Ruđer Bošković

Roger Joseph Boscovich
Roger Joseph Boscovich
Doğum	18 Mayıs 1711; Dubrovnik, Ragusa Cumhuriyeti (günümüzde Hırvatistan
Ölüm	13 Şubat 1787 (75 yaşında); Milano, Milano Dükalığı
Milliyet	Dalmaçya
Din	Roma Katolikliği
Kariyeri
Dalı	fizikçi, astronom, matematikçi, filozof, diplomat, şair, teolog

Roger Joseph Boscovich^[1] (Hırvatça: Ruđer Josip Bošković, Sırp-Hırvatça telaffuz: [rûd͡ʑer jǒsip bôʃkoʋit͡ɕ] (adının diğerle dillerde söylenişini gör); (d. 18 Mayıs 1711, Dubrovnik, Ragusa Cumhuriyeti (günümüzde Hırvatistan) – ö. 13 Şubat 1787, Milano), Ragusa'lı fizikçi, astronom, matematikçi, filozof, diplomat, şair, teolog, Cizvit rahip ve bilge^[2]

Ruđer Bošković, İtalya'da okudu ve çalıştı ayrıca Fransa'da pek çok eserini yayınladı.^[3]

Atomik teori prosedürünü üretti ve astronomiye pek çok katkıda bulundu, dönen gezegenlerin ekvatorlarını belirleyen ilk geometriksel prosedür çalışmalarını yapmasının yanı sıra 1753'te Ay'da atmosferin olmadığını keşfetti.^[4]

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Boscovich Dubrovnik'te Nikola Bošković ve Paola Betteranın çocuğu olarak dünyaya geldi ve 26 Mayıs 1711'de Marinus Carolis tarafından vaftiz edildi. Yedi çocuklu ailenin ikinci en genç çocuğudur. Babası 1642'de Ravno yakınlarında Orahov Do’da (eskiden Osmanlı İmparatorluğu, şimdi ise Bosna Hersek) doğmuş bir tüccardır.^[5]^[6]

Ara yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Profesörlüğün zorlu görevine rağmen, o, fiziksel bilimin alanlarını araştırmak için vakit buldu ve çok sayıda tez yayınladı. Tez konuları arasında Merkür'ün yer değiştirmesi, Aurora Borealis, Dünya'nın şekli, sabit yıldızlar'ın gözlenmesi, karasal eşitsizlikler yer çekimi, matematiğin uygulamaları, teleskopun teorisi, astronomik gözlemlerin kesinlik sınırları, katıların en büyük etkileşimleri, sikloit, lojistik eğri, kuruklu yıldızın'ın teorisi, meddücezir, sürekli fonksiyonlar ve sürekliliğin kanunu,çift kırılma, mikrometre, küresel trigonometrinin çeşitli problemleri vardı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Son zamanları[değiştir | kaynağı değiştir]

1764 yılında, Pavia Üniversitesi’nde matematik kürsüsünde ders verdi ve altı yıl boyunca da Milano'daki Brera gözlemevinde direktörlük yaptı.

Diğer çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Çalışmalarının yanı sıra, Bošković matematik ders materyalleri hazırladı.^[7]^[8]

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Astronomiye katkısı dolayısıyla bir kratere onun ismi verildi.

Diğer dillerde[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyanca: Ruggiero Giuseppe Boscovich^[9]
Latin: Rogerius Josephus Boscovich
Serbian Cyrillic: Руђер Бошковић

Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

1744’teki papazlığa atanması sırasında Boscovich sekiz bilimsel makale yayınladı sonrasında profesör olduğunda da 14 makale daha yayınladı. Aşağıdakiler yayınladığı makalelerin bir kısmı:

De maculis solaribus (1736) (Güneş lekelerinde)
De maculis solaribus exercitatio astronomica (1736) (Güneş lekelerinde astronomiksel alıştırmalar )
De Mercurii novissimo infra Solem transitu (1737) (Güneşin bir ucundan diğer ucuna Merkür’ün son geçişi")
Trigonometriae sphaericae constructio (1737) (Trigonometrik küre yapımı)
De aurora boreali (1738) (Kutup ışıklarında)
De novo telescopii usu ad objecta coelestia determinanda (1739) (Gökyüzündeki cisimleri belirlemek için teleskopun yeni kullanımı)
De veterum argumentis pro telluris sphaericitate (1739) (Yeryüzünün küreselliği üzerine eskilerin argümanları)
Dissertatio de telluris figura (1739) (Yeryüzünün şekli üzerine bir tez)
De Circulis osculatoribus, Dissertatio (1740) (Dairelerin ara kesitleri üzerine bir tez)
De motu corporum projectorum in spatio non resistente (1741) (Uzay’da harekete direnç göstermeyen bedenler üzerine)
De inaequalitate gravitatis in diversis terrae locis (1741) (Dünya’nın farklı noktalarında yerçekiminin eşitsizliği üzerine)
De natura et usu infinitorum et infinite parvorum (1741) (Doğada sonsuz ve sonsuz küçük parçalara ayrılamayanlar üzerine)
De annusi fixarum aberrationibus (1742) (Sabit yıldızlar üzerinde yıllık sapmalar)
De observationibus astronomicis et quo pertingat earundem certitudo (1742) (Astronomik gözlemler ve onlar üzerine kesinlikler)
Disquisitio in universam astronomiam (1742) (Evrensel astronomi üzerine bir tez)
Parere di tre Matematici sopra i danni che si sono trovati nella Cupola di S. Pietro (1742) (Üç matematikçinin St Peter's Kilisesinin zarar görmesiyle ilgili görüşleri)
De motu corporis attracti in centrum immobile viribus decrescentibus in ratione distantiarum reciproca duplicata in spatiis non resistentibus (1743) (Dirençsiz uzayda hareketsiz merkezde azalan kuvvetle vücutların çekilmesi)
Riflessioni de' Padri Tommaso Le Seur, Francesco Jacquier de el' Ordine de' Minimi, e Ruggiero Giuseppe Boscovich della Compagnia di Gesù Sopra alcune difficoltà spettanti i danni, e Risarcimenti della Cupola Di S. Pietro (1743) (Baba Tommaso Le Seur’nun yansımaları, Minimi’nin yöneticisi Francis Jacquier, ve Ruggiero Giuseppe Boscovich of the Cizvit topluluğunun sorunları ve üzerine St. Peter Kilisesinin onarılması üzerine) Link to full text^{[ölü/kırık bağlantı]}
Nova methodus adhibendi phasium observationes in eclipsibus lunaribus ad exercendam geometriam et promovendam astronomiam (1744) (İleri astronomide gözlemleri ve lineer epliktikleri kullanma)
De cycloide et logistica (1745) (Sikloid ve lojistik eğri üzerine)
De Viribus Vivis (1745) (Yaşayan güçler üzerine)
Trigonometria sphaerica (1745) (Küresel trigonometri)
De cometis (1746) (Kurukluyıldızlarda)
Dissertatio de maris aestu (1747) ( Okyanusların gelgitleri üzerine bir tez)
Dissertatio de lumine, 1-2 (1748/1749) ( Işığın gelgitleri üzerine)
De determinanda orbita planetae ope catoptricae ex datis vi celeritate & directione motus in dato puncto (1749) ( Catoptrics yardımıyla bir gezegenin yörüngeleri belirlenmesi üzerine / Belirli bir noktada verilen kuvvet hız ve hareket yönünden yansımaları)
Sopra il Turbine che la notte tra gli XI e XII giugno del MDCCXLIX danneggio una gran parte di Roma (1749; Latin translation 1766) ( Haziran 1749 ve 11 ile 12 tarihleri arasındaki gecede Roma'nın büyük bir bölümünü tahrip eden kasırga üzerine)
De centrogravitatis (1751) ( Yerçekiminin merkezi)
Elementorum matheseos ad usum studiosae juventutis (1752) (Genç öğrenciler için matematiğin elementleri)
De lunae atmosphaera (1753) (Ay’daki atmosfer)
De continuitatis lege et eius consectariis pertinentibus ad prima materiae elementa eorumque vires dissertatio (1754) (Maddenin ilk elemanlarına ilişkin süreklilik hukuku ve sonuçlarıyla ilgili bir tez)
Elementorium universae matheseos, 1-3 (1757) (Genel matematiğin elementi)
De lege virium in natura existentium (1755) ( Mevcut şeylerin doğası güçler hukuku)
De lentibus et telescopiis dioptricis disertatio (1755) (Lensler ve teleskoplarda dioptrik)
De inaequalitatibus quas Saturnus et Jupiter sibi mutuo videntur inducere praesertim circa tempus conjunctionis (1756) (Satürn ve Jüpiter arasındaki özellikle birlikte görünen zamanlar )
Theoria philosophiae naturalis (1758) (Doğa felsefesinin teorisi) link to full text
De Solis ac Lunae defectibus (1760) (Güneşte, ay ve tutulma)
Scrittura sulli danni osservati nell' edificio della Biblioteca Cesarea di Vienna, e loro riparazione (1763) (“Caesarea Viyana Kütüphanesi binasında gözlenen hasarın yazma

ve tamiri and their repair)

Memorie sopra il Porti di Rimini (1765) (Rimini limanlarında bir anı )
Sentimento sulla solidità della nuova Guglia del Duomo di Milano (1765) (Sentiments concerning the soundness of the new Spire of the Duomo of Milan)
dissertationes quinque ad dioptricam pertinentes (1767) (Dioptiklere ilişkin beş tez )
Voyage astronomique et geographique (1770) (Astronomik ve coğrafik yolculuk )
Memorie sulli cannocchiali diottrici (1771) (A memoir on dioptric telescopes)
Journal d'un voyage de Constantinopole en Pologne (1772) (İstanbul’dan Polonya’ya bir yolculuğun dergisi )
Sullo sbocco dell'Adige in Mare (1779) (Adige Gölü’nün dağı)
Riflessioni sulla relazione del Sig. Abate Ximenes appartenente al Progetto di un nuovo Ozzeri nello Stato Lucchese (1782) (Lucca Nuovo Ozzeri drenaj kanalı için proje ile ilgili Sinyor Abbot Ximenes’in raporunun yorumları)
Giornale di un viaggio da Constantinopoli in Polonia dell'abate Ruggiero Giuseppe Boscovich, con una sua relazione delle rovine di Troia (1784) (Beraber truva haberlerini sunduğu ve İstanbul’dan Polonya’ya seyahat yaptığı Ruggiero Giuseppe Boscovich hakkında)
Opera pertinentia ad opticam et astronomiam, 1-5 (1785) (Optik ve astronomi ile ilgili işleri)
Sui danni del Porto di Savona, loro cagioni e rimedi (1771) ( Savona limanına hasar üzerinde, nedenleri ve olası onarımlar)
Lettere a Giovan Stefano Conti (1780) (Giovan Stefano Conti’ye mektup)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Mathématiques, Astronomie, Biologie et Soin des Ames - Les jésuites et les sciences. François Euvé (Fransızca). Lessius Editions. 2012. ss. 57-65 ISBN 978-2-87299-226-3.
^ Biography: Roger Joseph Boscovich, S.J. 27 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Fairchild University website.Şablon:WebCite
^ James, I. (2004). Remarkable Physicists: From Galileo to Yukawa. Cambridge University Press. s. 47. ISBN 9780521017060. 14 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2015.
^ Энциклопедия для детей (астрономия). Москва: Аванта+. 1998. ISBN 978-5-89501-016-7.
^ ROGERJOSEPHBOSCOVICH.doc '"Roger Joseph Boscovich'" SJ FRS, 1711–1787 Hayatının çalışması ve doğumunun 250. yıldönümü 8 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., edited L L Whyte, George Allen and Unwin, London, 1961.
^ This is disputed by Harold L. Burstyn in this review.Şablon:Full
^ Bošković, Ruđer (1752)Elementorum matheseos ad usum studiosae juventutis
^ Bošković, Ruđer (1754) Elementa universae matheseos
^ "La firma autografa (The original Boscovich's autograph)". edizionenazionaleboscovich.it. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2015.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Boscovich, Ruggero Giuseppe. A Theory of Natural Philosophy. Translated by J. M. Child. English ed. Cambridge, Mass., : M. I. T. Press, 1966.
Brush, Stephen G. The Kind of Motion We Call Heat : A History of the Kinetic Theory of Gases in the 19th Century. Vol. 6 Studies in Statistical Mechanics. New York: North-Holland Pub. Co., 1976.
Brush, Stephen G. Statistical Physics and the Atomic Theory of Matter : From Boyle and Newton to Landau and Onsager Princeton Series in Physics. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1983.
Bursill-Hall, Piers, ed. R.J. Boscovich; Vita E Attivita Scientifica; His Life and Scientific Work. Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1993.
Dadić, Žarko. Ruđer Bošković (Parallel text in Croatian and English). Zagreb: Školska Knjiga, 1987
Dimitric, Radoslav. Ruđer Bošković (Serbian, with English summary, Bošković works in original, and translations into English and Serbian). Pittsburgh: Helios Publishing Company, 2006, ISBN 978-0-9788256-2-1
Feingold, Mordechai. "A Jesuit among Protestants: Boscovich in England c. 1745 – 1820." In R.J. Boscovich; Vita E Attivita Scientifica; His Life and Scientific Work, ed. Piers Bursill-Hall, 511-526. Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1993.
Franolić, Branko. Bošković in Britain, Journal of Croatian Studies Vol. 43, 2002 Croatian Academy of America, New York US ISSN 0075-4218
Hrvatski biografski leksikon [The Croatian Biographical Lexicon]. Zagreb 1989. Vol 2, pp 194–199. ISBN 978-86-7053-015-7
Justin, Rodriguez. "Scientific Revolution Atomic Projects." Stevens Journal of Oral Traditions, no. 1 (200?): xlv-xc.
Kargon, Robert. "William Rowan Hamilton, Michael Faraday, and the Revival of Boscovichean Atomism." American Journal of Physics 32, no. 10 (1964): 792-795.
Kargon, Robert. "William Rowan Hamilton and Boscovichean Atomism." Journal of the History of Ideas 26, no. 1 (1965): 137-140.
Katritsky, Linde. "Coleridge's Links with Leading Men of Science." Notes and Records of the Royal Society of London 49, no. 2 (1995): 261-276.
Morais Jr, Luis Carlos de. Alchimia seu Archimagisterium Solis in V Libri. Rio de Janeiro: Quartica Premium, 2013.
Priestley, Joseph, and Robert E. Schofield. A Scientific Autobiography of Joseph Priestley, 1733–1804; Selected Scientific Correspondence. Cambridge, : M.I. T. Press, 1966.
Scott, Wilson L. "The Significance Of "Hard Bodies" In the History of Scientific Thought." Isis 50, no. 3 (1959): 199-210.
Whyte, Lancelot Law, ed. Roger Joseph Boscovich, S.J., F.R.S., 1711–1787: Studies of His Life and Work on the 250th Anniversary of His Birth. London, : G. Allen & Unwin, 1961.
Williams, L. Pearce. Michael Faraday, a Biography. New York, : Basic Books, 1965.
Williams, L. Pearce. "Boscovich, Mako, Davy and Faraday." In R.J. Boscovich; Vita E Attivita Scientifica; His Life and Scientific Work, ed. Piers Bursill-Hall, 587-600. Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1993.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Information on Boscovich's scientific legacy and ethnic affiliation 1 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ruggero Giuseppe Boscovich, by University of St. Andrews
Ruggiero Giuseppe Boscovich in the Catholic Encyclopedia 29 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Online guide to the Ruggero Giuseppe Boscovich Papers, 1711–1787 5 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Bancroft Library
Latin as a literary language among the Croats by Branko Franolić - contains information on Ruđer Bošković24 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ruggiero Boscovich on various Croatian Dinar banknotes.5 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
All Croatian banknotes with Boscovich 26 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Edizione Nazionale delle Opere di Ruggiero Giuseppe Boscovich (Accademia Nazionale delle Scienze - Hrvatska Akademija Znanosti i Umjetnosti - INAF-Osservatorio Astronomico di Brera - Pontificia Università Gregoriana) 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Stamp of Joseph Boscovich
About Ruđer Bošković 19 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Mathématiques, Astronomie, Biologie et Soin des Ames - Les jésuites et les sciences. François Euvé (Fransızca). Lessius Editions. 2012. ss. 57-65 ISBN 978-2-87299-226-3.

[Fairfield-2] Biography: Roger Joseph Boscovich, S.J. 27 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Fairchild University website.Şablon:WebCite

[google2-3] James, I. (2004). Remarkable Physicists: From Galileo to Yukawa. Cambridge University Press. s. 47. ISBN 9780521017060. 14 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2015.

[4] Энциклопедия для детей (астрономия). Москва: Аванта+. 1998. ISBN 978-5-89501-016-7.

[Whyte-1961-5] ROGERJOSEPHBOSCOVICH.doc '"Roger Joseph Boscovich'" SJ FRS, 1711–1787 Hayatının çalışması ve doğumunun 250. yıldönümü 8 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., edited L L Whyte, George Allen and Unwin, London, 1961.

[6] This is disputed by Harold L. Burstyn in this review.Şablon:Full

[7] Bošković, Ruđer (1752)Elementorum matheseos ad usum studiosae juventutis

[8] Bošković, Ruđer (1754) Elementa universae matheseos

[edizionenazionaleboscovich2-9] "La firma autografa (The original Boscovich's autograph)". edizionenazionaleboscovich.it. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Ruđer Bošković Nedir?