Kolombiya'da, 28 Nisan 2021'de, Başkan Iván Duque Márquez hükûmetince önerilen vergi ve sağlık hizmetleri reformuna karşı devam eden bir dizi protesto başladı. Vergi reformu, Kolombiya'daki COVID-19 salgını sırasında kurulan evrensel bir temel gelir sosyal programı olan Ingresio Solidario'ya fon sağlamak amacıyla sunulmuştu. Yasa tasarısı 010 is Kolombiya'da sağlık hizmetlerinin özelleştirilmesini öneriyordu.^{[1][2][3][4][5]}

COVID-19'un daha yaygınlaşması korkusuyla protestolara yönelik mevcut izinlerin mahkemelerce iptal edilmesine rağmen, protestolar 28 Nisan 2021'de başladı. Bogotá ve Cali gibi büyük şehirlerde, bin ila onbinlerce protestocu sokaklara döküldü. Bazı yerlerde 6 kişinin ölümüyle sonuçlanan çatışmalar yaşandı. Protestolar ilerleyen günlerde büyümeye devam etti ve cumhurbaşkanının yasa tasarısını yeniden düzenleme sözü vermesine rağmen, 1 Mayıs Uluslararası İşçi Günü'nde zirveye ulaştı. 2 Mayıs'ta, Başkan Duque vergi reformunu tasarısını geri çekeceğini açıkladı, ancak yeni somut tasarılar açıklanmadı ve protestolar devam etti.

Kolombiya ve Ekvador hükûmetleri - istihbarat örgütleri raporlarını referans göstererek- protestoların Venezuela devlet başkanı olan Nicolás Maduro tarafından Kolombiya'da müttefik bir hükûmet kurmak için yabancı müdahale girişimiyle düzenlendiğini iddia etti.^[6] Ancak çoğu analist, Kolombiya hükûmetinin protestolar üzerindeki dış etkileri abarttığı konusunda hemfikir.^[7]

Eski cumhurbaşkanı Álvaro Uribe Vélez, insanları polisin ve askerin eylemlerini desteklemeye çağırırken, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği ve İnsan Hakları İzleme Örgütü polislerin protestoculara yönelik insan hakları ihlallerine dikkat çekti.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Nisan 2021'de, Başkan Iván Duque, ülke genelinde çeşitli sağlık sistemleri başarısız olmaya başladığı için Kolombiya'daki COVID-19 salgınının kötüleşmeye başladığı bir dönemde vergilerin arttırılması için yasa tasarısı sundu.^[1][8]

Pandemi sırasında Duque hükûmeti tarafından başlatılan evrensel bir temel gelir sosyal programı olan Ingreso Solidario,^[4] Nisan 2020'den bu yana düşük gelirli nüfuslara 13 aylık yaklaşık 43 ABD doları tutarında ödeme yapmıştır. Diğer Latin Amerika ülkelerine kıyasla daha küçük çaplı olan Ingreso Solidario yardımlarına, yaklaşık elli milyon Kolombiyalı'dan üç milyonu hak kazanmıştı. Alman Küresel ve Alan Çalışmaları Enstitüsü'nün Latin Amerika bölümü müdürü Marike Blofeld'e göre, "Bölgedeki diğer ülkelerle kıyasla, Ingreso Solidario'nun sunduğu kapsam son derece zayıf. . . Onu alan 3 milyon insan için kesinlikle bir fark yarattı. Ancak buna ihtiyaç duyan hanehalklarının sayısı yaklaşık beş katı kadar daha fazlaydı."

Programı 1,7 milyon daha fazla insanı kapsayacak şekilde genişletmek ve kalıcı bir temel gelir programı oluşturmak isteyen Duque hükûmeti, finansman için bir vergi reformu yapmayı kararlaştırdı.^[4] Kolombiyalılara, vergi arttırımına gerekçe olarak Ingreso Solidario'ya 4,8 milyar ABD doları sağlamak gösterildi. Duque'nin vergi reformları aynı zamanda gıda ve kamu hizmetleri gibi daha fazla ürüne yönelik katma değer vergilerinin kapsamının genişletilmesini, ek olarak da orta sınıf gelir grubundan kişilerin de daha yüksek bir vergi dilimine dahil edilmesini ve çeşitli gelir vergisi muafiyetlerinin kaldırılmasını içeriyordu.^[8][9]

Ayrıca tartışmalı bir yasa tasarısı olan Tasarı 010 da Kolombiya'daki sağlık sistemini özelleştirmek üzere reform yapmayı öneriyordu.^[5] Pandemiye rağmen Kolombiya sağlık sistemini büyük ölçüde değiştirecek olan tasarıyı sunmada gösterilen aceleci yöntem -Temsilciler Meclisinde kongre tartışmasını gerektirmeyen özel bir komite aracılığıyla- Kolombiyalıların tasarıya karşı duyduğu hoşnutsuzuğu daha da körükledi.

Bunların yanı sıra Latin Amerika'da COVID-19 döneminde en yüksek ölüm sayılarını, 2020 yılında elli yıl içinde gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 6.8 düşüşüyle en kötü ekonomik performansı ve yüzde on dört olan işsizlik oranını eş zamanlı olarak deneyimleyen Kolombiya halkının öfkesi, önerilen vergi reformuyla daha da tetiklendi ve 2019 protestolarına benzer biçimde genel grev düzenlendi.^[1][9][10] Grev organizatörleri, vergi ve sağlık reformlarının kaldırılması taleplerine ek olarak, asgari ücret düzeyinde evrensel bir temel gelir, küçük işletmeler için ek destek ve glifosat bazlı herbisit kullanımının yasaklanmasını talep ettiler.^[11]

Zaman çizelgesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Protestolara hazırlık olarak, 27 Nisan'da Cundinamarca İdare Mahkemesi Yargıcı Nelly Yolanda Villamizar de Peñaranda, COVID-19 ile ilgili sağlık riskleri nedeniyle halka açık gösterileri yasaklayarak ülke çapındaki şehirlerde gösteri yapılmasınının yasaklanmasına karar verdi.^[12] Ancak hoşnutsuz vatandaşlar, protestolara yönelik kamu yasağını görmezden geldi.^[9]

İspanyol fatih Sebastián de Belalcázar'ın heykelinin Misak protestocuları tarafından yıkıldığı Cali'de meydana gelen güçlü protestolarla on binlerce protestocu 28 Nisan 2021'de gösteriye başladı.^[1][13][14] Bogota'da onbinlerce protesto düzenlendi, aynı günün ilerleyen saatlerinde protestocularlar polis güçleri arasında çatışmalar başladı ve dört bin protestocu gece boyunca faaliyetlerini sürdürdü. Protestoların ilk gününde iki kişi öldürüldü.

Bogota Metropolitan Polisi'nden General Eliecer Camacho, gösteriler sırasında 5.800 polisin konuşlandırılacağını açıklamasıyla 29 Nisan'da polis varlığı arttırıldı.^[13] Bazı TransMilenio istasyonları da hükûmet tarafından istasyondaki hasar gerekçe gösterilerel protestolardan önce kapatıldı. Merkez İşçi Sendikası (CUT) lideri, 28 Nisan gösterilerini "görkemli bir grev" olarak nitelendirdi ve Kolombiya çapında yeni protestolar yapılması çağrısında bulundu.^[8] Henüz genel olarak protestolar ülke çapında daha az sayıdaydı.

Protestolar 30 Nisan'da Kolombiya genelinde - özellikle Cali, Bogotá, Pereira, Ibagué ve Medellín'de - diğer küçük şehirlerde de bazı gösterilerle devam edecekti.^[15][16][17] Başkan Duque önce vergi reformunu kaldırmayacağını açıkladı, ancak daha sonra hükûmetinin daha tartışmalı olan bazı önerileri vergi reform planlarından kaldırmayı düşüneceğini belirtti.^[10] Cali Belediye Başkanı Jorge Iván Ospina, Başkan Duque'ye cevap vererek "Sayın Başkan, vergi reformu öldü. Tasarının daha fazla ölüme neden olmasını istemiyoruz. Lütfen geri çekin, sizden bunu Cali halkı adına istiyorum. "^[18] İşçi Bayramı protestolarına hazırlık olarak hükûmet, Cali'ye 4.000 asker ve polis memuru gönderdi.

1 Mayıs Uluslararası İşçi Bayramı'nda, protesto dalgaları sırasında onbinlerce insan ülkenin en büyük gösterilerinden birinde cacerolazos lar eşliğinde protesto etti.^[10][19] Buna karşılık Ulusal Savunma Bakanı Diego Molano Cali'de yaptığı açıklamada göstericileri Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri (FARC) grubuyla ilişkilendirerek "istihbarattan aldığımız bilgilere göre, Cali'deki kriminal ve terörist eylemler suç örgütleri ve teröristtlerle ilişki içindedir" dedi.^[18][20] Akşam saatlerinde Cumhurbaşkanı Duque yaptığı açıklamada, şiddetin görüldüğü şehirlerde asker sayısını artıracağını söyledi.^[21]

Cumhurbaşkanı Duque, 2 Mayıs'ta vergi reformunu geri çektiğini açıkladı, ancak reformun hala gerekli olduğunu da belirtmekten kaçınmadı.^[22][23] Duque, vergi reformunun "heves değil, gerekliliktir" dedi.^[24] Vergi reformunun kaldırılmasına rağmen, protestolar düzenlenmeye devam etti.^[25]

Ulusal Grev Komitesi 3 Mayıs günü, 5 Mayıs'ta başka bir protesto düzenleneceğini duyurdu ve Duque hükûmetini gruplarla müzakere yapmak için bir araya gelmediği için eleştirdi.^[11]

Ekvador Devlet Başkanı Lenín Moreno ve Kolombiya Başkan Yardımcısı Marta Lucía Ramírez , 5 Mayıs 2021'de protestoların Venezuela tarafından organize edildiğini iddia eden açıklamalarda, protestoların Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro tarafından desteklendiğini belirtti.^[6] Miami'deki Inter-American Institute for Democracy (IID) toplantısında Amerikan Devletleri Örgütü Genel Sekreteri Luis Almagro'nun yanında konuşan Başkan Moreno, "şu anda Kolombiya'da neler olduğuna ilişkin olarak... Ekvador istihbarat örgütleri diktatör Maduro'nun büyük müdahalesini tespit etti" dedi. Başkan Yardımcısı Ramírez ayrıca protestoların Venezuela tarafından "mükemmel bir şekilde planlandığını, finanse edildiğini ve uygulandığını" belirten bir açıklama yaparak Maduro'nun müttefik bir hükûmet kurmaya çalıştığını belirtti. Venezuela Dışişleri Bakanı Jorge Arreaza açıklamalara karşılık olarak, Ekvador başkanının dikkatini kendi "beceriksizliğinden" uzaklaştırmaya çalıştığını söyleyerek Başkan Moreno'nun suçlamalarını reddetti. Günün ilerleyen saatlerinde protestocular, bazı yasama oturumları yapılırken Bogota, Plaza Bolívar'daki Capitolio Nacional'e hücum ettiler ve yetkililer tarafından dağıtıldılar^[26]

Medya[değiştir | kaynağı değiştir]

Sansür iddiaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazıları, huzursuzluğu önlemek için internet sansürü çağrısında bulundu, buna karşın çoğunluk internet özgürlüğünün korunması çağrısında bulundu.^[27] Cali'de 4 Mayıs 2021 yerel saatle 16:30 itibarıyla internet bağlantısının kesildiği bildirildi.^[28] 4 ve 5 Mayıs'ta iki kez meydana gelen beklenmedik internet çöküşünden en çok etkilenen mahalle Siloe mahallesiydi.^[29] Rapor ve şikayetlerin ardından Emcali, " Hizmetlerin, kamu hizmetlerinin veya telekomünikasyonun sağlanmasında kasıtlı büyük çaplı kesintiler" gerçekleştirmediklerine ek olarak "sabit internet erişim hizmetimiz internet müşterilerimiz için en uygun koşullarda çalışmaktadır, Emcali bir mobil internet operatörü değildir ve Cali'de ve etki alanında vazgeçilmez bir hizmet olarak internet hizmetini garanti etmektedir." diye belirtmiştir. Protestoları destekleyen ve Iván Duque hükûmetine savaş ilan eden^[30] Anonymous ise, Kolombiya internetinin mevcut durumunu kınadı. Sosyal ağlardaki birkaç kullanıcı internet kesintilerini reddetti ve bunu sansür olarak değerlendirdi.^[31]

5 Mayıs 2021'den bu yana, protestolardan içerik paylaşan Instagram kullanıcıları - ağırlıklı olarak Kolombiya'da - uygulamanın paylaştıkları içeriği sildiğini bildiriyor.^[32]

Dezenformasyon iddiaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Caracol ve RCN, ülkedeki en büyük kanallar arasında yer almalarına rağmen, protestolara karşı korku uyandırdıkları ve esas olarak vandalizmi gösterdikleri ve bildirdikleri için eleştirildi.^[33] Protestocular, kanalın tutumu nedeniyle 28 Nisan'da RCN tesislerine girmeye çalıştı.^[34]

30 Nisan'da, Başkan Duque'nin vergi reformunda değişiklikleri açıkladığı gün, akşam haberlerindeki son yayınında Noticias RCN, Cali sokaklarındaki protestocuların bazı videolarını gösterirken, bir gazeteci "söylev veren ve Kolombiya marşını söyleyen halk, şehrin farklı kesimlerinde, Duque'nin açıklamasını kutladı" şeklinde olayı değerlendirdi. Bu sebeple RCN, olanlarla ilgili "yanlış bilgilendirmek" ve "yalan söylemek"le eleştirildi.^[35][36] Colombia Check ve La Silla Vacía gibi bazı medya kuruluşları, bilgilerin yanlış olduğunu doğruladı: RCN haber yayını, görüntüleri bağlamın dışına çıkardı ve olanlarla uyuşmayan bir başlıkla haberi uyarladı.^[37]

Sosyal medya[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı sosyal medya kullanıcıları polis kuvvetleri ve bazı protestocuların saldırılarını ve halkı baskılamaya yönelik çabaları kınamak ve insanları protestoya davet etmek için kullandılar.^[38]

Twitter'da, Uribe takipçileri tarafından kullanılan #LaVozDeUribeSomosTodos etkiketi, eski cumhurbaşlanı Álvaro Uribe'nin tartışmalı tivitinin "şiddeti yücelttiği" gerekçesiyle kaldırılması sonucu, bazı Kolombiyalı K-pop dinleyicileri olan kullanıcılar tarafından bu müzik türünden içerikleri paylaşmak için kullanılmaya başlandı.^[39] Ayrıca diğer Uribizm trendleri de K-pop içerikleriyle kaplandı.^[40]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]