Ankhesenamen

Ankhesenamun
Ankhesenamun
Büyük Kraliyet Karısı
	Ankhesenamen'e ait olduğu ; düşünülen heykel parçası; Brooklyn Müzesi, Amerika Birleşik Devletleri
Hüküm süresi	c. MÖ 1332–1323
Doğum	c. MÖ 1348 ya da c. MÖ 1342 ; Teb
Ölüm	MÖ 1322'den sonra (20-26 yaşlarında)
Eş(ler)i	Tutankhamun (üvey kardeşi ya da kuzeni); Ay (büyükbabası ya da büyük amcası)
Çocuk(lar)ı	Muhtemel olarak ölü doğmuş 2 çocuk, 317a ve 317b
Hanedan	18. Mısır Hanedanlığı
Babası	Akhenaten
Annesi	Nefertiti
Dini	Antik Mısır Dini

Ankhesenamun (ˁnḫ-s-n-imn "Onun Hayatı Amun'dan" c. 1348-1322 M.Ö. sonra) Mısır 18. Hanedan döneminde firavun Akhenaton'un ve muhtemelen Nefertiti'in kızıdır. Sonradan Tutankhamun'un Büyük Kraliyet Eşi olmuştur. Ankhesenpaaten (ˁnḫ.s-n-pꜣ-itn, "Aten için yaşıyor") doğumlu ^[3] Mısır Firavunu Akhenaten ve Büyük Kraliyet Karısı Nefertiti'nin bilinen altı kızından üçüncüsüydü. Üvey kardeşi Tutankhamun'un Büyük Kraliyet Karısı oldu.^[4] Adındaki değişiklik, babasının ölümünden sonra yaşadığı süre boyunca eski Mısır dinindeki değişiklikleri yansıtıyor. Gençliği, ebeveynlerinin saltanatının antik kabartmalarında ve resimlerinde iyi belgelenmiştir. Ankhesenamun ve kocası Tutankhamun aynı babayı, ancak farklı anneleri paylaştılar. Tutankhamun'un annesinin mumyasının, babası Akhenaten'in öz kız kardeşi ve büyükbabası Amenhotep III'ün kızı olduğu DNA analizi ile tespit edildi. Şimdiye kadar annesinin adı belirsizdir, ancak mumyası bilim insanları tarafından gayri resmi olarak Genç Hanımefendi olarak bilinir.^[5]

Ankhesenamun, Firavun Tutankhamun'un Büyük Kraliyet Karısı olarak iyi belgelenmiştir. Başlangıçta babasıyla evli olabilir ve Tutankhamun'un ölümü üzerine, bazılarının anne tarafından büyükbabası olduğuna inanılan Tutankhamun'un halefi Ay ile kısa bir süre evli olması mümkündür. ^[6]

KV21'de bulunan mumyalar üzerinde yapılan DNA testi sonuçlarının Şubat 2010'da açıklanması, o mezara gömülen 18. Hanedanlık sonlarından iki kraliçeden birinin Ankhesenamen olabileceği yönündeki spekülasyonlara yol açtı. DNA'ları nedeniyle, her iki mumyanın da o yönetici hanenin üyeleri olduğu düşünülüyor.^[5]

Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Ankhesenamen, Mısır'ın benzeri görülmemiş bir dini devrimin ortasında olduğu bir zamanda doğdu (MÖ 1348). Babası, Mısır'ın eski tanrılarına tapınmayı; şimdiye kadar Güneş Tanrısı'nın küçük bir yönü olan ve güneş diski olarak nitelendirilen Aten'in lehine terk etmişti.

Babasının saltanatının yaklaşık 4. yılında Teb'de doğduğuna inanılıyor, ancak muhtemelen babası tarafından krallığın yeni başkenti olarak kurulan Akhetaten (bugünkü Amarna ) şehrinde büyümüştür. En büyük üç kız - Meritaten, Meketaten ve Ankhesenpaaten - "kıdemli prensesler" oldular ve ebeveynleriyle birlikte hükûmetin ve dinin birçok işlevine katıldılar.

Daha sonraki yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tutankhamun, Ankhesenamun'dan çiçek alıyor

Mısır kraliyet aileleri için alışılmadık bir durum olmayan,^[7] ilk evliliğinin kendi babasıyla olduğuna inanılıyor. Ebeveynliği belirsiz olmasına rağmen, prenses Ankhesenpaaten Tasherit'in (muhtemelen babası veya Smenkhkare tarafından) annesi olduğu düşünülüyor.^[4]

Babasının ölümü ve Smenkhkare ile Neferneferuaten'in kısa saltanatlarından sonra Tutankhamun'un karısı oldu. Evlendikten sonra çift, restore edilen dinin tanrılarını isimlerini Tutankhamun ve Ankhesenamen olarak değiştirerek onurlandırdı.^[8] Çiftin ölü doğmuş iki kızı olduğu görülüyor.^[5] Tutankhamun'un bilinen tek karısı Ankhesenamun olduğu için, mezarında bulunan fetüslerin kızları olması muhtemeldir. Saltanatının 9. yılında, yaklaşık 18 yaşında olan Tutankhamun aniden öldü ve Ankhesenamun'u ^[8] 21 yaşında tek başına ve varisi olmadan bıraktı.

1931'de elde edilen ve nereden geldiği bilinmeyen mavi bir cam halka, kartuşların içine alınmış Ay'ın baş harfini ve Ankhesenamen'in adını gösteriyor.^[9] Bu, Ankhesenamen'in, tarihten kaybolmadan kısa bir süre önce Ay ile evlendiğini gösterir, ancak hiçbir anıt onu, büyük kraliyet karısı olarak göstermez.^[10] Ay'ın mezarının duvarlarında, büyük kraliyet karısı olarak görünen Ankhesenamun değil, Tey'dir (Ay'ın kıdemli karısı). Tey, muhtemelen Ay'ın hükümdarlığı sırasında veya hükümdar olmasından kısa bir süre sonra öldü ve henüz onun için bir mezar bulunamadı.

Hitit harfleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Hitit başkenti Hattuşa'da Amarna dönemine tarihlenen bir belge bulundu: I. Şuppiluliuma'nın sözde "Amelleri". Belge, Hitit hükümdarı I. Şuppiluliuma'nın Karkamış'ı kuşatırken Mısır kraliçesinden bir mektup aldığını anlatır. Mektup şöyle:

Kocam öldü ve oğlum yok. Senin hakkında birçok oğlun olduğunu söylüyorlar. Kocam olması için bana oğullarından birini verebilirsin. Tebaamdan birini koca olarak almak istemem. . . Korkuyorum.^[11]

Mısırlılar geleneksel olarak yabancıları aşağı gördükleri için bu belge olağanüstü kabul ediliyor. I. Şuppiluliuma durum karşısında şok olur ve saraylılarına haykırır:

Hayatım boyunca böyle bir şey başıma gelmedi! ^[12]

Olağan bir şekilde temkinliydi ve bir elçiye soruşturma yaptırdı. Ancak soruşturmayı erteleyerek Mısır'ı imparatorluğuna katma fırsatını kaçırdı. Sonunda oğullarından biri olan Zannanza'yı gönderdi, ancak prens yolda öldü, belki de öldürüldü.^[13]

Mektubu yazan kraliçenin kimliği belirsizdir. Hitit yıllıklarında, Mısır unvanı Tahemetnesu'nun (Kralın Karısı) bir çevirisi olan Dakhamunzu olarak anılır.^[14] Mektubun yazarı için olası adaylar Nefertiti, Meritaten,^[6] ve Ankhesenamen'dir. Ankhesenamen, kocası Tutankhamun'un ölümü üzerine taht için kraliyet adayı olmadığından, bir zamanlar mektubu yazan kraliçe olması muhtemel görünüyordu, oysa Akhenaten'in en az iki meşru halefi vardı. Ancak bu, 18. hanedanlığın son firavunu olan Horemheb'in 27 yıllık saltanatına dayanıyordu ve artık Horemheb'in sadece 14 yıl gibi kısa bir saltanatı olduğu kabul ediliyor. Nefertiti, Mısır'ın düşmanlarına karşı geldiği resmi anıtlarda kocası kadar güçlü tasvir edildiğinden, araştırmacı Nicholas Reeves, Amarna yazışmalarında onun Dakhamunzu olabileceğine inanıyor.^[15] Bu, ölen Mısır kralının Tutankhamun'dan çok Akhenaten gibi görünmesine neden olur. Belirtildiği gibi, Akhenaten'in, Nefertiti'nin evlenebileceği Tutankhamun da dahil olmak üzere potansiyel varisleri vardı. Diğer araştırmacılar, muhtemelen Sadrazam Ay'a veya Mısır kraliyet ailesinin ikinci bir üyesine bir gönderme olarak "tebaamdan biriyle" (bazıları tarafından "hizmetkarlar" olarak tercüme edilir) sözünün evlilikle ilgili olabileceği ifadesine odaklanır ve Ankhesenamen'in gerçek Dakhamunzu olabileceğine inanır. Çünkü Ay, onunla evlenmesi ve kendisinin Mısır tahtına ilişkin iddiasını meşrulaştırması için baskı uyguluyor. (En sonunda yaptı).^[16]

Mumya KV21A[değiştir | kaynağı değiştir]

Şubat 2010'da açıklanan DNA testi, Ankhesenamen'in Krallar Vadisi'ndeki KV21'den kurtarılan iki 18. hanedan kraliçesinden biri olduğu yönünde spekülasyonlara yol açtı.^[17]

Tutankhamun'la gömülü bulunan iki ceninin onun çocukları olduğu kanıtlandı ve mevcut teori, Tutankhamun'un bilinen tek karısı Ankhesenamen'in anneleri olduğu yönünde. Ancak, geçici bir tanımlamadan fazlasını yapmak için yeterli veri elde edilmedi. Bununla birlikte, KV21a mumyası, 18. hanedan kraliyet soyu ile tutarlı DNA'ya sahiptir.^[17]

KV63[değiştir | kaynağı değiştir]

KV63 mezarı kazıldıktan sonra, KV62 Tutankhamun'un mezarına yakınlığı nedeniyle Ankhesenamun için tasarlandığı tahmin ediliyor.^{[kaynak belirtilmeli]} Mezarda ayrıca tabutlar (birinin üzerinde kadın baskısı olan), kadın kıyafetleri, mücevherat ve natron bulundu. Kısmen Paaten adını taşıyan çanak çömlek parçaları da mezardaydı. Bu adı taşıdığı bilinen tek kraliyet kişisi, adı orijinal olarak Ankhesenpaaten olan Ankhesenamun'du. Ancak KV63'te mumya bulunamadı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Popüler kültürde[değiştir | kaynağı değiştir]

Mumya'da Prenses Ankhesenamon oynayan Zita Johann , 1932

Ankhesenamun'un adı, 1932 yapımı Mumya filminde rahip Imhotep'in gizli aşkı olarak popüler kültüre girmiştir. 1999 versiyonu, devamı ve yan televizyon dizisi Ancksunamun adını kullanırken, 1959 versiyonu Ananka adını kullandı.^[18]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Arnold, Dorothea; Allen, James P.; Green, L. (1996). The Royal Women of Amarna: Images of Beauty from Ancient Egypt (Hardback bas.). New York: The Metropolitan Museum of Art. s. xviii. ISBN 0-87099-816-1. 18 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021.
^ ^a ^b Galassi, F. M.; Ruhli, F. J.; Habicht, M. E. (2016). "Did Queen Ankhesenamun (c.1342 - after 1322 BC) have a goitre?: Historico-clinical Reflections upon a paleo-pathographic study". Working Paper. doi:10.13140/RG.2.1.3356.5843. Erişim tarihi: 30 Eylül 2021.
^ Die Ğgyptischen Personennamen, Bd. 1: Verzeichnis der Namen (PDF). Glückstadt: J.J. Augustin. 1935. s. 67. 17 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020.
^ ^a ^b The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson. 2004. ss. 148.
^ ^a ^b ^c Hawass (2010). "Ancestry and Pathology in King Tutankhamun's Family". The Journal of the American Medical Association. 303. doi:10.1001/jama.2010.121. PMID 20159872.
^ ^a ^b Ancient Egyptian Queens; a hieroglyphic dictionary. Londra: Golden House. 2000. s. 64.
^ Akhenaten: Egypt's False Prophet. Thames and Hudson. 2001. ISBN 9780500051061. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
^ ^a ^b "Queen Ankhesenamun". Saint Louis University. 17 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2020.
^ Newberry (May 1932). "King Ay, the Successor of Tut'ankhamun". The Journal of Egyptian Archaeology. 18 (1/2): 50-51. doi:10.2307/3854904.
^ Dyan Hilton (2004). The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson. s. 153. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım); Yazar eksik |soyadı2= (yardım)
^ Güterbock (June 1956). "The Deeds of Suppiluliuma as Told by His Son, Mursili II (Continued)". Journal of Cuneiform Studies. 10 (3): 75-98. doi:10.2307/1359312.
^ Güterbock (1956). "The Deeds of Suppiluliuma as Told by His Son, Mursili II". Journal of Cuneiform Studies. 10 (2): 41-68. doi:10.2307/1359041.
^ Amelie Kuhrt (1997). The Ancient Middle East c. 3000 – 330 BC. 1. Londra: Routledge. s. 254.
^ Federn (January 1960). "Daḫamunzu (KBo V 6 iii 8)". Journal of Cuneiform Studies. 14 (1): 33. doi:10.2307/1359072.
^ Nicholas Reeves,Tutankhamun's Mask Reconsidered 9 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BES 19 (2014), pp.523
^ Christine El Mahdy (2001), "Tutankhamun" (St Griffin's Press)
^ ^a ^b Hawass (17 Şubat 2010). "Ancestry and Pathology in King Tutankhamun's Family". Journal of the American Medical Association. Chicago, Illinois: American Medical Association. 303 (7): 638-647. doi:10.1001/jama.2010.121. ISSN 1538-3598. PMID 20159872. 14 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Pfeiffer (21 Nisan 2017). "Where does the legend of the mummy come from?". BBC. 22 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2021.

Daha fazla okuma[değiştir | kaynağı değiştir]

Akhenaten, Mısır Kralı, Cyril Aldred (1988), Thames & Hudson

[Royal_women_1996-1] Arnold, Dorothea; Allen, James P.; Green, L. (1996). The Royal Women of Amarna: Images of Beauty from Ancient Egypt (Hardback bas.). New York: The Metropolitan Museum of Art. s. xviii. ISBN 0-87099-816-1. 18 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021.

[Goitre-2] Galassi, F. M.; Ruhli, F. J.; Habicht, M. E. (2016). "Did Queen Ankhesenamun (c.1342 - after 1322 BC) have a goitre?: Historico-clinical Reflections upon a paleo-pathographic study". Working Paper. doi:10.13140/RG.2.1.3356.5843. Erişim tarihi: 30 Eylül 2021.

[Ranke_1935_67-3] Die Ğgyptischen Personennamen, Bd. 1: Verzeichnis der Namen (PDF). Glückstadt: J.J. Augustin. 1935. s. 67. 17 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020.

[dodson148-4] The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson. 2004. ss. 148.

[Hawass2010-5] Hawass (2010). "Ancestry and Pathology in King Tutankhamun's Family". The Journal of the American Medical Association. 303. doi:10.1001/jama.2010.121. PMID 20159872.

[Grajetzki64-6] Ancient Egyptian Queens; a hieroglyphic dictionary. Londra: Golden House. 2000. s. 64.

[7] Akhenaten: Egypt's False Prophet. Thames and Hudson. 2001. ISBN 9780500051061. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

[slu-8] "Queen Ankhesenamun". Saint Louis University. 17 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2020.

[Newberry_1932-9] Newberry (May 1932). "King Ay, the Successor of Tut'ankhamun". The Journal of Egyptian Archaeology. 18 (1/2): 50-51. doi:10.2307/3854904.

[dodson153-10] Dyan Hilton (2004). The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson. s. 153. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım); Yazar eksik |soyadı2= (yardım)

[Guterbock_1956-11] Güterbock (June 1956). "The Deeds of Suppiluliuma as Told by His Son, Mursili II (Continued)". Journal of Cuneiform Studies. 10 (3): 75-98. doi:10.2307/1359312.

[deeds-12] Güterbock (1956). "The Deeds of Suppiluliuma as Told by His Son, Mursili II". Journal of Cuneiform Studies. 10 (2): 41-68. doi:10.2307/1359041.

[kuhrt252-13] Amelie Kuhrt (1997). The Ancient Middle East c. 3000 – 330 BC. 1. Londra: Routledge. s. 254.

[Federn_Dahamunzu-14] Federn (January 1960). "Daḫamunzu (KBo V 6 iii 8)". Journal of Cuneiform Studies. 14 (1): 33. doi:10.2307/1359072.

[15] Nicholas Reeves,Tutankhamun's Mask Reconsidered 9 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BES 19 (2014), pp.523

[16] Christine El Mahdy (2001), "Tutankhamun" (St Griffin's Press)

[Hawass_et_al-17] Hawass (17 Şubat 2010). "Ancestry and Pathology in King Tutankhamun's Family". Journal of the American Medical Association. Chicago, Illinois: American Medical Association. 303 (7): 638-647. doi:10.1001/jama.2010.121. ISSN 1538-3598. PMID 20159872. 14 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[18] Pfeiffer (21 Nisan 2017). "Where does the legend of the mummy come from?". BBC. 22 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Ankhesenamen nedir?, Ankhesenamen anlamı nedir?, Ankhesenamen ne demektir?