Gırnata Katliamı

1066 Granada katliamı
Bölge	Endülüs
Tarih	30 Aralık 1066
Saldırı türü	Pogrom
Ölü	~4000

1066 Granada katliamı, 30 Aralık 1066'da (İbrani takvimi: 9 Tevet 4827) İslam hakimiyeti altındaki Endülüs'te Müslüman bir grubun Granada'daki kraliyet sarayına girip Yahudi vezir Yosef bin Nagrela'ya suikast düzenlemesi ve şehirdeki çoğu Yahudinin katledilme olayıdır.^[1]^[2]

Yosef bin Nagrela veya Yosef haNagid (İbranice: רבי יהוסף בן שמואל הלוי הנגיד Rabbi Yosef ben Şmuel ha-Levi ha-Nagid; Arapça: ابو حسين بن النغريلة Abu Hüseyin bin Nağrela) (d:15 Eylül 1035^[3] - ö: 30 Aralık 1066), Endülüs'ün Moor hakimiyeti sırasında Granada'nın Berberi Kralı Badis al Muzaffer'in veziri ve Yahudi cemaatinin lideriydi.

Nagrela'nın yaşamı ve kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Rabbi Samuel bin Nagrela'nın en büyük oğlu olarak Granada'da doğdu.

Çocukluğu ve yetiştirilmesiyle ilgili bazı bilgiler, babasının yazdığı İbranice şiirlerden edinilebilir. Yosef'in dediğine göre,^[4] kendisi bu şiirleri sekiz buçuk yaşında çoğaltmaya başladı. Bir 1045 baharı, dokuz buçuk yaşındayken, babasına savaşta refakat eden Yosef, babasının acı çektiği tek şeyin sıla hasreti olduğu ve bunu şiirlerine aktardığını belirtir.^[5]

Esas hocası babasıydı. Kendisiyle ilgili Rabbi Nissim Gaon'a yazılan ve Yosef'in Nissim'in havarisi olduğu belirtilen bir mektup baz alınarak^[6] bazılarınca Kayravan'da Nissim'den ders aldığı düşünülür.^[7] Yosef sonradan Nissim'in kızıyla evlendi.

Babası Samuel'in ölümünden sonra onun yerine geçip vezir, haham ve yeşiva direktörü oldu. Öğrencileri arasında Rabbi İshak bin Baruh bin Albalya ve Rabbi İshak bin Gayyat bulunur.

Karakteri[değiştir | kaynağı değiştir]

Rabbi Abraham ibn Daud, Yosef hakkında övücü şeyler söyleyip babasının iyi niteliklerinden yoksun olmadığını, tek farkın, lüks içinde yaşadığı için babası kadar mütevazı olmadığını belirtir.^[8]

Jewish Encyclopedia'nın 1906 sürümünde, "Arap tarihçileri garip bir şekilde kendisinin ne babasının inancına ne de herhangi bir inanca bağlı olmadığını belirtir. Ayrıca İslam prensiplerinin saçma olduğunu açıkça söylemesi olayı şüphelidir.^[9] Arap şairler, kendisinin liberalliğini ayrıca övdüler."^[10]

Jewish Encyclopedia ayrıca, Yosef'in Kralı "kontrol ettiğini" ve "etrafını casuslarla çevirdiğini" aktarır. Bazı saldırgan olaylarla suçlanması nedeniyle Granada'da çoğunluk olan Berberilerin nefretini topladı. En büyük düşmanı, divanda bir yer edinmek isteyen, Yosef ve onun dindaşları hakkında kindarca yazan radikal Arap şair Elvira'lı Abu İshak'tı. Şiiri, Yosef'e güvenen kral zümresi üzerinde bir etki yaratmasa da Berberi halk üzerinde sansasyonel bir etki yarattı. Kralı Badis'i, savaşmakta olduğu Almería'lı Al-Mutasım'ın eline vermeyi böylece Al-Mutasım'ın Badis'i öldüreceğini düşündüğü ve ardından Al-Mutasım'ı öldürüp tahta tek başına geçeceği dedikoduları baş gösterdi.

Başka kaynaklar ise, Yosef'in, Berberilerle Araplar arasındaki gerginliği hafifletmeye çalışıp yerli Araplara karşı bir taşkınlığı önlemeye çalıştığı, bunun iç savaşa neden olduğu anlatılmaktadır.^[11]

Ölümü ve katliamlar[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Aralık 1066'da, Müslüman bir grup, Yosef'in sığındığı kraliyet sarayını basıp kendisini çarmıha gerdiler. Akabinde Yahudiler'e karşı gerçekleştirilen katliamda Yahudiler'in çoğu öldürüldü. 1906 Jewish Encyclopedia'ya göre, "Sayıları 4000 olan, 1500 aileden fazla Yahudi bir günde yıkıldı."^[12]

Yosef'in karısı, oğlu Azarya ile birlikte Lucena'ya kaçıp oradaki Yahudi cemaatine sığındı. Azarya genç yaşta öldü.

Tarihçi Bernard Lewis, katliamın sebebini "güçlü ve gösterişli Yahudi vezirinin Müslümanlar üzerinde yarattığı etki"ye bağlar.^[13]

Lewis, Abu İshak'ın yazdığı antisemit şiirin, katliamın tetikçisi olduğunu belirtip şiirin tercümesini aktarmıştır:

Onları öldürmeyi inanç ihlali saymayın, onlara devam ettirmek inanç ihlalidir.

Anlaşmamızı ihlal ettiler, ihlalcilere karşı nasıl suçlu sayılabilirsiniz?

Bizler belirsiz onlar seçkinken nasıl antlaşmaları olabilir?

Şimdi onların yanında boynumuz bükük, sanki biz yanlışız onlar doğru!^[14]

Lewis ayrıca, "Abu İshak'ınki gibi küçük düşürücü yergilerin ve 1066'da Granada'daki gibi katliamların İslam tarihinde ender görüldüğünü" de belirtmektedir.^[14]

Bu episot bir pogrom olarak karakterize edilir. Walter Laqueur yazısında, "Yahudiler devlet görevi yapamazlardı (her zamanki gibi istisnalar mevcuttur) ve 1066'da Granada'daki gibi ara sıra pogromlar olmuştur" ifadesini kullanmıştır.^[15]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Lucien Gubbay (1999). Sunlight and Shadow: The Jewish Experience of Islam. New York: Other Press. s. 80. ISBN 1-892746-69-7.
^ Norman Roth (1994). Jews, Visigoths, and Muslims in Medieval Spain: Cooperation and Conflict. Hollanda: E. J. Brill. s. 110. ISBN 90-04-09971-9.
^ In his preface to one of his father's collections of Hebrew poetry, Joseph gives his precise date and time of birth as Monday evening, the evening preceding the 11th of Tishrei 4796 AM, corresponding to the 11th of Dhu al-Qi'dah 426 AH, at 3 hours 56 minutes into the evening. (Diwan of Shemuel Hannaghid, ed. David S. Sassoon (London: Oxford University Press, 1934), p. א.)
^ Ibid.
^ Ibid., p. סב.
^ Published in Otzar Tov, 1881-82, pp. 45ff.
^ Diwan, p. xxiii.
^ Sefer ha-Kabbalah ([1] 8 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.), p. 73.
^ Dozy, "Geschichte der Mauren in Spanien," ii. 301
^ Nagdela (Nagrela), Abu Husain Joseph Ibn 15 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Richard Gottheil, Meyer Kayserling, Jewish Encyclopedia. 1906 ed.
^ 1066 December 30, Granada (Spain) 21 Mayıs 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Jewish history (Jewish Agency for Israel)
^ Granada 24 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Richard Gottheil, Meyer Kayserling, Jewish Encyclopedia. 1906 ed.
^ Lewis, Bernard (1987) [1984]. The Jews of Islam. Princeton, N.J.: Princeton University Press. s. 54. ISBN 9780691008073. OCLC 17588445. LCCN-84-42575.
^ ^a ^b Lewis, Bernard (1987) [1984]. The Jews of Islam. Princeton, N.J.: Princeton University Press. ss. 44-45. ISBN 9780691008073. OCLC 17588445. LCCN-84-42575.
^ Laqueur, Walter (2006). The changing face of antisemitism: from ancient times to the present day. New York, NY: Oxford University Press. ss. 68. ISBN 9780195304299. OCLC 62127914. LCCN-2005-030491.

Munk, Notice sur Abou'l Walid, pp. 94 et seq.;
Dozy, R. Geschichte der Mauren in Spanien, German ed., ii. 300 et seq.;
Grätz, Geschichte vi. 55 et seq., 415 et seq.;
Ersch & Gruber, Encyclopedia section ii., part 31, p. 86.;
Medieval Sourcebook: Abraham Ibn Daud: On Samuel Ha-Nagid, Vizier of Granada, 11 Cent 4 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Nagdela (Nagrela), Abu Husain Joseph Ibn 15 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Richard Gottheil, Meyer Kayserling, Jewish Encyclopedia. 1906 ed.

[1] Lucien Gubbay (1999). Sunlight and Shadow: The Jewish Experience of Islam. New York: Other Press. s. 80. ISBN 1-892746-69-7.

[2] Norman Roth (1994). Jews, Visigoths, and Muslims in Medieval Spain: Cooperation and Conflict. Hollanda: E. J. Brill. s. 110. ISBN 90-04-09971-9.

[3] In his preface to one of his father's collections of Hebrew poetry, Joseph gives his precise date and time of birth as Monday evening, the evening preceding the 11th of Tishrei 4796 AM, corresponding to the 11th of Dhu al-Qi'dah 426 AH, at 3 hours 56 minutes into the evening. (Diwan of Shemuel Hannaghid, ed. David S. Sassoon (London: Oxford University Press, 1934), p. א.)

[4] Ibid.

[5] Ibid., p. סב.

[6] Published in Otzar Tov, 1881-82, pp. 45ff.

[7] Diwan, p. xxiii.

[8] Sefer ha-Kabbalah ([1] 8 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.), p. 73.

[9] Dozy, "Geschichte der Mauren in Spanien," ii. 301

[10] Nagdela (Nagrela), Abu Husain Joseph Ibn 15 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Richard Gottheil, Meyer Kayserling, Jewish Encyclopedia. 1906 ed.

[11] 1066 December 30, Granada (Spain) 21 Mayıs 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Jewish history (Jewish Agency for Israel)

[12] Granada 24 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Richard Gottheil, Meyer Kayserling, Jewish Encyclopedia. 1906 ed.

[BL54-13] Lewis, Bernard (1987) [1984]. The Jews of Islam. Princeton, N.J.: Princeton University Press. s. 54. ISBN 9780691008073. OCLC 17588445. LCCN-84-42575.

[BL45-14] Lewis, Bernard (1987) [1984]. The Jews of Islam. Princeton, N.J.: Princeton University Press. ss. 44-45. ISBN 9780691008073. OCLC 17588445. LCCN-84-42575.

[15] Laqueur, Walter (2006). The changing face of antisemitism: from ancient times to the present day. New York, NY: Oxford University Press. ss. 68. ISBN 9780195304299. OCLC 62127914. LCCN-2005-030491.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

1066 Gırnata pogromu nedir?, 1066 Gırnata pogromu anlamı nedir?, 1066 Gırnata pogromu ne demektir?