Halhallı Behram Paşa

Behram Paşa, Osmanlı devlet adamıdır. Babası Kara Şahin Mustafa Paşa ve kardeşi Rıdvan Paşa, Yemen vilâyetin eski valilerindendir.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Behram Paşa, 1563 yılında Urfa sancakbeyi görülmekle birlikte ne zaman bu göreve geldiği bilinmemektedir. 1564 yılına kadar bu görevde bulunmuştur.^[1] 1564-67 yılları arasında Diyarbekir beylerbeyi olarak görev yapmıştır.^[2] 1567/68 yılında görevinden azledilmişse de 1569 yılında Koca Sinan Paşa'nın serdarlığında düzenlenen Yemen harekâtına katılmış ve birçok kalenin alınmasında rol oynamıştır. 1569/1570 yılında Yemen Eyaleti'ne beylerbeyi olmuş ve beş yıl kadar süreyle görevini sürdürmüştür (Mehmed Süreyya'nın Sicill-i Osmani'ye göre 1569-1573 yılları arasında^[3]). Sicill-i Osmani'de 1574 yılı gibi ölmüş gösterilmişse de bulunan belgelerden bunun doğru olmadığı bilinmektedir.^[4] Nihâlî’nin "Fetih-Nâme-i Yemen" isimli mesnevisinde Behram Paşa'nın Yemen Seferindeki kahramanlık ve başarıları sıklıkla anlatılmıştır.^[5] Yemen Beylerbeyi görevinden alındıktan sonra yeni beylerbeyi 1576 yılı başlarında gelene kadar Yemen Eyaletinin korunmasını sağlamıştır. Daha sonrada Mısır'a giderek burada bulunmuştur.^[6]

Bundan sonraki bilgiler incelendiğinde farklı farklı Behram Paşalar'ın birbiriyle karışmış olma durumu bulunmaktadır. Behram Paşa'nın 1578 yılında Erzurum Beylerbeyi olarak İran seferlerine katıldığı, aynı yılın sonuna doğru Halep Beylerbeyliği, Mayıs 1579’da Diyarbekir Beylerbeyi olduğu belirtilmekle birlikte^[6] 1578-1579 yıllarında kısa süre Diyarbekir beylerbeyliği yapan kişinin Sağır Behram Paşa adında başka bir yönetici olduğu bilgisi de bulunmaktadır.^[7]

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Behram Paşa'nın yaptırdığı ve bazıları günümüze ulaşabilmiş eserler bulunmaktadır. Bunlar;

Şanlıurfa merkez Haşimiye Meydanı'nda 1563 yılında tamamlanan ve Gümrük Hanı olarak da bilinen han,^[8]
Şanlıurfa'da Behram Paşa tarafından yaptırıldığı düşünülen Dabakhane Camisi,^[9]
Sivas'ta 1573-1576 yılları arasında inşa edilen Behram Paşa Hanı,^[10]
Diyarbakır merkezde 1564-1572 yılları arasında inşa edilen Behram Paşa Camii,^[4] (Mimar Sinan eseri olduğu düşünülmektedir.^[11])
Diyarbakır merkezde 1564-1567 yıllarında yapılan ve "Paşa Hamamı" olarak bilinen hamam,^[12]
Halep'te 1583 yılında tamamlanan Behramiyye Camii'nin de içerisinde bulunduğu külliyedir.^[6]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Karakaş, Ayhan; Karakaş, Esma (2015). "Hanların Turizme Kazandırılması: Mardin, Diyarbakır Ve Şanlıurfa İl Merkezlerindeki Hanlar Üzerine Bir Çalışma". Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13. DergiPark. ss. 306-321. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2023.
^ Yılmazçelik, İbrahim (2000). "Osmanlı Hakimiyeti Süresince Diyarbakır Eyaleti Valileri (1516-1838)". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 10 (22). studylibtr.com. s. 243. 20 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
^ Süreyya, Mehmed. "Sicill-i Osmani". 10 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.
^ ^a ^b Kurt, Halil (2013). "Yemen". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 43. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 414-416. 7 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
^ Avçin, Mehmet (2017). "Nihâlî'nin Fetih-Nâme-i Yemen İsimli Mesnevisi" (PDF). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 10 (50). www.sosyalarastirmalar.com/. ss. 16-24. 7 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.
^ ^a ^b ^c Kaçan Erdoğan, Meryem (2010). "XVI. Yüzyılda Halep'te Bir Osmanlı Vakfı: Behram Paşa Külliyesi". Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 22. tkidergisi.com. ss. 1-29. 20 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
^ Şener, Züleyha (2019). "Sivas Behram Paşa Hanı Monografi Değerlendirmeleri". TC. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü. www.academia.edu. ss. 1-43. 22 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.
^ "Asırlardır canlılığını koruyan kervansaray: Gümrük Hanı". AA. 22 Ekim 2018. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
^ Karakaş, Mahmut (1999). "Şanlıurfa ve İlçelerinde Kitabeler" (PDF). T.C. Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları Şehir Kitaplığı Dizisi: 22. Şanlıurfa Belediyesi. ss. 1-463. 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Nisan 2023.
^ "Sivas'taki 442 yıllık han butik otel oluyor". AA. 4 Ocak 2018. 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.
^ Kurt, Halil (2013). "18. Yüzyılın İlk Yarısında Amid Kazası" (PDF). T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Bilim Dalı-Doktora Tezi. acikbilim.yok.gov.tr. s. 141. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Nisan 2023.
^ "Diyarbakır'daki 454 yıllık Behrampaşa Hamamı'nın restorasyonunda terör saldırılarının izleri de siliniyor". AA. 14 Temmuz 2021. 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.

[1] Karakaş, Ayhan; Karakaş, Esma (2015). "Hanların Turizme Kazandırılması: Mardin, Diyarbakır Ve Şanlıurfa İl Merkezlerindeki Hanlar Üzerine Bir Çalışma". Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13. DergiPark. ss. 306-321. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2023.

[2] Yılmazçelik, İbrahim (2000). "Osmanlı Hakimiyeti Süresince Diyarbakır Eyaleti Valileri (1516-1838)". Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 10 (22). studylibtr.com. s. 243. 20 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.

[3] Süreyya, Mehmed. "Sicill-i Osmani". 10 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.

[behrampaşacamii-4] Kurt, Halil (2013). "Yemen". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 43. Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 414-416. 7 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.

[5] Avçin, Mehmet (2017). "Nihâlî'nin Fetih-Nâme-i Yemen İsimli Mesnevisi" (PDF). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 10 (50). www.sosyalarastirmalar.com/. ss. 16-24. 7 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.

[behrampaşakülliyesi-6] Kaçan Erdoğan, Meryem (2010). "XVI. Yüzyılda Halep'te Bir Osmanlı Vakfı: Behram Paşa Külliyesi". Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 22. tkidergisi.com. ss. 1-29. 20 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.

[7] Şener, Züleyha (2019). "Sivas Behram Paşa Hanı Monografi Değerlendirmeleri". TC. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü. www.academia.edu. ss. 1-43. 22 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.

[8] "Asırlardır canlılığını koruyan kervansaray: Gümrük Hanı". AA. 22 Ekim 2018. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.

[9] Karakaş, Mahmut (1999). "Şanlıurfa ve İlçelerinde Kitabeler" (PDF). T.C. Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları Şehir Kitaplığı Dizisi: 22. Şanlıurfa Belediyesi. ss. 1-463. 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Nisan 2023.

[10] "Sivas'taki 442 yıllık han butik otel oluyor". AA. 4 Ocak 2018. 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.

[11] Kurt, Halil (2013). "18. Yüzyılın İlk Yarısında Amid Kazası" (PDF). T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Bilim Dalı-Doktora Tezi. acikbilim.yok.gov.tr. s. 141. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Nisan 2023.

[12] "Diyarbakır'daki 454 yıllık Behrampaşa Hamamı'nın restorasyonunda terör saldırılarının izleri de siliniyor". AA. 14 Temmuz 2021. 22 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Halhallı Behram Paşa Nedir?