Karagöz Ahmed Paşa

Karagöz Ahmed Paşa (ö. 1511), vezirlik ve Anadolu beylerbeyi görevlerinde bulunmuş Osmanlı devlet adamıdır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ahmed Paşa’nın hayatının ilk yıllarıyla ilgili bilgi bulunmamaktadır. Baba adının Abdulhay^[1] olması devşirme kökenli olduğunu düşündürmektedir. 1500 yılında sekbanbaşı olarak yeniçerilerin komutanlığı görevine getirildi.^[1] 1501 yılı Galata Yangını’nın kontrol alınması amacıyla Veziriazam Mesih Paşa ve Galata kadısı ile birlikte olay yerinde bulunurken, yangının barut mahzenine ulaşmasıyla yaşanan patlamada Mesih Paşa ve Galata kadısı ölürken kendisi kurtulabilmiştir.^[2]

1502 yılında Kastamonu Eyaleti beylerbeyi, 1505 yılında da vezir olarak Anadolu Eyaleti beylerbeyi olmuştur.^[1] Ahmed Paşa uzun yıllar Anadolu beylerbeyi olarak görev yapmıştır. Şahkulu, Korkuteli, Elmalı, Isparta, Burdur, Gülhisar ve Keçiborlu'yu basıp o zamanlar Anadolu Eyaletinin merkezi olan Kütahya önlerine geldiğinde yaşanan çatışmada Ahmed paşa galip gelmiş ve Şahkulu’da geri çekilmiştir (Bazı yazarlara göre Şahkulu taktiksel olarak geri çekilmiş). Osmanlı ordusu Şahkulu’nun ordugâhında yağmaya katılmasıyla Ahmed Paşa’nın savunmasız kaldığını gören Şahkulu, paşanın üzerine saldırıya geçmiş ve onu yakalamıştır. Ahmed Paşa kısa süre sonra 22 Nisan 1511’de başı kesilerek öldürülmüş ve cesedi de Kütahya halkı ve şehir savunucularına gösterilmek üzere kazığa oturtulmuştur.^[3] Ahmed Paşa’nın kazığa vurulması, dönemin divan şairlerinden Meâlî’nin Divan adlı eserinde de anlatılmıştır.^[4]

Ahmed Paşa öldüğü yerde gömülmüş ve sonrasında da cenazesi Ahırardı Mezarlığı’nda bulunan türbesine nakledilmiştir.

Eşi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ahmed Paşa’nın eşinin adı Şahidevran binti Abdullah’dır.^[1] Baba adının Abdullah olmasına karşın, bazı kaynaklarda kendisinin İdar Mirza Temruko’nun kızı Fâtî Şâhî Devrân ile aynı kişi olduğu yönünde değerlendirmeler bulunmaktadır.^[5]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kütahya şehir merkezinde Küçük Çarşı semtinde bulunan ve 1509’da inşaatına başlanıp, paşanın ölümünden sonra eşi tarafından 1512 yılında tamamlatılan Karagöz Ahmed Paşa Camisi ile yine eşi tarafından tamamlatılan Karagöz Ahmed Paşa Medresesi ve Mektebinin bir arada olduğu külliye bulunmaktadır.^[6] Mektep ve medrese 20. yüzyıl başlarına kadar hizmet vermiş olmakla birlikte günümüze ulaşamamışlardır.^[1]

Hayrabolu ve Edban (Avdan?) kazalarında Ahmed Paşa tarafından yaptırtılan ancak 19. yüzyılda hizmet vermediği görülen mektepler de bulunmaktadır.^[1] Hayrabolu’da yaptırılan mektep günümüzde mevcut değildir.^[7]

Karagöz Ahmed Paşa’ya atfedilen eserlerden biri de 1511 yılından önce Filibe’de yapılmış olmakla birlikte günümüze ulaşmamış Karagöz Paşa Medresesi’dir.^[8] Ancak Ahmed Paşa tarafından kurulan vakıf kayıtlarında Filibe’deki medreseden bahsedilmemektedir.^[1] Dimetoka’da da II. Bayezid’in vezirlerinden Karagöz Bey (sonra paşa) Mahallesi Mescidi ile Karagöz Paşa Medresesi’nin bulunması,^[9] Filibe’deki medreseyi yaptıranın Ahmed Paşa ile aynı dönemde yaşamış Karagöz lakaplı başka bir paşa olma ihtimalini göstermektedir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Aydın, Meltem (2016). "Kütahya-Karagöz Ahmed Paşa Vakfı". Vakıflar Dergisi, 45. DergiPark. ss. 91-119. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2022.
^ Balaban, Mehmet (2020). "Osmanlı Kroniklerine Göre II. Bayezid Dönemi'nde Meydana Gelen Doğal Afetler Üzerine Bir İnceleme". Vakıflar Dergisi. 1 (2). DergiPark. s. 185. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1966). "II inci Beyazid'in Oğullarından Sultan Korkut". Belleten. 30 (2). belleten.gov.tr. s. 567. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
^ Tosun, Osman (2010). "XVI. Yüzyıl Siyasi Hayatının Klasik Türk Şiirine Etkileri" (PDF). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı-Yüksek Lisans Tezi. www.bursa.bel.tr. s. 398. 18 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
^ Yavaş, Doğan (2014). "Saraylılar Ve Üç Hanım Kızlar Türbelerinde Medfun Olanlar Kimlerdir?" (PDF). Bursa’da Zaman Muradiye’de Zaman, 12. www.bursa.bel.tr. s. 69. 28 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
^ Altun, Ara (1989). "Ahmed Paşa Camii". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 2. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 114-115. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2022.
^ Tiryaki, Yavuz (1993-94). "Hayrabolu'da Türk ve İslam Eserleri" (PDF). Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12. belleten.gov.tr. s. 23. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
^ Ötüken, Yıldız (1978). "Orhan Gazi (1326-1359) Devrinden Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) Devrinin Sonuna Kadar Osmanlı Medreseleri" (PDF). Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi Prof. Albert Louis Gabriel Özel sayısı. isamveri.org. s. 357. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
^ Kiel, Machiel (1994). "Dimetoka". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 9. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 305-308. 22 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2022.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Karagöz Camii Tanıtımı-Kütahya Belediyesi 19 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[karagözahmet-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Aydın, Meltem (2016). "Kütahya-Karagöz Ahmed Paşa Vakfı". Vakıflar Dergisi, 45. DergiPark. ss. 91-119. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2022.

[2] Balaban, Mehmet (2020). "Osmanlı Kroniklerine Göre II. Bayezid Dönemi'nde Meydana Gelen Doğal Afetler Üzerine Bir İnceleme". Vakıflar Dergisi. 1 (2). DergiPark. s. 185. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.

[3] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1966). "II inci Beyazid'in Oğullarından Sultan Korkut". Belleten. 30 (2). belleten.gov.tr. s. 567. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.

[4] Tosun, Osman (2010). "XVI. Yüzyıl Siyasi Hayatının Klasik Türk Şiirine Etkileri" (PDF). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı-Yüksek Lisans Tezi. www.bursa.bel.tr. s. 398. 18 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.

[5] Yavaş, Doğan (2014). "Saraylılar Ve Üç Hanım Kızlar Türbelerinde Medfun Olanlar Kimlerdir?" (PDF). Bursa’da Zaman Muradiye’de Zaman, 12. www.bursa.bel.tr. s. 69. 28 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.

[6] Altun, Ara (1989). "Ahmed Paşa Camii". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 2. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 114-115. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2022.

[7] Tiryaki, Yavuz (1993-94). "Hayrabolu'da Türk ve İslam Eserleri" (PDF). Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12. belleten.gov.tr. s. 23. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.

[8] Ötüken, Yıldız (1978). "Orhan Gazi (1326-1359) Devrinden Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) Devrinin Sonuna Kadar Osmanlı Medreseleri" (PDF). Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi Prof. Albert Louis Gabriel Özel sayısı. isamveri.org. s. 357. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.

[9] Kiel, Machiel (1994). "Dimetoka". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 9. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 305-308. 22 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Karagöz Ahmed Paşa Kimdir?