Tölesler Nedir

Tölesler Nedir

Tölesler

Tölesler Nedir?

Tölesler Nedir, Tölesler Ne demek?, Tölesler Analizi?,

Tölesler Cevabı Nedir?, Tölesler Anlamı?, Tölesler Yazılışı,

Tölesler Yorumu,

Tölesler Arkeoloji, Tölesler Antropoloji,

Tölesler İktisat, Tölesler Filoloji, Tölesler Nümizmatik,

Tölesler Heraldik, Tölesler Felsefe,

Tölesler Epigrafi, Tölesler Kronoloji,

Tölesler Sosyoloji, Tölesler Etnografya, Tölesler Paleografya,

Tölesler Coğrafya, Tölesler Diplomasi, Tölesler Toponomi, Tölesler Onomastik,

Tölesler Psikoloji, Tölesler Siyaset, Tölesler Kimya

Tölesler Özellikleri, Tölesler Resmi, Tölesler İstatistikleri

Tölesler Ne demek?
Tölesler Kelimesi İle ilgili Daha Fazla Bilgi Almak İçin Kategoriler Sayfamıza Bakınız.
Tölesler İlgili Sözlük Kelimeler Listesi
Tölesler
Tölesler Kelimesinin Anlamı? Tölesler Ne Demek?
Tölesler Ne Demektir? Tölesler Analizi?
Tölesler
Tölesler Anlamı Nedir? Tölesler Ne Demektir?
Tölesler Açıklaması Nedir? Tölesler Cevabı Nedir?
Tölesler Kelimesinin Anlamı?
Tölesler
Tölesler Kelimesinin Anlamı Nedir? Tölesler Kelimesinin Anlamı Ne demek?
Tölesler Kelimesinin Anlamı Ne demektir?

Tölesler Nedir

Tölesler

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Töles veya Töliş (Eski Türkçe: 𐱅𐰇𐰠𐱀 (töleş)[1][2] / 𐱅𐰇𐰠𐰃𐰾 (tölis),[3] Eski Çince: 突利失 (tūlìshī) / 都呂施 (dūlǚshī) / 突律佽 (tūlǜcì) / 突例 (tūlì) Pehlevice: ṯwlyš),[4] eski bir Türk boyu veya boy birliği.[5]

Tölesler
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Doğu Asya
Diller

Töles ismi Orhun yazıtlarında 732 yılında geçiyor. Tölesler, sonraları Uygurlara bağlandı.[6][7] Çin kaynaklarında Tölesler ile ilgili çok bilgi geçmemektedir.[5]

Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Tölesler akademi camiasında çoğu araştırmacı tarafından Tiele olarak kabul edilir. Göktürk Devleti tarihinin 627 yılına kadar olan kısmında Baykal gölünün doğusundan Karadeniz'in kuzeyine kadar ulaşan geniş alanda Aşina hanedanına bağlı diğer Türk boyları yaşıyordu. Devletin kuruluşunda önemli bir unsur olan bu boylar ise, Çin kaynaklarında Tiele adı ile adlandırılmakta idi.[4][6]

Töleslerin Tiele olduğunu ilk öne süren araştırmacı bir sinolog Friedrich Hirth iken karşıt görüşle ilk ortaya çıkan araştırmacı tarihçi Wilhelm Barthold olmuştur. Eski Çince'nin fonetik yapısı göz önünde bulundurulduğunda Töles/Tölis/Töliş ve Tiele köken bakımından aynı sözcük değildir. Eski Çince'de Tiele, tiele diye değil, t'ietlək diye okunur ve Chile, Tele, Dili gibi diğer karakterlerin eski Çince'de okunuşu benzer şekilde *teklek^ okunuşuna çıkmaktadır. Bu söz Eski Türkçe tägrä(g)'e gider.[4] Tegrek, Kıpçakça çember anlamına gelmektedir ve günümüzdeki bazı Türk dillerinde tekerlek anlamını taşır: Kırgızca, Altayca тегерек (tegerek), Nogayca төгерек (tögerek), tarihî Hakaniye Türkçesi tegrek...[8] Dolayısıyla Tiele'nin Türk yazıtlarındaki karşılığı tegrek/g olmalıdır, Türk yazıtlarında geçen Töles/Töliş ve Tuvaca Tülüş ise etimolojik açıdan Tiele ile alakasızdır. Töles'in yön belirtebileceği hatta kuzeydeki ile doğudaki Türk boylarına atfedilmiş bir unvan olabileceği öne sürülmüştür. Buna paralel olarak Tarduş da devletin Batı ile Güney kısmını yönetenlerin unvanıdır.[4]

Nesilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Soy adını Latin transkripi toläs şeklindedir. Bu söz yüzyıllar boyu değişime uğraşmış ve günümüz Tıva'da 'Tülüş olarak söylenmektedir. "Ulug-Tülüş, Düktüg-Tülüş ..." diye adlanan Tıva boylarının Töleslerden geldiği bilinir.

Yurdu[değiştir | kaynağı değiştir]

Töles boyunun halkı nereden nereye göçedip gittiği veya nerelerde yaşadığına dair çok açık bilgiler bulunmamakla birlikte dikilen tarihi taşlarda bunu görebilmekteyiz. Töles diye adlanan boy hakkında 3 dikili taş vardır.

  • Е-48, Abakan.
  • Е-55, Tıvadan, taşın dikildiği yer bilinmemektedir.
  • Е-147, Eerbek I.

Yenisey yazısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Е-147.[9] Eerbek I, günümüzde Aldan Maadır adlı Tıva Ulusal Müzesi'ndedir.

Latin transkripi.

(1) jiti jägirmi jašïmda män täŋri elimkä qara boldïm bökmädim ajïta äsni

(2) quida qunčujum-a bökmädim buŋa özdä oγlïmka bökmädim ajïta buŋa

(3) oγlan atïm järlig čor täŋri elimdä tägzinmišim toläs alp tarqan atïmqä bökmädim

(4) kök täŋridä äsiz kün aj ärmiš jaγïz järdä äsiz el qan ärmiš bökmädim ajït-a äsizä

(5) bodunma boqunma bökmädim ajïta äsizimä uluγïm kičigimä bökmädim ajït-a äsizlärimä

Tıva Türkçesi'ne birebir çevirisi[değiştir | kaynağı değiştir]

(1) чеди чээрби чажымда мен дээр элимге кара болдум пөкпедим кударанчыын

(2) куйда кунчуйумга пөкпедим муңгак бодум оглумга пөкпедим кударап муңгарадым

(3) оглан адым Йерлиг-чор дээр элимде эгилзимзе төлес Алып Таркан адымга пөкпедим

(4) көк дээрде хайыраан хүн ай турган куу черде хайыраан эл хаан турган пөкпедим кударап хараададым

(5) чонумга улузумга пөкпедим айтырып кударап улуум бичиимге пөкпедим айтырза силерден

Tıvaca çevirisine açıklamalar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Бир дугаар одуругда, чеди чээрби чажымда дээрге "17 харлыымда" дигени ол-дур. Шаанда тываларның өгбелери сан адын арай өскертир адаар чораан. Сөөлгү äsni дээн сөстүң утказы билдинмес.
  • Ийи дугаар одуругда куйда кунчуйумга дээрге "өөмде кадайымга" дигени ол-дур. Амгы тыва дылда "кунчуг" деп сөстү шаандагы бижиктерде "кунчуй" кылдыр бижип турган. Ынчан ол сөстүң утказы база арай өске турган.
  • Үш дугаар одуругда, «оглан» дээрге "оол" дээни ол-дур, ол сөстү хевээрзин артырган.
  • Шаандагы «таркан» деп сөс амгы үеде "дарган" кылдыр адаттынар апарган. Мында «Таркан» дээрге тускай дужаал ады-дыр. «Таркан» деп сөс шаанда ийи утказылыг турган хевирлиг.

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "E-48 Abakan". bitig.kz. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  2. ^ "E-55 Tıvadan". bitig.kz. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  3. ^ "Türk Bitig: Bilge Kağan Anıtı Metni". www.turkbitig.com. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  4. ^ a b c d Koç, Dr. Öğr. Üyesi Hayrettin İhsan (Temmuz 2019). Prof. Dr. Zafer ÖNLER ARMAĞANI. Tiele 鐵勒 ve Tölish I. ss. 395-455. 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2022. 
  5. ^ a b Aydın, Erhan. "Yenisey Yazıtlarında Geçen Türk Boyları Üzerine Notlar. In: XVI. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, vol. 2, Ankara, 2015: Türk Tarih Kurumu, pp. 47-57". 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  6. ^ a b "Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları - Ahmet Taşağil". Turuz - Dil ve Etimoloji Kütüphanesi. s. 116. ISBN 9786059241373. 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  7. ^ "Şine Usu Yazıtı - Erhan Aydın". Turuz - Dil ve Etimoloji Kütüphanesi. ISBN 9789756467251. 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  8. ^ Clauson, Gerard (1972), “tegrek”, in An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Oxford: Clarendon Press, p. 485
  9. ^ Арын 164-165. E-147 (Eerbek I, Tuva). // Тюркские Енисейские эпитафии. Граматика, текстология. / И. В. Кормушин. [отв. ред Д, М. Насилов]; Ин-т языкознания РАН. — М.: Наука, 2008. — 342 с. — ISBN 978-5-02-036260-4

İlgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. И. В. Кормушин. Тюркские Енисейские эпитафии: грамматика, текстология. / И. В. Кормушин; (отв. ред. Д. М. Насилов); Ин-т языкознания РАН — М.:Наука, 2008. — 342 с. — ISBN 978-5-02-036260-4


Tarih Kategorisinden Haberler


  • Tölesler Nedir Arkeoloji:Tölesler Nedir Arkeoloji: Özellikle yazının olmadığı dönemlerdeki koşullar hakkında bilgi sağlamasıyla tarihçilerin yararlandığı bilimdir.
  • Tölesler Nedir Antropoloji:Tölesler Nedir Antropoloji: İnsanları, insan davranışlarını ve toplumları inceleyen bilimdir.
  • Tölesler Nedir Filoloji:Tölesler Nedir Filoloji: Dil bilimidir. Eski kaynakların çevrilmesi ve incelenmesi konularında tarih bilimine yardımcı olur.
  • Tölesler Nedir Felsefe:Tölesler Nedir Felsefe: Tarihteki olaylarda dönemin felsefesini bilmek ve düşünce yapısını öğrenmek tarihçinin olayları daha derin anlayabilmesini sağlar.

Nazan Öncel, Cocos Adaları bayrağı, Uzice Cumhuriyeti, Afro Brezilya dinleri, Antigua ve Barbuda pasaportu, Mizrahi feminizmi, Çağantogay İlçesi, Arpadere, Kınık, Snort, Özkan Yorgancıoğlu, Cüce gezegenlerin listesi, Tubocapsicum anomalum, Birinci Libya İç Savaşı, 1996 Yaz Olimpiyatlarında basketbol, Arslan Taman Kağan, Özbekce, Özbekçe, Haraçgüzar devlet, Ordular Grubu H, Portia de Rossi, Tahsin Ertuğruloğlu, Türgiş, Eşyapı, Maggi, Abhazya cumhurbaşkanları listesi, Yıldız Savaşları (anlam ayrımı), Currywurst, Değirmenlik Spor Kulübü, Asidik, SQL Enjeksiyonu, Bischofsgrün, Salo ya da Sodomun 120 Günü, Fuat Balkan, Calamonte, Ballersdorf, Zoroides, Tek Başına (film, 1973), Larry ve Andy Wachowski, The Empire Strikes Back, Kaşgar Yenişehir İlçesi, Hiromu Arakawa, NGC 2540, Çağan Irmak, Per qualche dollaro in più, Umuda Yolculuk, Yoğurt otu, Lenin Ödülü, 1957 Abant depremi, Aleksandr Gallyamov, İbn Cüreyc, İbn Cureyc, Chance of a Lifetime, Cornwalldaki civil parishler, Hırvatistan 19 yaş altı millî futbol takımı, È tornato Sabata... hai chiuso unaltra volta, Işığın kırılması, Kırşehirin ilçeleri, Clarence Clemons, Haus der Kulturen der Welt, Orhun Vadisi, Hırvatistan 17 yaş altı millî futbol takımı, Ghanzi, Kadri Yıldırım, Berlin Zoolojik Bahçesi, Çankaya Üniversitesi Psikoloji Bölümü, Fouad Bachirou, All Access Europe, Hezeyan, Geremi Njitap, İstanköy, Hırvatistan 16 yaş altı millî futbol takımı, Ziraathan Haşimova, Dag Hammarskjöld Kütüphanesi, Ezilmiş ve Aşağılanmışlar, Kurt Huber, Gustave Charpentier, Zeynep Tokuş, Ali Abdüssettar İksel, Kabhi Alvida Naa Kehna, Pound the Alarm, Julius Streicher, Sarıköy, Özalp, Chicago Transit Authority, Tecrübe puanı, Yıldızlar Kuşandık (albüm), NGC 4619, Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü, SV Sandhausen, Geçmişi Olmayan Adam (Amerikan filmi), Fuxin, Allosauroid, Molly Shannon, Zygote Body, Paços de Ferreira, Geçmişi Olmayan Adam (ABD filmi, 2002), Göktürk İç Savaşı, İtalya Krallığı, Shunzhi, Engin Çağlar, Cest le dernier qui a parlé qui a raison,
Mete Koca Kimdir?, Abdullah Çakır Kimdir?, Zeki İsminin Anlamı Nedir?, Recep Bakırcı Kimdir?, Doğu Türkistan bayrağı Anlamı Nedir, Doğu Türkistan bayrağı Nasıl Oluştu, Doğu Türkistan bayrağı Tarihi, Doğu Türkistan bayrağı Renkleri, Doğu Türkistan bayrağı Tasarımı, Tezatlı Nedir?, Zekasal İsminin Anlamı Nedir?, Faik Deli Kimdir?, Zekâlı İsminin Anlamı Nedir?, Ferdaya Salmak Nedir?, Cevdet Akay Kimdir?, Zekâi İsminin Anlamı Nedir?, Teyelli Nedir?, Ferdası Nedir?, Zehirsiz İsminin Anlamı Nedir?, Ferasetsiz Nedir?, Tuncer Usta Kimdir?, Tevazulu Nedir?, Ferasetli Nedir?, Zehirli İsminin Anlamı Nedir?, Nesrin Arslan Kimdir?, Ferahlık Duymak Nedir?, Çağatay Atasay Kimdir?, Zehir Zıkkım İsminin Anlamı Nedir?, Alpaslan Türkkan Kimdir?, Zecrî İsminin Anlamı Nedir?, Adnan Sinan Çakıroğlu Kimdir?, Yrd Doç Dr Badegül Can Emir Kimdir? Yrd Doç Dr Badegül Can Emir Nereli Yrd Doç Dr Badegül Can Emir Kaç Yaşında?, Zebunküş İsminin Anlamı Nedir?, Aziz Cem Güner Kimdir?, Zebun İsminin Anlamı Nedir?, Ferah Tut Nedir?, Doğukan Ak Kimdir?, Zayi İsminin Anlamı Nedir?, Ferah Bulmak Nedir?, Doğan Avcı Kimdir?, Zayıf Sesli İsminin Anlamı Nedir?, Erol Bayram Kimdir?, Feragatli Nedir?, Tufan Yanar Kimdir?, Zayıf Nahif İsminin Anlamı Nedir?, Testereli Nedir?, Özgül Baydoğan Kimdir?, Feragat Sahibi Nedir?, Zayıf İsminin Anlamı Nedir?, Tespihsiz Nedir?, Naci Şanlıtürk Kimdir?, Zaviyevi İsminin Anlamı Nedir?, Ülkü Ayaydın Kimdir?, Tespihli Nedir?, Fer Almak Nedir?, Akadyana bayrağı Anlamı Nedir, Akadyana bayrağı Nasıl Oluştu, Akadyana bayrağı Tarihi, Akadyana bayrağı Renkleri, Akadyana bayrağı Tasarımı, Naile İşlek Kimdir?, Zavallı İsminin Anlamı Nedir?, Teslimiyetçi Nedir?, Zatî İsminin Anlamı Nedir?, Fenomenolojik Nedir?, Nizamettin Öztürk Kimdir?, Ahmet Yasin Şentürk Kimdir?, Fenomenal Nedir?, Zata Mahsus İsminin Anlamı Nedir?, Ejder Kaygusuz Kimdir?, Fenolojik Nedir?, Zaruri İsminin Anlamı Nedir?, Tesettürsüz Nedir?, Emrullah Türe Kimdir?, Zarsı İsminin Anlamı Nedir?, Tesettürlü Nedir?, Fenlenmek Nedir?, Elif Baysal Kimdir?, Zarplı İsminin Anlamı Nedir?, Fenik Nedir?, Mehmet Bağlar Kimdir?, Cumali İnce Kimdir?, Zarif İsminin Anlamı Nedir?, Fenersiz Yakalanmak Nedir?, Fevzi Fatih Oğuz Kimdir?, Zafer Bayrağı (Azerbaycan) Anlamı Nedir, Zafer Bayrağı (Azerbaycan) Nasıl Oluştu, Zafer Bayrağı (Azerbaycan) Tarihi, Zafer Bayrağı (Azerbaycan) Renkleri, Zafer Bayrağı (Azerbaycan) Tasarımı, Fenersiz Nedir?, Zararsız İsminin Anlamı Nedir?, Fenerli Nedir?, Zararlı İsminin Anlamı Nedir?, Hüseyin Çalişci Kimdir?, İrfan Karatutlu Kimdir?, Feneri Nerde Söndürdün Nedir?, Zarardîde İsminin Anlamı Nedir?, Terso Nedir?, Metin Bozkurt Kimdir?, Zarafetli İsminin Anlamı Nedir?, Savaş bayrağı Anlamı Nedir, Savaş bayrağı Nasıl Oluştu, Savaş bayrağı Tarihi, Savaş bayrağı Renkleri, Savaş bayrağı Tasarımı, Fener Çekmek Nedir?, Mustafa Çiftci Kimdir?, Zampara İsminin Anlamı Nedir?, Tersinir Nedir?, Gülfiraz Sağlık Kimdir?, Ters Türs Nedir?, Zamlı İsminin Anlamı Nedir?, Fenaya Çekmek Nedir?, Filiz Kılıç Kimdir?, Ters Ters Nedir?,