniden inşa edildi. Bugünkü Cuma Camii, Bakü hayırsever tüccar Hacı Şeyhali Ağa Dadaşov'un finansmanı altında 1899 yılında inşa edilmiştir. Alanda bir Zerdüşt tapınağının izleri bulunmaktadır.

Ulu cami, Orta Çağ Azerbaycanının kültürel yaşamında sosyo-kültürel merkezler olarak hizmet vermiştir.^[2]^[3]^[4]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Cuma Camii[değiştir | kaynağı değiştir]

Cuma Camii, 12. yüzyılda inşa edilmiştir. Caminin sofistike tasarımı, birkaç aşamada inşa edildiğini göstermektedir. Ana bölümleri güneyde bir ibadet salonu ve kuzeyde minarelerinden ibarettir. İbadet salonu ile minareler arasında küçük avlular bulunmaktadır. Caminin en eski kısmı kare planlı harimdir. Harim Selçuklu dönemine ait camilerdekine benzemektedir. Kapağı arkaikti. Dış cephesine göre kubbesi, 12. yüzyılda faaliyet gösteren Marağa-Nahçıvan mimarlık okulu tarzında inşa edilmiştir.

Kubbenin üst kısmını örten bezeme motifleri, Şemkir minareleri, Karabağ ve Atabeyler Külliyesi, Marağa Kızıl Gümbet (Kubbe) Türbesi vb. Selçuklu dönemi mimari anıtlarında da görülmektedir.

Bazı bilim adamları, özellikle Andrey Pavlinov, Juma Camii'nin bir pagan tapınağının kalıntıları üzerine inşa edildiğine inanmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Minare[değiştir | kaynağı değiştir]

1437'de caminin kuzey duvarına, ibadet edenleri namaza çağırmak için minaresi inşa edildi. Minarenin arkeolojik araştırmaları sırasında ortaya çıkarılan kitabesinin üzerine İlhanlıların lideri Muhammed Olcaytu'nun ağıtı kazınmıştır.

Medrese hizmeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulu Cami'nin odaları, cami avlusunda 15. yüzyılda eğitim amaçlı olarak inşa edilmiştir. On dokuzuncu yüzyılda A. Zeynallı Caddesi'nin genişletilmesi ve yol yapımı nedeniyle cami hücreleri yıkılmış ve cami medresesi olarak kullanılmak üzere sadece bir tanesi kalmıştır.

Ulu Cami'nin inşası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulu Cami, 1899 yılında Bakülü milyoner ve hayırsever Hacı Şeyhali Ağa Dadaşov tarafından eski Ulu Cami'nin kalıntıları üzerinde yaptırılmıştır.

Cami, Sovyet döneminde halı müzesi olarak faaliyet göstermiştir. 1990'larda cami olarak faaliyet göstermek üzere restore edilen Ulu Cami, devlet bütçesinden gelen ödenekle onarıldı.

Caminin orta kısmında yer alan kare planlı, 4 sütunlu harim ve küçük kubbesi, caminin ana bileşenleridir. Binanın mimarisinde Doğu ve Avrupa klasikleri motifleri kullanılmıştır. Portal, Azerbaycan mimarisinin temel ilkelerini sergiler: taş oymalar, ulusal desenler, sanatsal yazıtlar vb.

2008 yılında inşaat uzmanları, mimarlar ve sanatçılar tarafından cami tamamen restore edilmiş, ısıtma ve aydınlatma sistemleri kurulmuştur. Caminin duvarlarına el yapımı süslemeler, Kur'an'dan sureler işlenmiş ve Ehl-i Beyt'in İslam'da kutsal olan beş üyesinin isimleri yazılmıştır.^[5]

Fotoğraf Galerisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Зодчество Азербайджана XII-XV вв. и его место в архитектуре Переднего Востока. Главная редакция восточной литературы. 1966. s. 400.
^ "Джума мечеть (Ичери-Шехер, Баку)". 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
^ Л. С. Бретаницкий Баку Архитектурно художественные памятники 1956 стр.15
^ "Культовые сооружения Баку". 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.
^ "Juma Mosque, Baku - Mosque in the Icheri-sheher". 21 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1] Зодчество Азербайджана XII-XV вв. и его место в архитектуре Переднего Востока. Главная редакция восточной литературы. 1966. s. 400.

[2] "Джума мечеть (Ичери-Шехер, Баку)". 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.

[3] Л. С. Бретаницкий Баку Архитектурно художественные памятники 1956 стр.15

[4] "Культовые сооружения Баку". 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.

[5] "Juma Mosque, Baku - Mosque in the Icheri-sheher". 21 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Bakü Ulu Camii nedir?, Bakü Ulu Camii anlamı nedir?, Bakü Ulu Camii ne demektir?