Malezya Malaysia Malezya
Bayrak Arma
Slogan Bersekutu Bertambah Mutu (Türkçe: "Birlik Güçtür")[1]
Millî marş Negaraku
Başkent ve en büyük şehir	Kuala Lumpur 3°8′K 101°42′D / 3.133°K 101.700°D / 3.133; 101.700
Yönetim merkezi	Putrajaya
Resmî dil(ler)	Malayca
Hükûmet	Federal parlamenter monarşi
• Yang di-Pertuan Agong İbrahim İskender • Başbakan Enver İbrahim
Yasama organı	Parlamento
• Üst meclis	Senato
• Alt meclis	Temsilciler Meclisi
Tarihçe
• Birleşik Krallık'tan (Malaya) 31 Ağustos 1957 • Federasyon (Sabah, Saravak ve Singapur2 ile birlikte) 16 Eylül 1963
Yüzölçümü
• Toplam	330.803 km2 (66.)
• Su (%)	0,3
Nüfus
• 2020 tahminî	32.730.000[2] (43..)
• 2010 sayımı	28.334.135[3]
• Yoğunluk	92/km2 (116.)
GSYİH (SAGP)	2022 tahminî
• Toplam	1,096 trilyon $[4] (30.)
• Kişi başına	33.113 $[4] (54.)
GSYİH (nominal)	2022 tahminî
• Toplam	434 milyar $[4] (38.)
• Kişi başına	13.108 $[4] (63.)
Gini (2015)	▼ 41[5] orta
İGE (2019)	0.810[6] çok yüksek · 62.
Para birimi	Ringgit (MYR)
Zaman dilimi	UTC+8 (MST)
• Yaz (YSU)	kullanılmamaktadır
Trafik akışı	sol
Telefon kodu	+60
ISO 3166 kodu	MY
İnternet alan adı	.my
1 Putrajaya hükûmetin baş merkezidir. 2 9 Ağustos 1965'te Singapur birlikten ayrılmıştır.

Malezya, Güneydoğu Asya’da yer alan, doğu ve batı olarak iki kara parçasına ayrılmış, 13 eyaletten oluşan, “parlamenter monarşi” ile yönetilen federal bir devlettir. Malezya'da 878 adet ada bulunur.^[7]

2017 sayımına göre 32.049.700 nüfusa sahip Malezya’da halkın % 55’i Malay, % 25’i Çinli, % 10’u Hint ve geriye kalan % 10’luk kesimse diğer etnik kökene sahiptir. Bunların 5.440.000'i Doğu Malezya ve 21.200.000'u Batı Malezya'da yaşamaktadır. Resmî dil Malayca olmasına rağmen halkın hemen hemen hepsi kusursuz İngilizce konuşabilmekte, bunun yanı sıra Arapça da geçerli diller arasında yer almaktadır. Ülkede resmî din İslam’dır ve Müslüman olan halkın çoğu Malay kökene sahip, az bir kısmı ise Hint'tir. Budizm, Çinli halk tarafından benimsenen din iken Hindu dini de Müslüman olmayan Hintlerin inancıdır. Hristiyanlık da yaygın olan dinler arasındadır.

Malezya federal anayasal monarşiye dayalı parlamenter demokrasi sistemiyle yönetilmektedir. 11’i Batı Malezya, 2’si Doğu Malezya’da olmak üzere toplam 13 eyaleti vardır bu eyaletlerden 9’u Sultanlar, 4’ü valiler tarafından yönetilir ve her beş yılda bir dönüşümlü olarak 9 eyaletin sultanından biri Kral olarak seçilir. Devlet başkanı kraldır. Her eyaletin kendi anayasası, kendi meclisi ve senatosu vardır. Meclisi oluşturan üyeler halk tarafından seçim yoluyla belirlenir. Senatoyu ise sultanlar belirler. Bunların dışında ülkede üç federal bölge vardır ve bu bölgelerin anayasası eyalet yasalarının üstündedir. Federal bölgeleri yöneten ise kraldır.

Her ne kadar devletin başı "sultan" olsa da, siyasi partiler Malezya'da sultandan daha önemli kuruluşlardır. En önemli siyasi parti, Malezya’nın bağımsızlığından bile önce kurulan, halkın geneline hitap edip desteğini alan, İslam’ın önemini vurgulayan fakat yine de Batı etkisinden kurtulamayan Birleşik Malay Ulusal Organizasyonu’dur. Muhalefette ise 1980 yılında kurulan, İslam’ın siyasetin dar bir çerçevesine sığdırılamayacağını, bütün hayata homojen bir şekilde yayılması gerektiğini savunan, kamusal ve toplumsal her alanda İslamîleştirme çalışmaları başlatan ve azımsanamayacak kadar çok destekçisi olan parti, Malezya İslam Partisi’dir.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya, 13'üncü yüzyıla kadar 500 yıl süreyle Srivicala Hindu ve Budist Krallığı'nın bir parçası olarak Sumatra'dan idâre edildi. Malezya daha sonra Cavalılar ve Malakka'nın Malezyalı hükümdarlarının egemenliği altına girdi. 15. yüzyılda Malakka'da İslam yayıldı ve bütün yarımadayı kapladı. Portekizliler 1511'de Malakka'yı ele geçirdiler. Ancak Hollandalılar ile Portekizliler arasında sürekli bir mücadele başladı. 1641'de Portekizliler Malakka'dan çekildi. Hollandalılar 1795 yılına kadar buraya egemen oldular. Penang'da 1786'da ve Singapur'da 1824'te yerleşmeye başlayan İngilizler giderek ticari ve siyasi etkinliklerini artırdılar. Bu arada çeşitli Malezya devletleri üzerinde hak iddia eden Tayland'la mücadeleler yapıldı. Malakka'yı Hollandalılar 1826'da tekrar işgal ettiler. Ancak 1826'da İngilizler Boğazlar Hükûmeti'ni kurdu ve 1914'te son Malezya eyaleti olan Johore İngilizlere boyun eğdi.

II. Dünya Savaşı sırasında Malezya, Japonya tarafından işgal edildi. 1948'de Malezya Federasyonu hükûmetine karşı gerillalar bir ayaklanma başlattılar. 1956'da yapılan İngiltere-Malezya konferansından sonra 1957'de Malezya'nın İngiliz Milletler Topluluğu içinde kalması şartı ile bağımsızlığı kabul edildi.^[8]

Bağımsızlık ve sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

1961'de Malezya başbakanı Abdurrahman, Güneydoğu Asya'daki İngiliz kolonilerinin bir federasyon halinde birleşmesi fikrini ortaya attı. Bu federasyona Malezya, Singapur, Saravak, Sabah ve Brunei sultanlıkları katılacaktı. Çin, Endonezya ve Filipinler'in federasyon fikrini engellemeye çalışmalarına rağmen, İngiltere, Japonya, Avustralya, Yeni Zelanda ve Amerika Birleşik Devletleri'nin desteği ile 16 Eylül 1963'te yeni federasyon kuruldu. Federal devlete Brunei sultanlığı hariç adı geçen bütün devletler katıldı. Yeni federasyon Malezya (Büyük Malezya) diye adlandırıldı. Ülke topraklarından büyük çıkarı olan İngiltere, Federasyon'un savunma görevini üstlendi.^[8] Fakat Çin ile barış isteyen akımların ülke içinde güçlenmesinin yanı sıra, Endonezya'nın gerillacıları fiilen destekleyen tutumu yüzünden federasyon güçlüklerle karşılaştı.^[8] Federasyon kurulurken Malezya Federasyonu'nun anayasası bazı değişiklikler ile kabul edilmiştir.

Singapur 1965 yılında federasyondan ayrılmıştır.^[8]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Güneydoğu Asya ülkelerinden biri olan Malezya, kuzeyden Tayland, Güney Çin Denizi ve Brunei, doğudan Celebes Denizi, güneyden Endonezya, Singapur ve Malakka Boğazı, batıdan ise Hint Okyanusu'na kavuşan Andaman Denizi ile çevrilidir. Akarsu bakımından oldukça zengindir. En önemli akarsuları Rejang, Kelantan, Sai Perak ve Sai Rompın ırmaklarıdır. Malezya toprakları iki büyük kara parçasıyla bunların arasındaki Güney Çin Denizi içinde yer alan adalardan meydana gelir. İki büyük kara parçası Batı Malezya ve Doğu Malezya'dır. Batı Malezya bir yarımada şeklindedir ve ince bir kara bağlantısıyla şimdiki adı Tayland olan Siyam'a bağlıdır. Doğu Malezya, büyük bir kısmı Endonezya hakimiyetinde olan Borneo adasının içindedir. Malezya topraklarının % 30'u tarım alanı, % 61'i ormandır.^[9]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya'nın iklimi ekvatoral iklimdir. Muson rüzgarlarının etkisiyle de özellikle Ocak ve Mayıs ayları arasındaki sürekli yağışlar, ülkenin nem miktarının % 80 civarına kadar yükselmesine neden olur. Yıllık yağış ortalaması bölgelere göre büyük farklılık gösterir. Genelde 2000–2540 mm olan bu oran, Sabah'da 1500–4500 mm, Saravak'da ise 300–400 mm arasında değişir. Günlük sıcaklık, alçak yerlerde 21 °C ilâ 32 °C arasında iken, yüksek bölgelerde daha düşüktür. Başlıca özellikleri sıcaklık, rutubet ve nem olan iklimi sebebiyle, ülkenin % 70'ini kaplayan tropikal ormanları vardır. Ormanlardaki mevcut 15.000 tür bitkinin 6000 türünü çeşitli ağaç cinsleri meydana getirir. Bu ağaçlardan bazıları 45 m yüksekliğe kadar büyüyebilir. Bambu gibi kerestesi makbul ağaçlar ve kauçuk ağaçları ve daha 800'ü aşkın tür orkide yetişir.

İdari Yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Perlis

Kedah

Penang

Kelantan

Terengganu

Perak

Selangor

Negeri Sembilan

Malakka

Johore

Pahang

Saravak

Sabah

Labuan

Kuala Lumpur

Putrajaya

Batı Malezya

Doğu Malezya

(Mavi) Eyaletler

(Kırmızı) Federal toprakları

Güney Çin Denizi

Malakka
Boğazı

Tayland Körfezi

Sulu Denizi

Celebes Denizi

Brunei

Endonezya

Endonezya

Endonezya

Singapur

Tayland

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya Güneydoğu Asya ülkeleri içerisinde yıllık kalkınma oranı en fazla olan ülkelerden biridir. Malezya, ekonomik açıdan kendi kendine yeterlidir. Enflasyonu düşük, güçlü bir sermaye yatırımına sahip ekonomisi, sürekli gelişme içerisindedir. İşsizlik oranı % 7 civarındadır. Önceleri kauçuk ve kalaya bağlı kalan ekonomisi, 1980 yılından sonra daha başka alanlara da sarkmıştır. Serbest dış alım ve hür teşebbüsün tesirindeki ekonomi 1980 yılında % 8,5'luk artış hızı göstermiştir.Kişi başına düşen millî gelir 8617 dolardır. Yıllık millî hasılanın % 18'ini imalatçılık, % 23’ünü tarım, % 4'ünü de madencilik teşkil eder.

Tarım[değiştir | kaynağı değiştir]

En önemli ürünleri kauçuk, Hindistan cevizi, pirinç, muz, patates, ananas, hurma, mısır, çay, tütün'dür. Orman ürünleri bakımından oldukça zengin olup, özellikle kerestesi çok makbuldür.

Maden[değiştir | kaynağı değiştir]

Maden bakımından da zengin bir ülke olan Malezya, kalay üretiminde dünya birincisi olup, dünya kalay üretiminin % 70'ini karşılar. Diğer önemli madenleri demir, boksit, petrol, manganez, altın, tungsten ve titanyumdur. Sanayide Güneydoğu Asya ülkeleri arasında ileri bir seviyededir. Başlıca ihracatı kalay, kauçuk, demir filizi, boksit, kereste, teneke kutu ve palmiye yağıdır. Dışarıdan makine, kimyevi maddeler, teknik araç ve gereçler almaktadır. Balıkçılık ve turizm önemli gelir kaynaklarıdır.^[10]

Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya sanayi bakımından gelişmiştir. Petrol arıtma tesislerinin yanı sıra otomobil, dayanıklı tüketim malları, tekstil ürünleri, çeşitli gıda maddeleri, çimento ve diğer inşaat malzemeleri, mobilya ve ağaç ürünleri, kâğıt ve kırtasiye malzemeleri, kimyasal maddeler, gübre, kauçuk, plastik eşya, toprak ve madeni eşya, mekanik araçlar, elektrik gereçleri, ilaç, palmiye yağı vs. üreten çok sayıda fabrika kurulmuştur. İmalat sanayisinin gayri safi yurt içi hasıladaki payı % 27'dir. Çalışan nüfusun yaklaşık % 18'i sanayi sektöründe iş görmektedir.^[9]

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

g t d Malezya büyük şehir ve merkezleri Department of Statistics, Malaysia (2010)
	Sıra	Şehir ismi	Eyalet	Nüfus	Sıra	Şehir ismi	Eyalet	Nüfus
Kuala Lumpur Seberang Perai	1	Kuala Lumpur	Kuala Lumpur	1,588,750	11	Iskandar Puteri	Johor	529,074	Kajang Klang
	2	Seberang Perai	Penang	818,197	12	Seremban	Negeri Sembilan	515,490
	3	Kajang	Selangor	795,522	13	Johor Bahru	Johor	497,067
	4	Klang	Selangor	744,062	14	Melaka City	Melaka	484,855
	5	Subang Jaya	Selangor	708,296	15	Ampang Jaya	Selangor	468,961
	6	George Town	Penang	708,127	16	Kota Kinabalu	Sabah	452,058
	7	Ipoh	Perak	657,892	17	Sungai Petani	Kedah	443,488
	8	Petaling Jaya	Selangor	613,977	18	Kuantan	Pahang	427,515
	9	Selayang	Selangor	542,409	19	Alor Setar	Kedah	405,523
	10	Shah Alam	Selangor	541,306	20	Tawau	Sabah	397,673

Etnik yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

2006 sayımlarına göre Malezya'nın nüfusu 26.640.000'dir.^[11] Bunların 5.440.000'i Doğu Malezya ve 21.200.000'i Batı Malezya'da yaşamaktadır.^[12] Malezya'da yıllık nüfus artış hızı % 2,4'tür.15 yaşın altındaki insan sayısı toplam halkın % 34'üdür. Halkın % 50,4'ü Malay, % 23,7'si Çinli, % 11'i yerli, % 7,1'i Hint ve % 7,8'i diğer etnik gruplardır.^[13]

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya sahip olduğu etnik gruplar ve kültürler kadar din bakımından da bütün bir ülke değildir. Malezya'da en önemli din halkın yarıdan fazlasının inandığı Müslümanlık olmakla birlikte ikinci büyük din Budizmdir.^[3]

• İslam: %61.3
• Budizm: %19.8
• Hristiyanlık: %9.2
• Hinduizm: %6.3
• Çin geleneksel dini: %1.3
• Bilinmiyor: %1.0
• Diğer (Sihizm, Şamanizm, Bahailik, Animizm vb.): %0.4
• Yok (Ateizm, agnostisizm, deizm vb.): %0.7

Bumiputralar[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya'da birinci sınıf vatandaş anlamına gelen Bumiputra'lar vergi ödemez, Üniversite'ye sınava girmeden alınır. Bumiputralar sadece Malaylar arasından çıkar.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya'da eğitim federal hükûmetin Eğitim Bakanlığı tarafından yönetilir.^[14]

Çoğu Malezyalı eğitime üç ilâ altı yaşları arasında anaokulunda başlar. Anaokulları genel olarak özel olarak çalıştırılsa da, devlet tarafından yönetilen okullar da mevcuttur.

İlkokul[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya'da İlkokul yedi yaşında başlar ve altı senedir. Eğitim dili okullara göre değişmektedir. Malayca, Çince, Tamilce ve İngilizce eğitim veren okullar vardır.^[15]

Genel olarak devlet tarafından yönetilen ve denetlenen olarak iki türlü ilk öğretim okulu mevcuttur. Ulusal okullar (Sekolah Kebangsaan) Malayca ağırlıklı olarak eğitim verirken, Ulusal-tip okullar (Sekolah Jenis Kebangsaan) Çince ve Tamilce ağırlıklı eğitim vermektedir. Ortaokula başlamadan önce, 6. sınıfta, öğrenciler "Ujian Pencapaian Sekolah Rendah" (UPSR) veya "İlköğretim Takdir Sınavı" adı verilen sınava girerler.

Ayrıca önceleri "Penilaian Tahap Satu (PTS - İlk seviye takdir) sınavı verilen başka bir sınavda yapılmaktaydı. Bu sınavla başarılı öğrenciler anlaşılması ve 4. sınıf atlanarak 3. sınıftan 5. sınıfa atlamaları sağlanmaktaydı.^[16] Bu sınav 2001 yılında kaldırıldı.

Ortaokul ve Lise[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortaokul Toplam 5 sene olup, özel okulda okumak isteyen öğrenciler ilkokul sonrası yapılan (UPSR) sınavı sonuçlarına göre çeşitli özel liselere kayıt yapabilmektedirler. Devlet liselerine kayıt yapmak için sınava girmeye gerek yoktur. Bu okullardaki başlıca diller Malayca, Çince, Tamilce ve İngilizce'dir. Lise 4'ten Lise 5'e geçmek için PMR sınavı vardır.^[15]

Üniversite[değiştir | kaynağı değiştir]

Üniversite harç parası ve üniversitedeki bütün masraflar projeden sorumlu hoca tarafından karşılanır. Eğitim süresi lisans için üç ilâ sekiz sene, mastır için iki ilâ üç sene ve Doktora için üç veya daha fazla senedir. Eğitim dili mühendisliklerde % 80 İngilizce, % 20 Malayca, sosyal bilimlerde % 50 İngilizce, % 50 Malayca. Yüksek lisans ve doktora eğitiminin tamamı İngilizce yapılmaktadır.^[15]

Yabancı öğrenciler[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya'daki yabancı öğrencilerin çoğunluğunu Arap ülkelerinden gelenler oluşturur. Öğrenciler genellikle yaşlı ve eğitim seviyeleri düşüktür. Arap öğrencilerin çoğunluğunu Sudan ve Libyalılar oluşturur. Sudanlıların büyük bir kısmı Malezya'dan burslu, yani üniversitedeki projelerde çalışır.^[15] Türkiye için şu anda danışmanlık adı altında birçok sahte ve yetersiz siteye rastlanmaktadır. Malezya'da öğrenim görmek isteyen öğrencilerin, danışmanlık şirketlerinin yetki belgelerini istemesi ve dikkatli olmaları tavsiye edilir.^[15]

Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya krallıkla yönetilen ve çok partili demokratik sisteme dayalı bir konfederasyondur. Konfederasyonu oluşturan federal eyaletler de krallıkla yönetilir. Batı Malezya'da bulunan eyaletlerin krallarından biri dört yıllığına genel kral, yani "yüce başkan" seçilir. Ülke 31 Ağustos 1957'de yürürlüğe konan anayasayla yönetilmektedir. İki meclisli bir parlamenter sistem uygulanmaktadır. Birinci meclis 69, ikinci meclis 180 üyeden oluşur. Bu meclislerin üyeleri serbest genel seçimlerle belirlenir. Malezya Birleşmiş Milletler, D-8, İslam Konferansı Örgütü, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği, İngiliz Milletler Topluluğu ve Uluslararası Para Fonu gibi birçok uluslararası örgüte üyedir.

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya'da ulaşım gelişmiştir. Ülkede Malezya'nın karayolu ağı 290.099 kilometreyi kapsıyor. Bunun 288.083 kilometresi asfalt, 2.016 kilometresi paralı yol. 2.783 km Demiryolu vardır. Su yolları da ülkede önemli yer tutar. 7,296 km su yolu vardır. 115 Havaalanına karşılık 2 Helikopter alanı vardır.^[17][18]

Başlıca limanları: Bintulu, Kota Kinabalu, Kuantan, Kuching, Kudat'tır. Malezya'nın hayatında su yolları önemli bir yer alır. Halkın çoğu, su yollarına veya deniz kıyısına yakın yerlerde oturur. Bazı yerler sık ormanlarla kaplıdır. Bu sebeple su yolları, en kullanışlı ve en pratik ulaşım şeklidir.

Vikipedi'nin kardeş projelerinden ' hakkında daha fazla bilgi edinin
	Vikisözlük'te tanımlar
	Commons'ta dosyalar
	Vikihaber'de haberler

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Malezya İstatistik Dairesi2 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Malezya resmî turizm portali24 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Encyclopædia Britannica 10 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Wikimedia Atlas'da Malaysia

• Vikigezgin'de Malaysia ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.