Artistik buz pateni kaldırışları

Artistik buz pateni kaldırışları, çiftlerde ve buz dansında programda yer alması gereken zorunlu elemanlardır. Çiftlerde ve buz dansında kaldırışların özellikleri farklıdır. Buz dansında patenciler partnerlerini omuz seviyesinin üzerine tamamen çıkaramaz. Kaldırışlar senkronize kayma'da da yapılmaktadır.

Bu zorunlu elemanlar ISU Puanlama Sisteminda lift (kaldırış) kelimesinin kısaltması Li kodu ile gösterilir.

Buz dansı kaldırışları[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası Paten Birliği (ISU) yarışmaları için geçerli olan yedi değişik kaldırış tipi vardır. Bu kaldırışlarda her takım değişik pozisyonlar kullanabilir. Bu kaldırışlar kısa (6 saniye) ya da uzun (10 saniye) sürelerde gösterilebilir.

Kısa sürede tamamlanan kaldırışlar (6 saniye)

Stationary Lift - Buz üstünde bulunulan noktada yapılan kaldırıştır. Kaldıran partner buz üzerinde hareklet etmez, dönerek kaldırma serbesttir.
Straight Line Lift - Kaldıran partner buz üzerinde düz çizgide hareket eder. Bu lift tek ayak üzerinde ya da çift ayak üzerinde gösterilebilir.
Curve Lift - Kaldıran partner buz üzerinde kavis (curve) çizerek kayar. Bu kaldırış tek ayak ya da çift ayak üzerinde yapılabilir.
Rotational Lift - Kaldıran partner bir yönde dönerken buz üzerinde hareket eder. (Dönerek hareket eder.)

Uzun sürede tamamlanan kaldırışlar (10 saniye)

Reverse Rotational Lift - Kaldıran partner buz üzerinde hareket ederek bir yönde dönerken, diğer yöne dönmeye başlar. (Kaldırışı iki tarafa da dönerek gösterir)
Serpentine Lift - Kaldıran partner buz üzerinde yılansı bir çizgide (serpentine pattern) hareket ederek kaldırışı gösterir. (S şeklinde)
Combination Lift - Kısa süreli iki ya da dört çeşit kaldırışın gösterildiği kaldırış çeşididir. Her bölüm tamamen gösterilmelidir.

"Reverse" ismi verilen bir çeşit buz dansı kaldırışı daha vardır. Bu tip kaldırışlarda erkek sporcu kadın sporcuyu değil, kadın sporcu erkek sporcuyu kaldırır. Marina Anissina & Gwendal Peizerat, Federica Faiella & Massimo Scali ve Sinead Kerr & John Kerr gibi patenciler bu kaldırışları yapmıştır.

Buz dansı kaldırışlarında zorluk seviyesinin belirlenmesi için her pozisyon en az 3 saniye gösterilmelidir. Her pozisyon program boyunca yalnızca bir kere kullanılabilir. Bazı pozisyonlar;

Kaldıran partner için;

Tek ayak üzerinde (One foot)
Bir ayak üzerinde oturma pozisyonunda diğer ayak ise yere paralel pozisyon (Shoot the duck)
Spread eagle - iç kenar
Spread eagle - dış kenar
Spread eagle - düz çizgi (sadece düz çizgide yapılan kaldırışlar için)
Ina Bauer
Crouching, with both knees bent, on both feet
Crouching, with one knee bent and the other leg extended to the side
Lunge, with the free leg in any position
One hand lift.

Spread eagle pozisyonlarından sadece ikisi aynı program içinde kullanılabilir.

Kaldırılan partner için;

Tam split (bacaklar arasında 180 derece olacak şekilde açılması)
Tam Biellmann pozisyonu bacak kafa seviyesinin üzerindeyken.
Full doughnut/ring with one or both legs held close to the head
Zor bir tutuşla yapılan başaşağı duruş.
Vertical position with a cantilever
Tek bir noktadan destekle yapılan horizontal pozisyon.
Tek bir noktadan destekle bacakların öne ya da geriye doğru eğilme.
Tam layback pozisyonu diğer partnerin kalçasından başka destek olmaksızın.
Leaning out with the body and legs in a horizontal line with the shoulders and/or upper back as the points of support.

Çiftlerde kaldırışlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dans kaldırışlarından farklı olarak çiftlerde kaldırışlar tutuşlara göre gruplandırılır. ISU kuralları 5 değişik kaldırış türü içerir ve bu kaldırışlar zorluk düzeylerine göre derecelendirilir.^[1] ISU'nun büyükler düzeyindeki yarışmaları için erkek sporcu birden fazla, üç buçuktan az syıda dönüş yapmalıdır. Uzun tutulan kaldırışlar ceza puanına sebebp olabilir. Kaldırışların grubu kadın sporcu erkek sporcunun omzunun üzerine çıktığı andaki tutuş ile belirlenir.^[2]

Kaldırışlar çıkış pozisyonu, iniş kenarı, havadaki pozisyon ya da kadın sporcu kaldırılırken tutulan tutuşa göre isimlendirilebilir.^[3]

Grup 1: Koltuk altı tutuşu kullanılan kaldırışlar (Armpit hold lifts)

Lutz kaldırışı
Flip kaldırışı
Axel kaldırışı: Erkek ve kadın sporcu yüz yüze kayarken, erkek sporu gerieye doğru kayar. Kadın sporcu dış kenar ile (bu yüzden axel denir) kaldırılır ve tekrar geriye dış kenar ile iner.^[3]

Grup 2: Bel düzeyinde tutuş kullanılan kaldırışlar (Waist hold lifts)

Waist loop lift
Platter lift: Kadın sporcunun havadaki pozisyonu buza paralel şeklindedir. Kaldırışın adı kadın sporcunun havada tutuluşunun tabağa benzemesi nedeniyle verilmiştir. Bazen tabletop lift olarak da kullanılır.^[4]

Grup 3: Kalçadan el ile tutularak yapılan kaldırışlar (Hand to hip lifts)

Cartwheel lift
Star lift: Patenciler yüz yüze durur. Erkek sporcu bir eli ile partnerinin kalçasını tutarken diğer eli ile partnerinin elini tutarak kaldırır. Kadın sporcu horizontal şekilde erkek sporcunun omzuna elini koyana kadar kaldırış devam eder. Havadaki pozisyon kadın sporcunun bacakları havada yıldız benzeri bir görünüm alır ve kaldırışın ismi buradan gelir.^[3] Kaldırış kadın sporcu erkeğin omzundaki elini bırakınca ve sadece kalça kısmında desteklenir halde daha da zorlaştırılabilir.^[3]^[4]
Toe loop hip lift: Patenciler geriye doğru kayarken erkek patenci kadın patenciyi kalçasından tutarak kaldırır. Patenciler havada birlikte döner. Kaldırışın adı kadın sporcunun toe loop atlayışı benzeri bir çıkış yapmasından gelir.^[1]
Platter/swan/table top lift

Grup 4: Patencilerin sadece elleri ile birbirini desteklediği kaldırışlar (Hand to hand/press lift)

Press lift: Erkek patenci geriye doğru kayarken patenciler birbirleri ile yüz yüze konumdadır. İki sporcu birbirilerinin ellerini tutar ve erkek patenci kadın patenciyi havaya kaldırır.^[3] Erkek ve kadın sporcunun yüzleri havada farklı yönlere doğru dönmüş pozisyondadır.
Hand to hand loop lift: Patenciler aynı yöne doğru kayarken erkek sporcu kadın sporcuyu kaldırır. Kadın sporcu havada elleri arkada bir süre oturur pozisyonda kalır. Kaldırış loop atlayışında olduğu gibi dış kenardan yapılır.^[1] like the.^[4]^[5]
Loop press/back press lift

Grup 5: Patencilerin sadece elleri ile birbirini desteklediği kaldırışlar (Hand to hand/lasso lift)

Step up lasso
Toe lasso: Kadın sporcu ileriye doğru kayarken, erkek sporcu geriye doğru kayar. Kadın sporcu toe loop atlayışında olduğu gibi geriye doğru toe pozisyonunda kaldırılır.^[1]
Toe overhead lift: Kadın sporcu erkek sporcunun kafasının çevresinde dönerek kaldırılır. Kadın sporcu split pozisyonunda (bacakları iki tarafa açık) ve patencilerin yüzleri aynı yöne bakar durumda kayarlar. Atlayış kadın sporcu toe çıkışı kullanıldığından bu adı almıştır.^[4]^[4]^[5]
Step overhead lift: toe overhead kaldırışında olduğu gibi yapılır ancak kadın sporcu toe çıkışını kullanmaz.^[4]

El ele yapılan lasso kaldırışlarda kadın sporcu havada pozisyon değiştirir. Kaldırış iki sporcu biribine bakar dudumda başlar ancak tam havadayken pozisyon değişir ve iki sporcu da aynı yöne bakmaya başlar. lasso terimi kadın patencinin havada pozisyon değiştirirkenki konumu sebebiyle verilmiştir.^[3] The woman takes off from a forward outside edge behind the man, and the take-off looks like an axel jump.^[4]

Önemli bir lasso kaldırışı çeşidi de helikopter adı verilen pozisyondur. Bu kaldırışta patenciler öne doğru bir lasso kaldırış yaparken tam havada kadın sporcu pozisyon değiştirir ve buza pararlel şekilde bacakları V şeklinde açılır halde kaldırış yapılır. Pozisyona helikopter adı verilmesinin nedeni erkek sporcu dönerken kadın sporcunun patenlerinin helikopterin kollarına benzemesidir.^[3]

Kural dışı kaldırışlar ve Programdaki kaldırış zorunlulukları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı kaldırışlar ISU yarışmaları için geçerli sayılmaz ve programlarda bulunamaz. Şovlarda ise bu kaldırışlar yapılır.

Detroiter ismi verilen kaldırışta erkek sporcu iki ayak üzerinde dönerken partnerini başının üstünde yere paralel şekilde tutar. Kaldırışın en tehlikeli kısmı kadın sporcunun tek el ile sadece bacakların tutarak desteklenmesidir.
headbanger ya da bounce spin adı verilen diğer bir kaldırışta ise erkek sporcu kadın sporcunun sadece ayaklarından tutarak kadın sporcuyu döndürür. Kadın sporcu kaldırış sırasında bazen havaya doğru ya da bazen yere doğru indirilir. Kasın sporcunun buza başını çarpması tehlikesi vardır.

ISU yarışmalarındaki kaldırışlarda kaldırılan partner üç buçuk (3,5) dönüşten daha fazla döndürülmemelidir. Bundan uzun süre yapılan kaldırışlar ceza puanı ile cezalandırılır.

Serbest programda carry lifts adı verilen dönüş yapmadan gösterilen kaldırışlar bir kez yapılabilir.

2006-2007 sezonu için büyüklerde en fazla 3 kaldırış yapılabilir. Biri grup 3 ya da 4, diğeri twist kaldırış olmalıydı. Kısa programda ise grup 42den el destekli yapılan kaldırışlar (hand-to-hand lift) ve bir twist kaldırış yapılması gerekir.

2007-2008 sezonunda ise büyüklerde 5. gruptan lasso-lift yapılması gereklidir.

Kaldırış örnekleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Çiftlerden bir kaldırış örneği. Çiftlerde kaldırışlarda partner, erkek sporcunun omuz seviyesinin üstünde tutulur. (Maria Mukhortova & Maxim Trankov)
Buz dansında ise çiftlerde olduğu gibi kafa seviyesinin tamamen üstüne çıkmak yasaktır. (Oksana Domnina & Maxim Shabalin)

Buz dansı kaldırışlarına örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaldıran: Tek ayak üzerinde
Kaldırılan: Başaşağı, pozisyonda (Upside down)
Düz çizgide yapılan bir kaldırış.
Kaldıran: Tek ayak üzerinde.
Kaldırılan: Tam layback posziyonunda (Full layback position)
Düz çizgide yapılan bir kaldırış.
Kaldıran: Tek ayak üzerinde
Kaldırılan: bacaklar 180 derece ayrılmış pozisyonda (Full split)
Kaldıran: Eğilme, Çömelme (Crouching)
Kaldırılan: tek bir noktadan destekle Horizontal pozisyon
Kavisli kaldırış (curve).
Kaldıran: Eğilme, Çömelme (Crouching).
Kaldırılan: Tam layback pozisyon (Full layback)
Düz çizgide kaldırış.
Kaldıran: Lunge pozisyonu
Kaldırılan: Baş aşağı pozisyon (Upside down)
Düz çizgide kaldırış.
Kaldıran: Lunge pozisyonu
Kaldırılan: Tam Biellmann pozisyonu (Full Biellmann)
Kaldıran: Ina bauer pozisyonunda
Kaldırılan: El üstünde duruş (Hand stand)
Dönüşlü kaldırış (Rotational lift)
Kaldıran: tel elle tutuş.
Kaldırılan: tek destekle Horizontal pozisyon
Düz çizgide kaldırış.
Kaldıran: Shoot the duck
Kaldıran: spread eagle
Kaldırılan: Başaşağı pozisyonda (Upside down)
Cantilever pozisyonunda yapılan bir kaldırış

Çiftlerde kaldırışlara örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaldırıştan iniş aşaması.
Carry lift olarak bilinen erkek sporcunun dönüş yapmadığı kaldırış türü. Erkek sporcu spread eagle pozisyonunda.
Twist kaldırışı