Abhazya epigrafisi

Abhazya epigrafisi,^[1] Gürcistan'ın Abhazya bölgesindeki epigrafik anıtları (sert malzeme üzerine yazılmış yazıtlar) kapsar. Yazıtlarda Gürcüce, Yunanca, Osmanlıca ve Latince yazılar bulunmaktadır. Gürcüce yazılı epigrafi anıtlarının sayısı 100'den fazladır ve MS 8. yüzyıldan kalmadır. Yunanca yazıtlar 22 tanedir ve çoğunlukla MS 9. yüzyıldan öncesine aittir. Osmanlı Türkçesi ile yazılmış kitabelerin en eskisi 1598'e tarihlenmektedir. Gürcü yazıtlarından 15'i Abhazya krallarından bahsetmektedir. Bedia, Biçvinta, Tsebelda ve İlori kiliselerindeki ikonalarda yaklaşık 30 yazıt görülmektedir.

Gürcü yazıtları oymalı yazıtlar (yaklaşık 50 tane), duvar resimleri (yaklaşık 30 tane) ve kabartmalı yazıtlar (yaklaşık 20 tane) şeklinde üç gruba ayrılabilir.^[2]

Abhazya'nın epigrafik anıtlarının listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Gürcü yazıtları[değiştir | kaynağı değiştir]


Tür	Açıklama	Yazıt yeri	Konum	Tarihi
Taş		Yıkık kilise	Samato Tepesi, Gudauta Belediyesi	y. 11. yüzyıl
Taş		Hopi Aziz Nicholas Kilisesi	Hopi, Gudauta Belediyesi	1156-1178
Taş	Çoklu	Yıkık Msyghua Kilisesi	Primorskoe yakınlarındaki Msigkhua Tepesi, Gudauta Belediyesi	y. 9. yüzyıl
Duvar		Lihni Kilisesi	Lihni, Gudauta Belediyesi
Taş	Baş melekler Mikail ve Cebrail'den bahseder	Anuhva Başmelekler kilisesindeki masa	Anuhva, Gudauta Belediyesi	y. 12. yüzyıl
Taş	Giorgi Basilisdze'den bahseder	Anuhva Başmelekler Kilisesi'ndeki sütun	Anuhva	y. 11. yüzyıl
Taş	Beş azizden bahseder	Anuhva Başmelekler Kilisesi	Anuhva	y. 11. yüzyıl
Kabartmalı	1885-86'da albay Tsilosani tarafından kazıldı	Demir ve kopyalanmış nesneler	Kelasuri'nin sağ kıyısı, Sohum Belediyesi
Taş	Kral Bagrat'tan bahseder	Besleti Köprüsü	Besleti, Sohum Belediyesi	y. 11-12. yüzyıl
Taş	"Aziz Theodore, Michael'a merhamet et"	Şapel ikonostazı	Oktomberi (Olginskoe), Tsebelda bölgesi, Gulripşi Belediyesi	y. 11. yüzyıl
Kabartmalı	Meryem'e merhamet ister	Azize Catherine ikonası	Açandara (Poltavskoe), Tsebelda bölgesi, Gulripşi Belediyesi
	Abulasan İobisdze'den bahseder	Şapelin içindeki metal levha veya ikona	Açandara (Poltavskoe), Tsebelda bölgesi, Gulripşi Belediyesi	y. 13. yüzyıl
Kabartmalı	Aziz Giorgi'ye adanmış	Metal levha	Kavakluk vadisi, Tsebelda, Gulripşi	y. 13-14. yüzyıl
Taş		Mezar taşı	Kavakluk vadisi, Tsebelda, Gülripşi	y. 13-14. yüzyıl
Taş	Luka Martineva'dan bahseder	Yaş tabak	Tsebelda	12 ve 14. yüzyıl^[3]
		Aziz Giorgi Kilisesi	Tsebelda	y. 12-13. yüzyıl
Taş	Ozbeg Dadiani'den bahseder	Çlou Kilisesi	Çlou, Oçamçire belediyesi	1445-1452
Taş	Mokvi'nin piskoposu Grigol Guzanisdze'den bahseder	Mokvi Katedrali	Mokvi, Oçamçire belediyesi	y.12. yüzyıl
Taş	Raba ve Nugamtsira'dan bahseder	Gudava Kilisesi	Gudava, Gali Belediyesi	y. 15. yüzyıl

Yunanca yazıtlar[değiştir | kaynağı değiştir]


Tür	Açıklama	Yazıt yeri	Konumu	Tarihi	Resim
Taş			Nikopsis Kalesi ( Yeni Afon)	y. 10 yüzyıl
Taş			Nikopsis Kalesi (Yeni Afon)	y. 11. yüzyıl

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Abhazya, Abhazya Cumhuriyeti ile Gürcistan arasında bölgesel bir anlaşmazlık konusudur. Abhazya Cumhuriyeti 23 Temmuz 1992'de tek taraflı olarak bağımsızlık ilan etti, ancak Gürcistan Abhazya topraklarını kendi egemen topraklarının bir parçası olarak iddia etmeye devam etmektedir. Abhazya, 193 Birleşmiş Millet üyesi devletten 1'i daha sonra tanımasını geri çeken 7 bağımsız devlet tarafından resmi olarak bir devlet olarak tanınmıştır.
^ Akhaladze (2008). "For classification of some issues of Abkhazia's epigraphic monuments" (PDF). Kartvelian Heritage. 12. 17 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Mart 2021.
^ Valeri Silogava, დასავლეთ საქართველოს X-XVIII სს ქართული ლაპიდარული წარწერები როგორც საისტორიო წყარო, 1972

[1] Abhazya, Abhazya Cumhuriyeti ile Gürcistan arasında bölgesel bir anlaşmazlık konusudur. Abhazya Cumhuriyeti 23 Temmuz 1992'de tek taraflı olarak bağımsızlık ilan etti, ancak Gürcistan Abhazya topraklarını kendi egemen topraklarının bir parçası olarak iddia etmeye devam etmektedir. Abhazya, 193 Birleşmiş Millet üyesi devletten 1'i daha sonra tanımasını geri çeken 7 bağımsız devlet tarafından resmi olarak bir devlet olarak tanınmıştır.

[2] Akhaladze (2008). "For classification of some issues of Abkhazia's epigraphic monuments" (PDF). Kartvelian Heritage. 12. 17 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Mart 2021.

[3] Valeri Silogava, დასავლეთ საქართველოს X-XVIII სს ქართული ლაპიდარული წარწერები როგორც საისტორიო წყარო, 1972

[1]

[2]

[3]

Abhazya epigrafisi nedir?, Abhazya epigrafisi anlamı nedir?, Abhazya epigrafisi ne demektir?