İzak Algazi (24 Nisan, 1889, İzmir - 3 Mart, 1950, Montevideo, Uruguay), Türkiye Yahudilerinin ve Sefarad Dünyası'nın hazanlarından biri ve haham.

Hazan ve haham İzak Algazi 24 Nisan 1889'da İzmir'de doğdu. İzmirli eski, köklü bir ailenin oğludur. Dedesi ile babası Salomon Algazi de sinagoglarda hazanlık etmişlerdi. O yıllarda doğan her dinden Osmanlı yurttaşları etkilediği gibi, İzak Algazi da geleneksel, dini değerlerle modern düşüncelerin ve akımların çatıştığı bir çevrede yetişti. Bir yandan, Paris merkezli, batılı esintilerin etkisi altında, yeni bir anlayışla yetişiyordu, bir yandan da "Talmud Torah" adlı dini öğretim veren ilkokulda ortodoks bir eğitim görüyordu.

O dönemde, İstanbul'da olduğu gibi İzmir'e de Avrupa'dan opera toplulukları, ses ve saz sanatçıları gelmekteydi. Öte yandan, İzmir'de Yahudi cemaati batı türü bir bando kurmuştu ve bandocular Batı müziği eğitimi görmüş Yahudi çocuklarıydı.

Yirminci yüzyılın başlarında Yahudi Dini Tören müziği yanı sıra, Klasik Türk müziği bilgileri de öğrenmeye başladı. Müzikte ilk hocası, babası Hazan Salomon Algazi'di. (4) Öbür müzik hocaları, Yahudi besteciler Şem Tov Şikâr (1840-1920) ve Hayyim Alazraki'di. İzak Algazi, Şem Tov Şikâr'dan Klasik Türk müziği bilgileri öğrendi.

İlkokulu bir Türk maarif okulunda bitirdi. Daha sonra İzmir hahambaşısının müdürü olduğu "Hillel Yeshiva"ya devam etti. On dokuz yaşında İzmir'in Türk Yahudileri cemaati’nin eskiden yoğun olarak yaşadığı Karataş semtinde o zaman yeni inşa edilmiş olan Merkez Sinagoguna hazan olarak atandı. 1914'te İzmir'deki Yahudi okullarında öğretmenliğe başladı. Çok genç yaşta Yahudi cemaati içinde ve dışında çeşitli toplumsal faaliyetlere katıldı, cemaate bağlı kuruluşlarda görevler üstlendi. 1908-1911 yılları arasında İzmir Belediye Meclisi'ne üye olarak girdi. 1918'de Bayan Regina ile evlendi, bir yıl sonra da büyük oğlu Salomon doğdu.

I. Dünya Savaşından sonra 15 Mayıs 1919'da, İzmir'in Yunan ordusu tarafından işgali, İzmir'deki Yahudi cemaati'ni de çok kötü etkiledi. Yunanlar tarafından, silah zoruyla ve ölüm korkusu yüzünden işbirliğine zorlanılan bazı cemaat liderleri Yunanlarla işbirliği şüphesi karşısında ülkeyi terk etmek zorunda kaldılar. Bu kargaşada, İzak Algazi işsiz idi ve ailesini geçindirmeye çalışıyordu. Yunan işgalinin 9 Eylül 1922 tarihinde İzmir'in Kurtuluşu ile sona ermesiyle İzak Algazi'nin de önü açıldı.

İzak Algazi yeni Türkiye'nin kurulduğu 1923'te ailesiyle birlikte İstanbul'a taşındı. Şişhane'deki Neve Şalom Sinagogunun "Maftirimine" girdi. Bir süre sonra, müzik faaliyetleriyle tanınan Galata'daki İtalyan Sinagogunda^[1] hazzan olarak getirilip, sinagogun müzik işlerinin yönetimi de ona verildi. Orada genç öğrenci İzak Maçoro'nun hazan hocasıydı ve o da Sefarad Dünyası'nın başlıca hazanlarından biri oldu.

İzak Algazi Istanbul'da geçirdiği on yıl içinde Yahudi cemaatinin en ileri gelen kişilerinden biri oldu. Yahudi eğitim ve öğretim kurumlarında da faal bir rol oynadı. Cemaatle Cumhuriyet yönetiminin ileri gelenleri arasındaki ilişkileri geliştirmeye çalışıtı. Yahudi cemaatinin genç Cumhuriyetin ülküleriyle bütünleşmesi gerektiği görüşünü savundu. Bu siyaseti, 1933'te kurduğu Ladino (Yahudi İspanyolcası) dilindeki haftalık gazete La Voz Orientale'de dile getirirdi. İzak Algazi, Atatürk'ün modernleşme ve batılılaşma düşünceleri'nin ateşli bir savuncusu idi. Klasik Türk müziğinin birçok üstadı ile tanışıp, dostluk kurdu. Müzik, edebiyat, tarih, felsefe bilgisiyle Cumhuriyet aydınları arasında kendisine bir yer edinmeyi başarmıştı. İzak Algazi 1933'te, Klasik Türk müziğini seven Atatürk'ün huzurunda, Dolmabahçe Sarayı'nda Klasik Türk müziği eserleri okudu ve Klasik Türk müziği tarihi hakkında örnekler vererek Atatürk'e bilgi sundu.

Fakat İzak Algazi aynı yıl, Türkiye'ye bir daha dönmemek üzere, Paris'e göç etti ve iki yıl boyunca Victoire mahallesinde bulunan başlıca Grande Synagogue de Paris'te (Büyük Paris Sinagogu) hahamlık yaptı. 1935'te Montevideo, Uruguay'a göç etti ve faal yaşamı sona erdi. Ömrünün sonuna kadar Montevideo’da yaşayan İzak Algazi 3 Mart 1950'de öldü.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Aben Yakir li Efraïm
• Adonaï Chamahti
• Adonaï, Adonaï El Rahoum
• Aïom Arath Olam
• Al Dio alto
• Alma mia
• Alma mia
• Alma mia
• Ana Ke Av Zedoni
• Attikva
• Avinou Malkenou
• Ay Mansévo
• Ayom arat olam (İbranice)
• Ayom arat olam (İbranice)
• Bemossae Yom Menouha
• Cantica de achoughar
• Cantica de achoughar
• Ditcho me avian
• El Dio alto
• El parido
• Eli Eliyahou
• Elo Yichan-Mafterim
• En anio de 644
• Es Razon de Alavar
• Famiya de luto
• Hombre en ke te lo kontienes
• Imafes
• Imafes (Ladino)
• Ir me kero la me madre
• Kamti
• Kamti beachmoret
• Kantez amargos
• Karev li chenat goel
• Ken konossio mi manseves
• Kidouch Chel Chavouoth
• Kidousch
• La ketouba de la lei
• La Ketuba de la ley
• Livriteha Schohem Zevoul
• Malanya Tripa di Madre
• Ohila La-El
• Ombre en qué té lo contienes
• Petiha Allela Chem
• Quando los Riccos
• Reyna de la Grasia
• Reyna de la grasya
• Reyna de la grazia
• Se olvidan
• Seou Chearim
• Seou Siona Nes Vedeghel
• Teromen Bath Rama
• Ya chimha aromimha
• Yede rachim nehelachim
• Yessav a El
• Yichlah Michmaïm-Mafterim

^[2]

Albümleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Edwin Seroussi, The Life and Music of Rabbi Isaac Algazi from Turkey, Renanot, Jerusalem, 1989 (with two cassettes ed. Ezra Barnea and Edwin Seroussi)
• Cantor Isaac Algazi - Sweet Singer Of Israel (2002), Wergo^[3]
• Isaac Algazi Efendi - Osmanlı-Türk ve Osmanlı-Yahudi Musıkisinin Büyük Sesi (2004), Kalan Müzik^[4]

Kaynakça ve dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Osmanlı-Türk Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi 5 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Neve Şalom Sinagogu Vakfı 20 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi
• Grande Synagogue de Paris 8 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.