Özsu

Özsu bitkinin odun, soymuk ve kalburlu borularında (damar elemanları) taşınan sıvı. Bu hücreler, bitki boyunca su ve besin taşırlar.

Özsu lateks, reçine ve koful ile karıştırılmamalıdır; bu ayrı bir maddedir, ayrı ayrı üretilirler, farklı maddeler içerirler ve farklı fonksiyonlara sahiptirler.^[1]

Özsu tipleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Özsu geniş anlamda odun borusu (ksilem) özsuyu ve soymuk borusu (floem) özsuyu olarak ikiye ayrılır.

Odun borusu özsuyu[değiştir | kaynağı değiştir]

Odun borusu (/ˈzaɪləm/) özsuyu temel olarak hormonların, mineral maddelerin ve diğer besinlerin bir sulu çözeltisinden oluşur. Köklerden yapraklara doğru hareketle taşıma şeklinde karakterizedir.^[2]

Son yüzyıl içinde, Odun borusu özsuyu taşıma mekanizması ile ilgili bazı tartışmalar olmuştur; bu gün birçok bilim insanı kohezyon-basınç teorisinin bu süreci en iyi şekilde açıkladığını kabul etmektedir, ancak farklı alternatif mekanizmalardan bahseden teoriler de mevcuttur, uzunlamasına hücreler ve odun borusu ozmotik basınç geçişleri; damarlarda eksiyel potansiyel geçişler; jel ve gaz baloncukları destekli arayüzey geçişleri bunlardan bazılarıdır.^[3]^[4]

Odun boruları kavitasyon (buhar nedeniyle sıvının ani faz değişimi) nedeniyle hava dolmaları sonucu bozulabilirler^[5] Ağaç yüksekliğinin temel fiziksel bir sınır olmasının yanı sıra iki çevresel etki de kavitasyon nedeniyle odun boruları iletiminde bozulmalara yol açabilir, bunlar: "su sorunu ile ilişkili giderek kötüleşen basınçları ve ılıman iklimlerde donma-çözülme döngüleri.^[5]

Soymuk borusu özsuyu[değiştir | kaynağı değiştir]

Soymuk borusu (/ˈfloʊɛm/) özsuyu temel olarak su içinde çözülmüş şekerler, hormonlar ve mineral maddelerden oluşur. Karbonhidratları üretildikleri ya da depolandıkları yerlerden kullanıldıkları yerlere doğru taşırlar.^[1]

Soymuk borusu özsuyu iletimi için basınç akış hipotezi öne sürülmüştür.^[6] Soymuk borusu özsuyunun damarlı bitkiler boyunca bilgilendirme sinyalleri iletiminde bir rol oynadığı düşünülmektedir.^[6]

Hemiptera takımındaki böceklerin geniş bir bölümü soymuk borusu öz suyuyla beslenirler ve bu onların beslenmelerindeki birincil besin maddesidir. Bitkilerin diğer sıvılarıyla karşılaştırıldığında soymuk borusu özsuyu oldukça besleyicidir ve diğer sıvılarda beslenme caydırıcı toksinler bulunabilmektedir.^[7]

Kullanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Akçaağaç şurubu akçaağaç özsuyundan yapılan bir şuruptur. Bu özsu genellikle şeker akçaağacından (Acer saccharum) elde edilir.^[8]

Bazı ülkelerde (Litvanya, Letonya, Estonya, Finlandiya, Belarus, Rusya) erken bahar döneminde huş ağacının özsuyu hasat edilir ("huş suyu" denir) insan tüketimi için yaygın bir uygulamadır; bu özsu taze ya da fermente edilerek kullanılabilir xylitol içerebilir.^[9]

Aloe vera özsuyundan yapılan ürünlerin geniş bir kullanım alanı vardır, yatıştırıcı, nemlendiri ve iyileştirici olarak kullanılmaktadır.^[10]^[11]^[12] Aloe vera jeli, aynı zamanda ticari olarak temin edilebilir, losyonlar, yoğurt, içecek ve bazı tatlılar için bir terkip maddesi olarak kullanılır.^[13] Bunun yanında bazı "aloe", "aloe jel" denen ürünler aslında aloe vera öz suyundan yapılmamıştır.^[14]

Belirli palmiye ağaçları palmiye şurubu üretmek için kullanılır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Aslam Khan (1 Ocak 2001). Plant Anatomy And Physiology. Gyan Publishing House. ISBN 978-81-7835-049-3. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2013.
^ Marschner, H (1983). "General introduction to the mineral nutrition of plants". Inorganic Plant Nutrition. ss. 5-60. doi:10.1007/978-3-642-68885-0_2. 14 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016.
^ Zimmerman, Ulrich (2002). "What are the driving forces for water lifting in the xylem conduit?". Physiologia. 114 (3). ss. 327-335. doi:10.1034/j.1399-3054.2002.1140301.x. PMID 12060254.
^ Tyree, Melvin T. (1997). "The cohesion-tension theory of sap ascent: current controversies". Journal of Experimental Botany. 48 (10). ss. 1753-1765. doi:10.1093/jxb/48.10.1753. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ^a ^b Sperry, John S.; Nichols, Kirk L.; Sullivan, June E; Eastlack, Sondra E. (1994). "Xylem Embolism in ring-porous, diffuse-porous, and coniferous trees of Northern Utah and Interior Alaska". Ecology. 75 (6). ss. 1736-1752. doi:10.2307/1939633.
^ ^a ^b Turgeon, Robert; Wolf, Shmuel (2009). "Phloem Transport: Cellular Pathways and Molecular Trafficking". Annual Review of Plant Biology. 60 (1). ss. 207-21. doi:10.1146/annurev.arplant.043008.092045. PMID 19025382.
^ Douglas, A.E. (2006). "Phloem-sap feeding by animals: problems and solutions". Journal of Experimental Botany. 57 (4). ss. 747-754. doi:10.1093/jxb/erj067. 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016.
^ Morselli, Mariafranca; Whalen, M Lynn (1996). "Appendix 2: Maple Chemistry and Quality". Koelling, Melvin R; Heiligmann, Randall B (Ed.). North American Maple Syrup Producers Manual. Bulletin. 856. Ohio State University. 29 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2010.
^ Suzanne Wetzel; Luc Clement Duchesne; Michael F. Laporte (2006). Bioproducts from Canada's Forests: New Partnerships in the Bioeconomy. Springer. ss. 113-. ISBN 978-1-4020-4992-7. 23 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2013.
^ Rajendran, A. (2007). "Evaluation of Therapeutic Efficacy of Aloe vera Sap in Diabetes and Treating Wounds and Inflammation in Animals" (PDF). Journal of Applied Sciences Research. 3 (11). ss. 1434-1436. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016.
^ Boudreau MD, Beland FA (2006). "An Evaluation of the Biological and Toxicological Properties of Aloe Barbadensis (Miller), Aloe Vera". Journal of Environmental Science and Health, Part C. 24 (1). ss. 103-154. doi:10.1080/10590500600614303. PMID 16690538.
^ Kunkel.
^ Reynolds, T. (2004) Aloes: The Genus Aloe.
^ Marloth, Rudolf.

[Khan2001-1] Aslam Khan (1 Ocak 2001). Plant Anatomy And Physiology. Gyan Publishing House. ISBN 978-81-7835-049-3. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2013.

[marschner1983-2] Marschner, H (1983). "General introduction to the mineral nutrition of plants". Inorganic Plant Nutrition. ss. 5-60. doi:10.1007/978-3-642-68885-0_2. 14 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016.

[3] Zimmerman, Ulrich (2002). "What are the driving forces for water lifting in the xylem conduit?". Physiologia. 114 (3). ss. 327-335. doi:10.1034/j.1399-3054.2002.1140301.x. PMID 12060254.

[tyree1997-4] Tyree, Melvin T. (1997). "The cohesion-tension theory of sap ascent: current controversies". Journal of Experimental Botany. 48 (10). ss. 1753-1765. doi:10.1093/jxb/48.10.1753. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[sperry1994-5] Sperry, John S.; Nichols, Kirk L.; Sullivan, June E; Eastlack, Sondra E. (1994). "Xylem Embolism in ring-porous, diffuse-porous, and coniferous trees of Northern Utah and Interior Alaska". Ecology. 75 (6). ss. 1736-1752. doi:10.2307/1939633.

[turgeon2009-6] Turgeon, Robert; Wolf, Shmuel (2009). "Phloem Transport: Cellular Pathways and Molecular Trafficking". Annual Review of Plant Biology. 60 (1). ss. 207-21. doi:10.1146/annurev.arplant.043008.092045. PMID 19025382.

[douglas2006-7] Douglas, A.E. (2006). "Phloem-sap feeding by animals: problems and solutions". Journal of Experimental Botany. 57 (4). ss. 747-754. doi:10.1093/jxb/erj067. 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016.

[morselli-8] Morselli, Mariafranca; Whalen, M Lynn (1996). "Appendix 2: Maple Chemistry and Quality". Koelling, Melvin R; Heiligmann, Randall B (Ed.). North American Maple Syrup Producers Manual. Bulletin. 856. Ohio State University. 29 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2010.

[WetzelDuchesne2006-9] Suzanne Wetzel; Luc Clement Duchesne; Michael F. Laporte (2006). Bioproducts from Canada's Forests: New Partnerships in the Bioeconomy. Springer. ss. 113-. ISBN 978-1-4020-4992-7. 23 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2013.

[rajendran2007-10] Rajendran, A. (2007). "Evaluation of Therapeutic Efficacy of Aloe vera Sap in Diabetes and Treating Wounds and Inflammation in Animals" (PDF). Journal of Applied Sciences Research. 3 (11). ss. 1434-1436. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016.

[boudreau2006-11] Boudreau MD, Beland FA (2006). "An Evaluation of the Biological and Toxicological Properties of Aloe Barbadensis (Miller), Aloe Vera". Journal of Environmental Science and Health, Part C. 24 (1). ss. 103-154. doi:10.1080/10590500600614303. PMID 16690538.

[kunkel1984-12] Kunkel.

[reynolds2004-13] Reynolds, T. (2004) Aloes: The Genus Aloe.

[Marloth4-14] Marloth, Rudolf.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Özsu nedir?, Özsu anlamı nedir?, Özsu ne demektir?