İskender

Şafak, romanın kapağında kitaba adını veren İskender karakteri olarak yer aldı.
Yazar	Elif Şafak
Çevirmen	Omca Korugan
Ülke	Türkiye
Dil	İngilizce
Tür	Roman
Yayım	22 Temmuz 2011
Yayımcı	Doğan Kitap
Sayfa	448
ISBN	6050902518

İskender, bir Elif Şafak romanı. Temmuz 2011'de Doğan Kitap tarafından yayımlandı. İngilizce olarak yazılan roman, Türkçeye Omca Korugan tarafından çevrildi. Diğer romanlarında olduğu gibi bunda da Şafak, tasavvufa bir alt damar olarak yer verdi^[1] ve İskender'i, önceki çalışmalarına göre edebi olarak çok daha "olgun bir ses" olarak yorumladı.^[2]

Roman, adını da aldığı bir anti-kahraman^[3] olan İskender etrafında dönmektedir ve Türk-Kürt kökenli, Londra'ya göç etmiş bir aile üzerinden göçmenlerin durumunu anlatmaktadır. Piyasaya sürülmesiyle kapak tasarımı hakkında çeşitli görüşler dile getirilirken romanın intihal olduğu da ortaya atıldı.

Yazım ve yayımlanma süreci[değiştir | kaynağı değiştir]

Yazar, kitabı yazmaya İstanbul'da başladı, Londra'da devam etti ve bir buçuk yılda bitirdi.^[2] İskender, İngilizce yazıldı ve Omca Korugan tarafından Türkçeye çevrildi fakat Şafak, Türkçe çeviriyi alıp yeniden yazdı.^[2] Romanın kapağında İskender olarak yer aldı ve bunu, "Daha önce bir kadın yazar, erkek kahramanın kılığında kitabının kapağında yer aldı mı bilmiyorum ama 1,5 yıldır hep İskender olmanın nasıl bir şey olduğunu düşündüm, ister istemez İskenderleştim." sözleriyle açıkladı.^[1] Şafak, yazdıkça kendini karakterlerinin yerine koyduğunu, kitapta on karakter bulunduğunu ama en çok İskender'i anlamakta zorlandığını vurguladı.^[1] Ayrıca Şafak'a göre, kendisi İskender'i yani bir aile hikâyesini ancak anne olduktan ve 40 yaşına yaklaşınca yazabilirdi.^[2] Kitap, Uğurcan Ataoğlu tarafından tasarlandı ve Şafak, ilk kez bir erkek ağzından kitap yazdığını kendisine söyledi. Böylece "Elif’ten nasıl bir erkek olurdu?" sorusu oluştu.^[4] Nihayetinde İskender'in kapağında Şafak, romana adını veren karakter olarak yer aldı.

İskender, Doğan Kitap tarafından 1 Ağustos’ta çıkacağı duyuruldu^[5] fakat ilk baskısı 200 bin yapıldı ve matbaadayken internet kitapçıları ve kitabevleri tarafından toplamda 165 bin tane sipariş aldı. Bu nedenle Doğan Kitap, kitabı belirlediği tarihten önce piyasaya çıkarmak durumunda kaldı.^[6] Kitap, Penguin ve Viking tarafından 2012 senesinde İngiltere’de ve ABD'’de peş peşe basılacağı açıklandı.^[7]

Temalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Şafak'ın İskender'de işlediği temalardan biri kadına şiddettir. Konunun çok karmaşık olduğunu ve bu yüzden konuya daha derinden bakabilmek istediğini açıkladı ve şunları belirtti: "Biz İskender'i anlamadıkça, İskender gibileri çözemedikçe bu sorunları ortadan kaldıramayız. İskender nasıl yetişiyor? O'nu da yetiştiren bir anne. O ana-oğul ilişkisi nasıl şekilleniyor? Biz kadınlar bunda nasıl rol oynuyoruz?"^[2] Diğer bir tema ise "ikiz" temasıdır. İkiz teması, yazarın tamamen kendi hayatından esinlenerek gurbet duygusuyla ortaya çıktı.^[2] İşlenen bir diğer tema Şafak'ın "pasif bir öğreti değil, insanı dönüştüren bir yaşam felsefesi" olarak gördüğü "tasavvuf"tur ve romanda, Yunus ve Zişan aracılığıyla anlatılmaktadır.^[8]

Karşılama[değiştir | kaynağı değiştir]

Kapak tasarımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitabın kapağında Elif Şafak'ın İskender karakteri olarak yer almasıyla yazarın kahramanın kılığına girmesinin, okurun hayal dünyasına müdahale olduğunu savunanlar çıktı ve bu tip bir çalışmanın abartılmış bir promosyon şekli olduğu söylendi. Taraf'ın Telesiyej yazarı, Şafak'ın İskender karakteri olarak kitabın kapağında yer almasını "proje kazası" olarak yorumladı ve "Bir yazarın kendi yarattığı bir kahramanla özdeşleşmesi, bu yönde herhangi bir biçim sunması (görüntü vermesi), okurun o kahramanla özdeşleşmesinin yolunu keser." dedi.^[10] Edebiyat eleştirmeni Semih Gümüş, bir edebiyat yapıtının, özellikle romanın, artık aynı zamanda bir ticaret ürünü olduğunu ve dileyen yazarın kitabının satış kampanyasının parçası olmak isteyebileceğini belirtti.^[4] Ömer Türkeş, sürekli görüntü veren, mizansen pozlar vermiş yazarların okurların çok hoşuna gitmediğini ama önemli olan kitabın içindekiler olduğunu dile getirdi.^[4] Ayrıca asıl tehlikeyi şöyle ifade etti: " Reklam kampanyaları, kitabın popülerleşmesi motiflerinin düşünülmeye başlaması yazarın, kitabın önüne, edebiyatın önüne geçmesine neden oluyor."

Elif Şafak, kapakların estetiğinin ve sunumun önemli olduğunu belirttiği bir röportajında kapağın, iç içe resmettiğini belirtti.^[11] Taraf'a verdiği röportajda Şafak, yeni olan her şeyin ilk başta biraz yadırgandığını dile getirdi.^[12] Ayrıca kadın yazar olarak bir erkek karakteri anlayabilmek, onun dönüşümünü yaşarken okurunun da buna yoldaş edebilmek için kapakta erkek olarak yer aldığını dile getirdi. Kapağın tasarımcısı Uğurcan Ataoğlu ise böyle bir fotoğrafın oldukça çekici bir takdim şekli olduğunu söyledi.^[4]

İntihal iddiası[değiştir | kaynağı değiştir]

İskender'in İngiliz yazar Zadie Smith'in İnci Gibi Dişler romanından esinlenildiği romanın çevirmeni Mefkure Bayatlı tarafından iddia edildi.^[13] Bayatlı, "Zadie’nin kitabını şablon olarak almış, ama buna intihal denir." dedi. Ayrıca Fikir Mahsulleri Ofisi adlı blog, iki romanın karakterleri ve olayların bire bir örtüştüğünü ve Şafak'ın Smith'ten "intihal tartışmalarına yol açacak kadar esinlenmiş" olduğunu iddia etti.^[13][14] Bu iddialara ise Elif Şafak, Doğan Kitap'ın Genel Yayın Yönetmeni Deniz Yüce Başarır ve kitabın editörlerinden Işıl Özgüner yanıt verdi: Şafak, kitabında kendi alın teri ve hayal gücünün olduğunu açıklarken Özgüner, Zadie Smith'in romanının bu alanda yazılmış tek ve ilk kitap olmadığını, onlarca kitabın birçok ortak noktasının olduğunu ifade etti; Başarır ise "Batı edebiyatının önemli bir geleneği olan göçmen edebiyatı söz konusu olduğunda elbette bazı ortak temalar olacaktır. Ama bunlara intihal demek ya hayal gücünü lüzumsuzca zorlamaktır ya da kötü niyettir." açıklamalarında bulundu.^[7] Hanif Kureishi aracılığıyla intihal iddialarından haberdar olan Zadie Smith, Şafak'a yazdığı bir mektupta iddiaları "gülünç bulduğunu" şu sözlerle belirtti: "Sana sadece sunu söylemek istedim, ben bu iddiaları tamamen gülünç buldum. Umarım her şey güzel olur, lütfen bu zehirli insanların seni etkilemesine, aşağı çekmesine izin verme."^[15]

İstanbul Modern-Sabit Fikir işbirliğiyle düzenlenen Ağustos 2011'deki "Sözünü Sakınmadan" söyleşisine katılan Şafak, burada da intihal iddialarına, "Yazdıklarım benim alınterim. Kendi hayal gücümden ve emeğimden yola çıktım. Bu, benim sekizinci romanım, on birinci kitabım. Yazmaya daha dün başlamadım. Emeğin boşa çıkarılması beni üzüyor. İnternet üzerinden imzasız, çok kolay dedikodu çıkabiliyor. Kimse de bunu ispatlayamazsa özür dilemiyor." sözleriyle yanıt verdi.^[16]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]