Tercihli Tek Turlu Sistem olarak da bilinen Alternatifli Oy Sistemi, adaylardan birinin seçileceği seçim bölgelerinde tercihli oya dayalı bir seçim sistemi.^[1]

Bu sistemde seçmenler tek bir adaya oy vermek yerine örneğin ilk tercihlerine “1”, ikinci tercihlerine “2”, üçüncü tercihlerine “3” vb. olacak şekilde tercihlerde bulunurlar. Sistem bu şekilde seçmenlere adaylar arasında öncelik sıralaması yapma imkânı tanımaktadır.

Alternatifli Oy Sistemi, oyların sayımı açısından da Tek İsimli Tek Turlu Sistemden farklılaşmaktadır. Buna göre birinci tercih oylarının %50’sinden fazlasını alan aday seçilir. Ancak hiçbir adayın %50’den fazla oy almaması durumunda en az oyu alan aday devre dışı kalır ve bu adayın seçmenlerinin ikinci tercihleri diğer adaylar arasında dağıtılır. Söz konusu dağıtım neticesinde bir aday toplam oyların yarısından fazlasını almışsa seçilmiş sayılır. Alamaması halinde ise her bir aşamada en az oyu alan aday devre dışı kalır ve o adayın oyları kalan adaylar arasında seçmen tercihlerine göre dağıtılır ve bu süreç, sonuçta bir adayın oyların yarısından fazlasını alması ve seçilmesi ile neticelenir.

Alternatifli Oy Sistemi, Avustralya, Cocos Adaları ve Papua Yeni Gine’de kullanılmaktadır. Sistem aynı zamanda Avrupa ve Kuzey Amerika’da yerel düzeydeki bazı seçimlerde ve İrlanda başkanlık seçimlerinde de uygulanmaktadır

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu oy verme sistemi, 1871'de Amerikalı mimar William Robert Ware tarafından icat edildi.^[2] Bu sistem resmi olarak ilk kez Avustralya'nın Queensland eyaletindeki koloni hükûmeti tarafından gerçekleştirildi.^[3] 1908'de ise Batı Avustralya'da uygulanmaya başlandı. Bu sistem 1908'de ilk kez bir ülke tarafından (Avustralya) uygulanmaya başlandı.

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Seçim sisteminin, seçmenleri tüm adayları veyahut en az belirli sayıda adayı sıralaması konusunda mecbur tutması söz konusu olabileceği gibi bazı ülkelerde seçmenin dilediği kadar adayı sıralamaya sokması da mümkündür. Sistemin birden çok adayı tercih etmeyi zorunlu kılması, sayımın ileriki aşamalarında, seçmenin herhangi bir tercih belirtmemesi nedeniyle, oyların “ziyan” olması ihtimalini önlemektedir. Öte yandan bu durumda da çok sayıda oy geçersiz olabilmektedir. Bazen de bu durum seçmenin aslında herhangi bir tercihi bulunmamasına karşın sistem gereği bir tercih yapmasına sebep olmakta ve bu şekilde aslında seçmen açısından önemi olmayan ve sistem gereği olan bir tercih, seçimin sonucunu belirleyebilmektedir.

Avantajları[değiştir | kaynağı değiştir]

Alternatifli Oy Sisteminin avantajlarından ilki çeşitli adaylara verilen oyların birbirine eklenebilmesine imkân tanımasıdır. Bu şekilde farklı ancak ideolojik olarak yakın adaylara birlikte oy verme şansı tanınmaktadır. Sistem ayrıca seçilme şansı çok düşük olan adayları tercih eden seçmenlerin oylarının boşa gitmesini engellemektedir. Zira bu seçmenler ikinci ve üçüncü tercihleri ile de seçimin sonucuna etki edebilmektedirler. Bu sebeple Alternatifli Oy Sisteminin merkeze yakın politikaları teşvik etmede en başarılı sistem olduğu yorumu yapılmaktadır. Zira sistem, adayları yalnızca birinci tercih olmak için değil ikinci ya da üçüncü tercih olabilmek için de yarışmaya zorlamaktadır. Seçmen tercihini bu şekilde etkileyebilmek için adayların daha dar konulara odaklanmak yerine toplumun daha geniş kesimlerini kapsayan görece genel konulara odaklanmaları gerekmektedir. Avustralya’da büyük partiler genellikle küçük partileri destekleyenlerin ikinci tercihi olabilmek için seçim öncesinde küçük partilerle pazarlık yapmaktadır.^[1]

Dezavantajları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sistem belirli düzeyde bir okuryazarlık ve basit aritmetik bilgisi gerektirmektedir. Ayrıca sistem dar bölgede uygulandığı için nispi temsil sistemi ile karşılaştırıldığında genellikle temsilde adaletten uzak sonuçlar vermektedir. Bazı durumlarda temsilde adaletsizlik Tek İsimli Tek Turlu Sistemden bile daha fazla olabilmektedir. Buna ilaveten sistemin merkeze yakın politikaları teşvik etmesi, ülkede bulunan sosyal ve demografik koşullara fazlasıyla bağlıdır. Sistem özellikle 1960’lı ve 70’li yıllarda Papua Yeni Gine’de farklı etnik kesimler arasında uzlaşmayı teşvik etmişken kullanıldığı yıllarda Fiji’de ayrışmayı derinleştirmekle eleştirilmiştir.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Advantages and disadvantages of AV21 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from the ACE Project20 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Electoral Design Reference Materials
• A Handbook of Electoral System Design24 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from International IDEA9 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Australian Electoral Commission Web Site4 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Preferential Voting in Australia