İndirgenemez karmaşıklık (İng: Irreducible complexity), içindeki parçaların herhangi birinin kaldırılması durumunda işlevini yitiren sistemleri tanımlamakta kullanılan bir terim. Akıllı tasarım iddiaların temel taşlarından biridir. Organizmalardaki bazı sistemlerin, daha küçük işlevsel birimlere ayrılamayacağını, bu nedenle evrilmiş olamayacaklarını iddia eder.

Doğadaki bazı canlı yapılarında indirgenemez karmaşıklık örneklerine rastlanıldığı iddia edilir. Bu iddiaya göre kompleks bir organ daha basit yapılara başka parçalar eklenmesiyle oluşamaz. Kompleks bir yapının birbirinden bağımsız pek çok yapının bir arada son derece uyumlu bir şekilde çalışması bu iddiaya tartışmalı bir şekilde kanıt olarak gösterilir.

Biyokimya Prof. Michael J. Behe indirgenemez karmaşıklığı bir makalesinde şöyle tanımlamıştır:

İndirgenemez karmaşıklıkla söylemek istediğim birçok etkileşimli parçadan oluşan, temel bir görevi yerine getiren ya da katkıda bulunan tek bir sistemdir. Bu tür bir sistem, tedricen, küçük, başarılı öncü değişikliklerle üretilemez. “Çünkü doğal seçilim işleyen bir görevi seçmeye dayanır. Bir indirgenemez karmaşık sistemin, eğer böyle bir şey varsa, doğal seçilim için tam bir bütün olarak çalışır halde aniden oluşması gereklidir”^[1]

Kompleks yapıya sahip pek çok organ vardır. Akıllı tasarım savunucularının iddiası şöyledir:

İnsan gözü, 40 kadar küçük dokunun uyum içinde çalışması sayesinde işlev yapar. Gözü dış etkilerden koruyan göz kapakları, gözü nemlendiren ve yağlayan özel salgı bezleri, ışığın kırılarak içeri alınmasını sağlayan mercek, bu merceği odaklayan küçük kaslar, göze girecek ışık miktarını ayarlayan iris, antibakteriyal göz sıvısı ya da ışığı "yorumlayan" retina tabakası, bu 40 ayrı parçanın bazılarıdır. Önemli olan gözün tüm parçalarının doğru yerde, doğru büyüklükte, doğru işlevde olmasıdır. Eğer bu parçaların biri bile olmasa, ya da işlev göremese, insan kör olur. Gözün bu özelliği, bilimsel literatürde "indirgenemez komplekslik" denen özelliktir. Bu göruse göre gözü daha basite indirgeyemez, daha ilkel hale getiremezsiniz; tek bir eksiklik, körlükle sonuçlanır.

Akıllı tasarımı savunanlar gözün birbirini takip eden küçük tesadüfi değişiklerle oluşamayacağını iddia ederler. Ama bu görüş bilim insanlarının büyük bir bölümü tarafından kabul edilmez. Gözün nasıl adım adım evrimleşebileceğiyle ilgili bilimsel açıklamalar mevcuttur.^[2][3]

İndirgenemez karmaşıklık, savunucuları tarafından Akıllı Tasarım (A. T.)'ın önemli delillerinden biri olarak kabul edilir.

İndirgenemez karmaşıklık, bugun kabul edilen temel bilimsel kriterlerden hiçbirisini karşılamadığı gerekçesi ile bilim insanlarının çok büyük bir bolümü tarafından çöp bilim (junk-science/pseudo-science)^{[kaynak belirtilmeli]} olarak sınıflandırılmıştır. Ç Çeşitli bilim insanları İndirgenemez Karmışıklık argümanının bilimsel olmadığını ve çürütüldüğünü iddia eder ve üzerine herhangi bir bilimsel araştırma programının bina edilemiyeceğini söyler.^[4] İndirgenemez karmaşıklık konusunda, hakemli(peer-reviewed) bir dergide yayınlanmış herhangi bir bilimsel makale bulunmamaktadır ve hiçbir araştırma programına konu edilmemiştir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Karşıt[değiştir | kaynağı değiştir]

• İndirgenemez Karmaşıklık (Richard Dawkins - Tanrı Yanılgısı)
• Gözün evrimi 30 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Richard Dawkins gözün nasıl adım adım evrimleşebileceğini grafiksel olarak anlatıyor. (İngilizce)
• Gözün evrimi 30 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dan-Eric Nilsson gözün 500,000 yılda nasıl evrimleşebileceğini anlatıyor. (İngilizce)
• İndirgenmez karmaşık yapıların evrimi 30 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kenneth Miller bakteri kamçısı gibi indirgenemez karmaşık yapıların nasıl evrimleşebileceğini anlatıyor. (İngilizce)
• Kan pıhtılaşmasının evrimi 7 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kenneth Miller memelilerdeki kan pıhtılaşmasının evrimleşebileceğini anlatıyor. (İngilizce)
• İndirgenebilir bir fare kapanı örnegi14 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İndirgenemez komplekslik için örnek olarak kullanılan fare kapanının daha basit parçalardan oluşturulması.
• İndirgenemez komplekslik nedir? 17 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Mullervari iki adım, İndirgenemez karmaşıklık neden budalacadır? Douglas Theobald, Ph.D.

Destekleyici[değiştir | kaynağı değiştir]

• Michael Behe (İngilizce)
• A Mousetrap Defended: Response to Critics 18 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Michael Behe'nin indirgenebilir olduğu iddia edilen fare kapanı hakkında, zekanın müdahalesini ayrıntıyla açıkladığı cevabı (İngilizce)
• Irreducible Complexity And Darwinian Pathways Guest response to article by R.H. Thornhill and D.W. Ussery 15 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• İndirgenemez Karmaşıklık ve Darwinci Patikalar 7 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. R. H Thornhill ve D.W Ussery’nin Akıllı Tasarım teorisine karşı ileri sürdüğü patikalar ve cevabı (Türkçe)
• Yan İşlev (Co-Option) ve İndirgenemez Karmaşıklık- Darwinizmin İndirgenmesi 19 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)