Tabanıyassı Mehmed Paşa IV. Murad saltanatında 18 Mayıs 1632 - 2 Şubat 1637 tarihleri arasında dört yıl sekiz buçuk ay sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Arnavutluk'da Taşlıca'da doğmuştu.^[1] Kızlarağası Hacı Mustafa Ağa’nın hizmetinde yetişmişti. Mirahor oldu. Sonra vezirlikle Mısır valiliğine gönderildi.

18 Mayıs 1632’de bir yeniçeri isyanı çıkarması sebebi ile IV. Murat emriyle idam edilen Topal Recep Paşa’nın yerine sadrazamlığa getirildi. Tabanıyassı Mehmet Paşa şehirde asayişi geri getirmek için tedbirler almaya başladı. 9 Haziran günü mülazım yazılmak dolayısı ile isyan eden kapıkulu askerleri Okmeydanı'nda toplandılar ve hanlarda oda döşemeyenlere mülazımlık verilmemesi isteklerinde ısrar ettiler. Atmeydanı'nda yeni bir isyan başlayacağı haberi etrafa yayıldı. IV. Murat bir ferman yayınlayarak mülazımlık uygulamasının yasak olduğunu bildirdi. Bu durumu görüşmek üzere Sinan Paşa Köşkü'nde bir ayak divanı toplanacağını ilan etti. Bu toplantıya devlet ricalinden vezirler, ulema ve ocak ağaları katıldı. Atmeydanı'nda isyancıların elebaşısı olan ocak ihtiyarları da geldiler ve halk sahili doldurdu. IV. Murat köşk önünde bir tahta oturup bu toplantıyı idare etti. Bu divana katılanlar Kuran üzerine yemin ederek padişaha sadık olacaklarını bildirdiler. Bir hüccet yazılarak isyancıların elebaşlarının yakalanıp otoritelere teslim edilmesi emredildi. Sadrazam her gün konağında toplantı yaptıktan sonra ya tebdil kıyafetle ya da açıkça şehirde kol gezmeye başladı. Bunu takip eden günlerde otoriteler isyan elebaşısı olan Saka Mehmed, Cin Ali ve diğerlerini yakalayıp idam ettirdiler. Kapıkulu askerlerinin bulunduğu hanlar boşaltıldı. Şehir sokaklarında görülen disiplinsiz, eğri sarıklı sipahi askerleri hemen idam edildiler. İsyan elebaşısı olduğu bildirilen ve yakalanmamış olan kapıkulları askerlerinin kayıtları silindi. Eyaletlere fermanlar gönderilerek celalilik yapanların hemen idam edilmeleri ve eyalette bulunup sırf ulufe elde etmek için kapıkulu askeri esamesi taşıyanların da elimine edilmeleri emredildi.^[2]

Böylece sadrazam kapıkulu isyanını bastırarak, kapıkulu ocaklarında temizlik yapıp ocaklarda disiplin ve ülkede, özellikle İstanbul'da, asayiş sağlandı.

Tabaniyassı Mehmet Paşa, 22 Ekim 1633'te doğu seferine çıkmak üzere Üskudar'dan ayrıldı. İstanbul'da sadaret kaymakamı olarak Bayram Paşa kaldı. IV. Murat ise (sonradan Revan Seferi) adı verilecek olan) doğu seferine 28 Mart 1635'te başladı. Sadrazam da IV. Murat'ın Revan Seferi'ne katıldı. Bu seferde Revan kalesi kuşatılıp alındı ve yakınındaki Maku, Cors, Hoy ve Tebriz kaleleri de ele geçirilip bu yerlerdeki kaleler yıktırıldı. Revan'ın ve bu kalelerin ele geçirilmesinde gösterdiği üstün hizmet dolayısı ile Sadrazama sadaret görevine ek olarak Rumeli beylerbeyliği verildi. IV. Murat İstanbul'a geri döndüğü zaman sadrazam Tabanıyassı Mehmet Paşa Diyarbakır'da bırakıldı.^[2]

İran Şahı çok geçmeden Revan'a hücum edip son seferde Osmanlılar eline geçmiş toprakları geri almaya başladı. Diyarbakır'da bırakılan ve Osmanlı güçlerinin serdarı olan Tabanıyassı Mehmet Paşa doğuda kışın çok şiddetli geçmesinden dolayı bu hücumları önlemeye imkân bulamadı ve İran kaybettiği arazileri geri almayı başardı. Bu nedenle Tabanıyassı Mehmet Paşa Diyarbakır'da iken Şubat 1636'da sadrazamlıktan azledildi. Mayıs 1636'da İstanbul'a geri geldiği zaman Çinili Köşk'de tutuklandı ve idam edilmesi beklenmekteydi. Fakat hava ve iklimin bu başarısızlığına neden olduğu açıkça anlaşıldığı için affolundu.^[2]

Merkezi Silistre'de bulunan Ozi Valiliğine tayin edildi. Burada vali iken Eflak ve Boğdan voyvodaları ile arası açıldı. Ocak 1638'de Budin Valiliğine nakloldu.

IV. Murat 1639 yaz başlangıcında Bağdat Seferi sonunda İstanbul'a döndüğü sırada acele olarak İstanbul'a çağrıldı ve kaptan-ı derya olarak atanan padişahın ünlü silahtarı Mustafa Paşa yerine İstanbul'da sadaret kaymakamı olarak görevlendirildi. Bu görevde iken daha önceki görevi sırasında kendisiyle araları açılan Eflak ve Boğdan voyvodalarını görevlerinden azlettirdi. Fakat bunlar yeni kaptan-ı derya olan ve kaymakamlıkta ve başvezirlikte gözü olan Silahtar Mustafa Paşa'ya değerli hediyeler vererek onun bu değişiklikleri IV. Murat'a söyleyip şikayet etmesini sağladılar. Bunun üzerine Tabanıyassı Mehmet Paşa sadaret kaymakamlığından azledildi ve yerine Deli Hüseyin Paşa kaymakamlığa getirildi. IV. Murat da Silahtar Mustafa Paşa'nın kışkırtması ile voyvodoların bu azilleri ile Tabanıyassı Mehmet Paşa'nın bir hainlik yapıp bu bölgelerde isyana sebep olmak ve devlete yeni gaileler çıkarmak istediğini düşünerek onu önce Yedikule'de tutuklattı. 1639 günü ise burada boğularak idam edildi.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.384-385
• Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5,
• Danişmend, İsmail Hami, (2011), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi 6 Cilt, İstanbul:Doğu Kütüphanesi, ISBN 9789944397681
• Tektaş, Nazım. (2009), Sadrâzamlar - Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı. İstanbul:Çatı Kitapları. ISBN 9789758845000
• Sakaoglu, Necedet (1999) Bu Mulkun Sultanlari, Istanbul:Oglak Yayinlari ISBN 975-329-2996 say. 241-244

Popüler kültürdeki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Muhteşem Yüzyıl Kösem dizisinde 2. sezonda Tabanıyassı Mehmed Paşa karakterini Cengiz Okuyucu canlandırmaktadır.

Siyasi görevi
Önce gelen: Topal Recep Paşa	Osmanlı Sadrazamı 18 Mayıs 1632 - 2 Şubat 1637	Sonra gelen: Bayram Paşa