Arkeolojinin alt alanları

Çoğu akademik disiplinde olduğu gibi, tipik olarak belirli bir yöntem veya malzeme türüne, coğrafi veya kronolojik odağa veya diğer tematik kaygılara odaklanarak betimlenen bir dizi arkeolojik alt disiplin vardır.

Medeniyete göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı uygarlıklar o kadar ilgi çekmiştir ki, bu uygarlıkların incelenmesi özel olarak adlandırılmıştır. Bu alt disiplinler arasında Asuroloji (Mezopotamya), Hindoloji (Hindistan), Klasik arkeoloji (Yunan ve Roma) sayılabilir, Etrüskoloji (Etrürya), Mısıroloji (Mısır), Fenike-Kartaca arkeolojisi (Fenikeliler ve kolonileri) ve Sinoloji (Çin).

Tarihselliğe göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Arkeolojinin bir başka ana bölümü de aşağıdaki şekilde ayırt edilir:

tarihsel arkeoloji, geride yazılı kayıtlar bırakan uygarlıkları inceler.
tarih öncesi arkeoloji, yazı sistemleri olmayan toplumlarla ilgilenir. Bununla birlikte, bu terim genellikle yalnızca okuryazar toplumların sömürge etkisi olmadan ortaya çıktığı Avrupa ve Asya'da geçerlidir. Okuryazarlığın nispeten geç ortaya çıktığı bölgelerde, arkeolojik kayıtları bölmek için başka terimler kullanmak daha uygundur.

Yarı okuryazarlık alanlarında kullanılan terimler ise;

protohistorik arkeoloji, çok sınırlı yazılı kayıtlara sahip toplumların incelenmesini kapsayacak şekilde benimsenebilir. Protohistorik sit alanlarına bir örnek, okuma yazma bilen Rusların ve okuma yazma bilmeyen Amerikan yerlileri ve Alaska yerlileri yerleşimlerini içeren kuzey Kaliforniya kıyısındaki Fort Ross'tur.
Etnoarkeoloji, arkeolojik açıdan ilgi çekici olan soyu tükenmiş toplumlara benzeyen modern toplumların arkeolojik amaçlarla incelenmesidir. Eski toplumların yapısı ve değerleri hakkında maddi kalıntılarından sağlam sonuçlar çıkarmak genellikle zordur, çünkü sadece nesneler dilsizdir ve onları işleyen ve kullananlar hakkında çok az şey söyler, aynı zamanda tüm nesneler daha sonraki bir çağın bilim adamları tarafından ortaya çıkarılmak üzere hayatta kalmaz. Etnoarkeoloji, örneğin, yaşayan bir yerleşimde kullanılan ne tür nesnelerin mezbelelerde veya korunabilecekleri diğer yerlerde biriktirildiğini ve bir nesnenin kullanıldığı yerin yakınına atılma olasılığının ne kadar olduğunu belirlemeye çalışır.
Tafonomi, nesnelerin zaman içinde nasıl çürüdüğü ve bozulduğunun incelenmesidir. Bu bilgi eserlerin ve diğer nesnelerin yorumlanmasında kritik öneme sahiptir, böylece eski insanların çalışmaları daha sonra canlı yaratıkların ve ilkel güçlerin çalışmalarından ayırt edilebilir.

Zaman aralığına göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Zaman dönemi veya çalışma bölgesine göre ayırt edilen alt disiplinlerin seçici bir listesi şunları içerebilir:

Afrika arkeolojisi, Amerika arkeolojisi, Avustralya arkeolojisi, Avrupa arkeolojisi: Bulguların bulunduğu yerle ilgili arkeolojik çalışmalara odaklanır.
Endüstriyel arkeoloji, Sanayi Devrimi'nin maddi kalıntılarının korunmasına veya işin arkeolojisine odaklanır.
Yakın Doğu arkeolojisi (bazen Orta Doğu arkeolojisi olarak da bilinir). Yakın Doğu arkeolojisinin sonuçlarını İncil çalışmalarına uygulayan İncil arkeolojisi'ne de bakınız.
Ortaçağ arkeolojisi, on altıncı yüzyıla kadar Roma sonrası Avrupa arkeolojisinin incelenmesidir.
Ortaçağ sonrası arkeoloji, 16. yüzyıldan itibaren Avrupa'daki maddi kültürün incelenmesidir.
Modern arkeoloji modern toplumun arkeolojik yöntemler kullanılarak incelenmesidir, örneğin Tucson Çöp Projesi.
Tarihsel arkeoloji, hem maddi kanıtlar (yani eserler ve bağlamları) hem de belgesel kanıtlar (haritalar, fotoğraflar ve filmler dahil) kullanılarak geçmişin incelenmesidir. Genellikle Amerika kıtası ile ilişkilendirilir.
Klasik arkeoloji geçmişin hem maddi kanıtlar (yani eserler ve bağlamları) hem de belgesel kanıtlar (haritalar, dönemin edebiyatı, diğer birincil kaynaklar vb. dahil) kullanılarak incelenmesidir. Klasik arkeoloji özellikle Akdeniz bölgesi ile Yunanistan ve çevresindeki bölgelerin arkeolojisiyle ilgilidir.

Diğer alt disiplinler[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıda diğer alt disiplinlerin bir listesi yer almaktadır. Bunlardan bazıları kendi başlarına çalışma alanları değildir ve yalnızca daha büyük projelerde kullanılacak yöntemlerdir.

Hava arkeolojisi - hava fotoğraflarından, özellikle mahsul işaretlerini tespit ederek sahaların incelenmesi
Antrakoloji, odun kömürü kalıntılarının incelenmesi^[1]
Arkeoastronomi - Antik anıtların yapılandırması ile astronomi arasındaki ilişkinin incelenmesi
Arkeocoğrafya - zaman içinde mekanın dinamiklerini inceler
Arkeoloji bilimi veya Arkeometri - radyokarbon tarihleme, istatistik ve uzaktan algılama gibi bilimsel tekniklerin veya metodolojilerin arkeolojiye uygulanması
Arkeozooloji - insan yerleşimlerindeki hayvan kalıntılarının incelenmesi
Arkeobotanik veya paleoetnobotanik - arkeolojik kayıtlarda insan-bitki etkileşiminin incelenmesi
Savaş alanı arkeolojisi - çatışma alanlarının arkeolojik perspektiften incelenmesi
Biyoarkeoloji
Kalseoloji - arkeolojik ayak giyimi çalışması
Hesaplamalı arkeoloji - bilgisayarların, özellikle GIS'in arkeolojiye uygulanması
Dijital arkeoloji, bilgi teknolojilerinin ve dijital medyanın arkeolojik sorulara uygulanmasını içerir
Deneysel arkeoloji, antik üretim, mühendislik ve zamanın alanlar ve nesneler üzerindeki etkileri hakkındaki teorileri test etmek için geçmiş süreçleri yeniden canlandırmaya çalışmayı içerir (örneğin: çakmaktaşı yontma)
Çevresel arkeoloji insanlar ve çevreleri arasındaki uzun vadeli ilişkiyi inceler
Epigrafi
Adli arkeoloji- arkeolojik tekniklerin cezai soruşturmalara uygulanması. Özellikle savaş suçları ile ilişkili toplu katliamların araştırılmasında öne çıkmıştır.
Jeoarkeoloji
Peyzaj arkeolojisi alanların daha geniş bir coğrafi alanın bileşenleri olarak tanımlanmasını ve incelenmesini içerir
Osteoarkeoloji
Nümismatik - sikkelerin siyasi ve ekonomik incelenmesi
Denizcilik arkeolojisi - batık arkeolojik alanların incelenmesi, gemi enkazı ve su kütleleri tarafından yutulan yerleşimler de dahil olmak üzere
Müze çalışmaları - geçmiş kalıntıların halk için sergilenmesi ve yorumlanması
Osteoloji - kemiklerin bilimsel incelenmesi
Paleopatoloji - hayvanlar ve insanlar arasındaki eski hastalıkların incelenmesi
Recceology - savaş ve savaş araçlarının arkeolojik bir perspektiften incelenmesi
Yerleşim arkeolojisi - "Antik yerleşimlerin iç yapısı, düzeni, dağılımı ve ilişkilerinin çevresel ortamları ve peyzaj konumları bağlamında incelenmesi."^[2]
Arkeoloji felsefesi

Kazı sonrası analizlerde ayrıca çok çeşitli teknikler de kullanılmaktadır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ POPULUS Project; Leveau, Philippe, (Ed.) (1999). Environmental reconstruction in Mediterranean landscape archaeology. Oxbow Books. s. 25. ISBN 9781900188630. Erişim tarihi: 1 Ekim 2013. Anthracology is the study of charcoal from archaeological sediments and soils.
^ "settlement archaeology". Oxford Reference. 13 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Archaeological disciplines ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[1] POPULUS Project; Leveau, Philippe, (Ed.) (1999). Environmental reconstruction in Mediterranean landscape archaeology. Oxbow Books. s. 25. ISBN 9781900188630. Erişim tarihi: 1 Ekim 2013. Anthracology is the study of charcoal from archaeological sediments and soils.

[2] "settlement archaeology". Oxford Reference. 13 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018.

[1]

[2]

Arkeolojinin alt alanları nedir?, Arkeolojinin alt alanları anlamı nedir?, Arkeolojinin alt alanları ne demektir?