İsveç ekonomisi
Stokholm, İsveç
Derece	21. (nominal) / 38. (SAGP)
Para birimi	İsveç kronu (SEK, kr) ~ €0.1
Mali yıl	takvim yılı
Ticaret organizasyonları	AB, OSCE, WTO, OECD ve diğerleri
İstatistikler
GSYİH	$550 milyar (nominal; 2018)[1]
GSYİH büyüme	%4.1 (2015)[2]
Kişi başı GSYİH	$52,311 (nominal; 2017)[1] $51,316 (SAGP; 2017)[1]
Sektörel GSYİH dağılımı	tarım: %1.8, sanayi: %27.4, hizmetler: %70.8 (2012 tahm.)
Enflasyon (TÜFE)	%0.9 (2012 tahm.)
Gini katsayısı	23 (2005)
İşgücü	5.1 milyon (Ağustos 2013)[3]
Sektörel işgücü dağılımı	tarım: %1.1, sanayi: %28.2, hizmet: %70.7 (2008 tahm.)
İşsizlik	▼ %6.2 veya %7.0 (düzeltilmiş ve mevsimsellikten arındırılmış veriler) (Kasım 2015)[4]
Ortalama gayrisafi maaş	€40,000/ $54,000 yıllık (2014)[5][6]
Ortalama net maaş	€31,000/ $40,000 yıllık (2014)[5][6]
İş yapılma kolaylığı sıralaması	10th (2018)[7]
Dış ticaret
İhracat	$147.3 milyar (2016)[8]
İhraç malları	makine, motorlu taşıtlar, kağıt ürünleri, kağıt hamuru ve kereste, demir ve çelik ürünleri, kimyasallar, askeri silahlar
Ana ihracat ortakları	Almanya %11  Norveç %10.2  Finlandiya %6.9  ABD %6.8  Danimarka %6.8  Birleşik Krallık %6.2  Hollanda %5.4  Çin %4.6 (2017 tahm.)[9]
İthalat	$134.9 milyar (2016)[10]
İthalat malları	makine, petrol ve petrol ürünleri, kimyasallar, motorlu taşıtlar, demir ve çelik; gıda maddeleri, giyim
Ana ithalat ortakları	Almanya %18.7  Hollanda %8.8  Norveç %8.2  Danimarka %7.2  Birleşik Krallık %5.2  Belçika %5.0  Finlandiya %4.7  Çin %4.6  Fransa %3.9 (2017 tahm.)[11]
DYY sermayesi	$0.5 trilyon (31 Aralık 2012 tahm.)
Gayrisafi dış borç	$939.9 milyar (31 Mart 2016)
Kamu maliyesi
Kamu borçları	GSYİH'nın %41.4'ü (2016)[12]
Gelirler	$0.27 trillion (2012 est.)
Giderler	$0.27 trilyon (2012 est.)
Ekonomik yardım	yardım: ~ $4 milyar RKY (Nisan 2007)
Kredi derecelendirme	Standard & Poor's:[13] AAA (Yerel) AAA (Dış) AAA (T&C değerlendirme) Görünüm: Durağan[14] Moody's:[14] Aaa Görünüm: Durağan Fitch:[14] AAA Görünüm: Durağan
Dış rezervler	$60 milyar (31 December 2012 est.)[15]
Ana veri kaynağı: CIA World Fact Book Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir.

İsveç ekonomisi, kereste, hidroelektrik ve demir cevheri ile desteklenen gelişmiş bir ihracat yönlü ekonomidir. Bunlar dış ticarete yönelik bir ekonominin kaynak tabanını oluşturmaktadır. Başlıca endüstri kolları arasında motorlu taşıt üretimi, telekomünikasyon, ilaç sanayisi, endüstriyel makine üretimi, hassas aygıtlar, kimyasal ürünler, ev eşyaları ve aletleri, ormancılık ve demir ve çelik üretimi bulunmaktadır. Alışılagelmiş bir şekilde, yerel işgücünün yarısından fazlasını kullanan çağdaş bir tarım ekonomisi iken, bugün İsveç, Ericsson, ASEA/ABB, SKF, Alfa Laval, AGA, and Dyno Nobel gibi kuruluşların da gösterdiği gibi, uluslararası alanda rekabet gücü yüksek olan mühendislik, maden, çelik, kâğıt ve kâğıt hamuru endüstrilerini daha da geliştirmektedir.^[16]

İsveç, bağıl olarak yüksek gelir vergileri ile finanse edilen, gelirlerin tüm toplumda dağılmasını sağlayan bir evrensel refah devleti olan ve bazen İskandinav modeli olarak adlandırılan bir modele sahip, rekabetçi bir karma ekonomidir.^[17] Tüm kaynakların ve şirketlerin yaklaşık %90'ı özel girişime ait olup, %5'i devlete aittir ve %5'i de tüketici veya üretici kooperatifleri olarak etkinlik göstermektedir.^[18]

İsveç, tarafsız bir ülke olarak II. Dünya Savaşı'na etkin olarak katılmadığı için, diğer birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi, ekonomi temelini, bankacılık sistemini ve bir bütün olarak ülkeyi yeniden yapılandırmak zorunda kalmadı. İsveç, ileri teknoloji kapitalizminin ve kapsamlı refah haklarının karışık bir sistemi içinde yüksek bir yaşam düzeyi elde etmiştir. İsveç, Danimarka'nın ardından ikinci en yüksek toplam vergi gelirine sahip bir ülke konumundadır. 2012 itibarıyla, toplam vergi geliri, 2006 yılındaki %48,3 oranına göre, GSYİH'nın %44,2'sini oluşturmuştur.^[19]

Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

19. yüzyılda İsveç, büyük ölçüde bir tarım ekonomisinden, sanayileşmiş, kentleşmiş bir ülkenin başlangıcına evrildi. Yoksulluk yine de yaygındı. Bununla birlikte, ülke gelirlerinin uzak yerlere göçü finanse etmek için yeterince yüksek olması, ülkenin büyük bir kısmının özellikle Amerika Birleşik Devletleri'ne gitmesini sağlamıştır. 19. yüzyılın son yarısında ekonomik yenilikler, bankalar ve şirketlerle birlikte çağdaş bir ekonomi sistemi yaratıldı. 1860'lı yıllarda başlayan güçlü bir sanayileşme süreciyle birlikte bu süre boyunca İsveç İskandinav bölgesinin "etkin güç"ü konumuna erişmiştir. Dahası, "İsveç Riksdag"'ı "Özgürlük Dönemi" (1719–72) içinde çok etkin bir Parlamentoya dönüşmüştü ve bu gelenek, o yüzyılın sonlarında çağdaş demokrasiye geçişin temelini atmak üzere, ondokuzuncu yüzyıla kadar devam etti. Göreceli olarak yüksek düzeylerde insan sermayesi oluşumunun yanı sıra yenilikler ve ilgili hükûmet politikalarının sonucu, bu tür yerel demokratik gelenekler, İsveç'i de içerir şekilde İskandinav ülkelerinin "geri kalmamasını" mümkün kılan diğer bir varlıktı ve bu ekonomik artış muhtemelen ondokuzuncu yüzyılda o bölgedeki en dikkate değer olgu olarak görünmekteydi.^[20]

1930'larda İsveç, Life dergisinin 1938'de "dünyanın en yüksek yaşam standardı" olarak adlandırdığı şeyi gerçekleştirdi.^[21] İsveç, her iki dünya savaşı sırasında kendisini tarafsız olarak ilan etmiş, böylece çok fiziksel bir yıkımdan kaçınarak, özellikle Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra, —örneğin hammadde ve gıda maddelerine yönelik artan talep ve ihracata yönelik uluslararası rekabetin ortadan kalkması— gibi yeni koşullardan yararlanan bir ülke konumuna erişmiştir.^[22] Savaş sonrası patlama, savaş sırasında güçlü enflasyonist eğilimlerin devam etmesiydi,^[22] ve bu İsveç'i daha fazla ekonomik refah seviyesine taşıdı.^[22] 1970'lerden başlayarak 1990'ların başlarındaki derin durgunlukla sonuçlanan İsveç yaşam standartlarının değişimi, diğer birçok sanayileşmiş ülkeden daha az olumlu gelişti. 1990'ların ortalarından beri ekonomik başarım iyileşme eğilimi göstermiştir.

2009 yılında İsveç, dünyanın en yüksek kişi başına düşen GSYİH'sını nominal (itibarî) olarak elde etmiş ve SAGP açısından 14. sırada yer almıştır.^[23]

1990'ların krizi[değiştir | kaynağı değiştir]

İsveç, II. Dünya Savaşı sonrası dönemde hükûmet, sendikalar ve şirketler arasında yakın işbirliği olan ekonomik bir modele sahip olmuştur. İsveç ekonomisi, yüksek vergilerle de finanse edilen kapsamlı ve evrensel sosyal faydalara sahip bir ekonomidir ve bu GSYİH'nın %50'sine yakınına ölçeklidir.^[24] 1980'lerde, kredi kolaylıklarındaki hızlı bir artışla harekete geçen bir gayrimenkul ve mali balon oluşmuştur. Düşük enflasyonun, 1990'ların başlarındaki uluslararası ekonomik yavaşlama ile birleştiğini vurgulamak için vergi sisteminin yeniden yapılandırılması, balonun patlamasına neden oldu. 1990 ve 1993 arasında GSYİH %5 azaldı ve işsizlik arttı; bu da 1930'lardan beri İsveç'teki en kötü ekonomik bunalıma neden oldu. 1992'de Computer Sweden'de yayınlanan bir analize göre, yatırım işkolu, finans ve bankacılık işkolu dışında, krizi yaratan etken işkolunun bir parçası olarak, bilgi teknolojisi ve bilgi işlem donanımı için yatırım seviyesinin büyük ölçüde azalmasına neden oldu.^[25] Bilgi teknolojileri ve bilgisayarlar için yatırım seviyeleri, 1993 yılı başlarında onarıldı.^[26] 1992'de para birimi üzerinde bir işlem yapıldı; merkez bankası, paranın sabit döviz kur oranını savunmak için başarısız bir şekilde %500'e kadar faiz oranını arttırdı.^[27] Malî bunalım döneminde toplam istihdam yaklaşık %10 oranında düşüş gösterdi.

Bir gayrimenkul artışı bir çöküşle sona erdi. Hükûmet yaklaşık dörtte biri kadarına gerileyen bankacılık varlığını ülkenin GSYİH'sının yaklaşık %4'ü kadar bir bedelle devraldı. Bu yaygın biçimde halk dilinde "Stockholm Çözümü" olarak bilinir. 2007 yılında ABD Federal Rezervi bu durumu bir notunda, "1970'lerin başlarında, İsveç, Avrupa'nın en yüksek gelir düzeylerinden birine sahipti, bugün, liderliği ortadan kalktı... Öyleyse, iyi yönetilen finansal krizler bile gerçekten mutlu bir sona sahip değillerdir" şeklinde belirtmiştir.^[28]

1970'lerden beri hızla büyüyen refah sistemi, düşen GSYİH, daha düşük istihdam ve daha büyük refah ödemeleri ile birlikte sürdürülemedi. 1994 yılında hükûmetin bütçe açığı GSYİH'nın %15'ini aştı. Hükûmetin yanıtı, İsveç'in rekabet gücünü artırmak için harcamaları kısmak ve çok sayıda reformu tesis etmekti. Uluslararası ekonomik görünümde, İsveç'in sermayeleştirme konusundaki tutumu, iyi konumlandırdığı bilişim işkolunda hızlı bir büyüme ile birleştiğinde, ülke krizden çıkmayı başardı.^[29]

1990'ların krizi, İsveç'te daha önce deneyimlenen düzeylerde hükûmet harcamalarının küresel açık ekonomide uzun vadede sürdürülebilir olmadığını kanıtladığı gibi, bazılarının "Svenska modellen" adı verilen, kelimenin tam anlamıyla "İsveç Modeli" olarak adlandırılan çok sayıda refah modelinin sonu olarak görülmesine neden oldu. İsveç Modelinin takdire şayan kazanımlarının çoğu —örneğin rakiplerin ekonomileri nispeten zayıf olduğunda, İsveç'in el değmemiş bir şekilde rakipsiz kalması gibi— aslında II. Dünya Savaşı sonrası özel durumun bir sonucu olarak görülmek zorundaydı.^[30]

Bununla birlikte, 1990'larda yürürlüğe giren reformlar, küresel ekonomide kapsamlı refahın sağlanabileceği bir model oluşturmuş görünmektedir.^[24]

Veri[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki tablo 1980-2020 yılları arasındaki temel ekonomik verileri göstermektedir. %2'nin altındaki enflasyon yeşil renktedir.^[31]

Yıl	GSYİH (milyar ABD doları, SAGP)	Kişi başına GSYİH (ABD doları, SAGP)	GSYİH büyümesi (reel)	Enflasyon oranı (Yüzde olarak)	İşsizlik (Yüzde olarak)	Devlet borcu (GSYİH'nın %'si olarak)
1980	87.5	10,516	%4.6	▲%17.5	%2.7	n/a
1981	100.0	12,013	%4.5	▲%12.1	▲%3.4	n/a
1982	107.7	12,933	%1.4	▲%8.6	▲%4.3	n/a
1983	114.3	13,715	%2.1	▲%8.9	▲%4.8	n/a
1984	123.4	14,791	%4.3	▲%8.0	▼%4.2	n/a
1985	130.1	15,582	%2.3	▲%7.4	▼%3.9	n/a
1986	136.7	16,315	%2.9	▲%4.2	▼%3.6	n/a
1987	144.8	17,211	%3.3	▲%4.2	▼%2.9	n/a
1988	153.6	18,155	%2.5	▲%5.8	▼%2.4	n/a
1989	163.5	19,172	%2.4	▲%6.4	▼%2.0	n/a
1990	170.9	19,891	%0.8	▲%3.2	▲%2.2	n/a
1991	174.8	20,216	%−1.0	▲%8.8	▲%4.0	n/a
1992	177.0	20,363	%−1.0	%1.4	▲%7.1	n/a
1993	177.7	20,315	%−2.0	▲%4.7	▲%11.2	%66.3
1994	188.9	21,421	%4.1	▲%2.9	▼%10.8	▲%68.7
1995	200.6	22,693	%4.0	▲%2.5	▼%10.4	▲%68.8
1996	207.3	23,439	%1.5	%1.0	▲%10.9	▲%69.2
1997	217.0	24,524	%2.9	%1.8	%10.9	▼%68.0
1998	228.6	25,818	%4.2	%1.0	▼%8.8	▼%65.8
1999	242.6	27,378	%4.5	%0.6	▼%7.6	▼%60.5
2000	259.9	29,257	%4.7	%1.3	▼%6.3	▼%50.6
2001	270.0	30,302	%1.5	▲%2.7	▼%5.8	▲%51.7
2002	279.8	31,294	%2.1	%1.9	▲%6.0	▼%49.8
2003	292.1	32,552	%2.4	▲%2.3	▲%6.6	▼%48.9
2004	313.2	34,754	%4.3	%1.0	▲%7.4	▼%47.9
2005	332.4	36,735	%2.8	%0.8	▲%7.6	▲%48.2
2006	358.6	39,354	%4.7	%1.5	▼%7.0	▼%43.1
2007	380.7	41,460	%3.4	%1.7	▼%6.1	▼%38.2
2008	386.0	41,704	%−0.5	▲%3.3	▲%6.2	▼%36.8
2009	368.8	39,483	%−5.2	%1.9	▲%8.3	▲%40.3
2010	395.7	42,022	%6.0	%1.9	▲%8.6	▼%38.6
2011	414.6	43,719	%2.7	%1.4	▼%7.8	▼%37.9
2012	421.0	44,058	%−0.3	%0.9	▲%8.0	▲%38.1
2013	433.1	44,907	%0.4	%0.4	%8.0	▲%40.8
2014	452.4	46,410	%2.6	%0.2	▼%7.9	▲%45.5
2015	478.0	48,519	%4.5	%0.7	▼%7.4	▼%44.2
2016	499.7	49,996	%3.2	%1.1	▼%7.0	▼%42.2
2017	520.9	51,475	%2.4	%1.9	▼%6.9	▼%40.9
2018	553.8	54,130	%2.0	%2.0	▼%6.3	▼%38.9
2019	571.4	55,324	%1.4	%1.6	▲%6.8	▼%35.1
2020	562.0	54,146	%−2.8	%0.7	▲%8.3	▲%38.5

Çağdaş ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

İsveç, modern bir dağıtım sistemi, mükemmel iç ve dış iletişim ve yetenekli bir işgücüne sahip, ihracat odaklı bir karma ekonomidir. Kereste, hidroelektrik ve demir cevheri dış ticarete yönelik olarak ekonominin kaynak tabanını oluşturmaktadır. İsveç'in mühendislik işleri, üretim ve ihracatın %50'sini oluşturmaktadır. Telekomünikasyon, otomotiv ve ilaç sanayisi de büyük önem taşımaktadır. Tarım hesapları, GSYİH'nın yüzde 2'sine karşılık gelen bir istihdamı göstermektedir.

2013 yılında iş hacmi en büyük 20 İsveç şirketleri Volvo, Ericsson, [[Vattenfall, Skanska, Hennes & Mauritz, Electrolux, Volvo Personvagnar, Preem, TeliaSonera, Sandvik, ICA, Atlas Copco, Nordea, Svenska Cellulosa Aktiebolaget, Scania, Securitas, Nordstjernan, SKF, ABB Norden Holding ve Sony Mobile Communications AB'dir.^[32] İsveç'in sanayisinde, Kamu ve Devlet kontrolü ezici çoğunlukla rol oynamaktadır; bunun en önemli örneği, ülkede en büyük pazar payını elinde bulunduran, devlete ait bir maden şirketi olan LKAB'dır.

Yaklaşık 4,5 milyon kişi iş gücü içerisindedir ve bunların üçte birinden fazlası yüksek öğretim mezunu olarak istihdam edilmektedir. 2013 yılında saatlik GSYİH'ya göre, İsveç 55.28 ABD doları ile dünyanın en yüksek 11. ülkesidir. OECD'ye göre, kuralsızlaştırma, küreselleşme ve teknoloji işkolu büyümesi temel verimlilik etmenleri olmuştur.^[33] Çalışılan saat başına GSYİH, ekonominin bir bütün olarak %2,5 oranında büyümesini ve ticaret açısından dengeli verimlilik artışının %2 düzeylerinde seyretmesini sağlamıştır.^[33] İsveç, özel emeklilik sistemi açısından dünya lideridir ve emeklilik fonu sorunları, diğer Batı Avrupa ülkelerine kıyasla çok küçüktür.^[34] İsveç işgücü piyasası daha esnek hale gelmiştir, ancak hala yaygın olarak kabul gören bazı sorunları vardır.^[33] Normal bir işçi vergi indirimi sonrasında gelirinin sadece %40'ını almaktadır. Yavaş yavaş azalan genel vergilendirme, 2007 yılında GSYİH'nın %51,1 idi; bu Amerika Birleşik Devletleri veya İrlanda'da hala yaklaşık iki katıdır. Memurlar, İsveç işgücünün üçte birini oluşturarak, diğer birçok ülkedeki oranın kat kat üzerinde bir miktara sahiptir. Genel olarak, 1990'ların başlarında, özellikle imalat sanayisinde yapılan yeniden düzenlemelerden bu yana GSYİH büyümesi hızlı olmuştur.^[35]

Dünya Ekonomik Forumu 2012–2013 yılları rekabetçilik dizininde, İsveç'i en rekabetçi ülke olarak 4. sırada göstermiştir.^[36] 2012 Ekonomik Özgürlük Endeksi'ne göre, İsveç, 179 ülke arasında en özgür 21. veya 43 Avrupa ülkesi arasında 10. sırada yer almaktaydı.^[37] İsveç, IMD 2008 Rekabetçilik Yıllığı'nda 9. sırada yer alarak özel işkolları verimliliğinde yüksek puana sahip olmuştur.^[38] Çalışmaya göre, "Yaratıcı Sınıfın Yükselişi", Toronto Üniversitesi ABD Şehir Araştırmaları'ndan, Profesör Richard Florida, İsveç'i, Avrupa'da iş için en iyi yaratıcılığa sahip ülke olarak göstermiş ve dünyanın en yetenekli çalışanları için bir yetenek mıknatısı olduğunu değerlendirmiştir. Kitap, ticari yetenek, teknoloji ve tolerans için en yararlı olduğunu iddia ettiği yaratıcılık türünü ölçmek için bir dizin oluşturmuştur.^[39] İsveç’in araştırma ve geliştirmeye yaptığı yatırım 2007’de GSYİH’nin %3,5’unun üzerinde gerçekleşti. Bu, Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere bir dizi MEDC'den ("More economically developed country", Ekonomik olarak daha gelişmiş ülke) önemli ölçüde daha yüksektir ve OECD üyeleri arasında en büyük olanıdır.^[40]

İsveç, 2003 yılındaki bir referandumla Euro'ya geçmeyi reddetmiş ve kendi para birimi olan İsveç kronu'nun (SEK) dolaşımını korumuştur. 1668'de kurulan ve dünyadaki en eski merkez bankası olan İsveç Riksbank'ı, günümüzde %2'lik enflasyon hedefinin fiyat kararlılığına odaklanmaktadır. OECD'nin 2007 İsveç Ekonomi Anketi'ne göre, İsveç'teki ortalama enflasyon, 1990'ların ortalarından beri büyük ölçüde küreselleşmenin kuralsızlaştırması ve küreselleşmeden hızlı yararlanma nedeniyle Avrupa ülkeleri arasında en düşüklerden biri olmuştur.^[33]

En büyük ticaret akışları Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Norveç, İngiltere, Danimarka ve Finlandiya ile dir.

İsveçlilerin ekonomik görünümü, 1990'ların başındaki ciddi durgunluktan bu yana önemli ölçüde parlamıştı. Son yıllarda büyüme güçlü olmuş ve ekonomideki büyüme 2001 ile 2003 arasında yavaşlamış olsa da, son üç yılda ortalama %3,7'lik bir büyüme oranıyla ekonomi toparlanmıştır. Uzun vadeli büyüme beklentileri olumlu yöndedir. Enflasyon oranı düşük ve gelecek 2-3 yıl boyunca devam eden düşük seviyeli değerlendirmelerle sabit ve kararlı kalmaktadır.

1990'ların ortasından bu yana, ihracat, ekonomik büyümenin ana itici gücü olarak hareket etmektedir. Bu İsveç ihracatının da şaşırtıcı derecede güçlü olduğunu kanıtlar niteliktedir. Bilişim işkolunun ve telekomünikasyonun çelik, kâğıt ve kağıt hamuru gibi geleneksel işkollarından devraldığı ihracat yapısındaki belirgin değişim, İsveç dış satımını uluslararası dalgalanmalara karşı daha savunmasız hale getirmiştir. Bununla birlikte, aynı zamanda İsveç sanayisi dış satımı için daha az kaynak sağlayabilirken, dış alım fiyatları yükselmiştir. 1995-2003 döneminde ihracat ederleri %4 oranında azalırken, ithalat fiyatları %11 oranında artmıştır. Net etki olarak, İsveç ticaret koşulları %13 düşmüştür.^[41]

2014 yılına gelindiğinde, yasa koyucular, ekonomistler ve IMF, konut emlak fiyatlarının yükselen çizgide ilerlediği ve kişisel taşınmaz mal ipotek borçları seviyesinin genişlediğini gösteren bir balonun oluştuğu uyarısında bulundular. Hanehalkının gelire karşılık borcu %170'in üzerine çıkmış, IMF, yasa koyucuları imar reformunu ve talep arttıkça daha fazla konut arzı yaratmanın diğer yollarını düşünmeye çağırmıştır. Ağustos 2014 itibarıyla, ev borçlularının %40'ı sadece faizli kredilere sahipken, tamamen geri ödemesi 100 yıl sürecek bir oranda geri ödeme yapamayacaklar bulunmaktaydı.^[42]

Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız. (Haziran 2016)

Hükûmet[değiştir | kaynağı değiştir]

Yönetim bütçesinin, 1993 yılında GSYİH'nın %12'sinden fazla belgelendirilmiş açığı önemli ölçüde iyileştirilmişti. 1998'den günümüze kadar, hükûmet 2003 ve 2004 yılları dışında her yıl fazlalık vermiştir. Riksdag tarafından belirlenen harcama tavanları ile yeni, sıkı bütçe süreci ve bağımsız bir Merkez Bankasına destek olacak anayasal bir değişiklik, politika güvenilirliğini büyük ölçüde geliştirmiştir.

Uzun vadeli mali sürdürülebilirlik açısından bakıldığında, uzun zamandır beklenen yaşlılık aylığı reformu 1999'da yürürlüğe girmiştir. Bu durum, olumsuz demografik ve ekonomik eğilimlere karşı, karşılıklı çok daha sağlam bir sistem gerektirmekte ve gelecek emeklilik maaşlarının biriktirilmiş ücret faturasına oranı ileriki yıllarda yüzde 20'ye yakın tutulmalıdır. Bir arada ele alındığında, hem malî konsolidasyon (sağlamlaştırma) hem de emeklilik reformu kamu maliyesini sürdürülebilir bir zemine çekti. 1990 yılında GSYİH'nın %43'ünden 1994'te %78'ine yükselen kamu borçları, 1990'ların ortalarında sabit kalmış ve 1999'dan başlayarak daha da düşmeye başlamıştır. 2000 yılında %60 seviyesinin altına düşmüş ve 2010 yılı itibarıyla GSYİH'nın %35'i seviyelerine gerilemiştir.^[43]

Ekonomik ve parasal birlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Geçerli ekonomik kalkınma 1991-93 bunalımından bu yana İsveç ekonomisinin oldukça kayda değer bir gelişimini yansıtmaktaydı; öyle ki, İsveç, Avrupa Birliği Ekonomik ve Parasal Birliği'nin üçüncü safhasında üyeliğe hak kazanabilir ve euroyu para birimi olarak kabul edebilirdi. Teoride, EPB kuralları gereğince, İsveç herhangi bir protokol veya antlaşma ile kuraldışılık elde edemediğinden, katılması zorunludur (Danimarka ve Birleşik Krallık'ın aksine). Bununla birlikte, İsveç hükûmeti 1997'de, 1 Ocak 1999 tarihinden itibaren ortak para birliğine katılmaya karar verdi. Bu seçenek, Avrupa Döviz Kuru Mekanizması'nın kasıtlı olarak dışında kaldığı bir yasal boşluktan yararlanılarak gerçekleştirilmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu hareket şu anda Avrupa Merkez Bankası tarafından hoş görülmekte, ancak bunun yeni AB üyeleri için böyle olmayacağı konusunda uyarılar da yapılmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Yirmi birinci yüzyılın ilk yıllarında, çoğunluk katılım için, ancak soru her iki tarafta da partide önde gelen kişiliklerce sıcak tartışmalara konu edilmesine rağmen iktidardaki Sosyal Demokrat Partide ortaya çıktı. 14 Eylül 2003'te euro üzerine ulusal bir halkoylaması yapıldı. İsveçlilerin %56'sı ortak para birimini reddetti, %42'si ise geçiş için destek oyu kullandı.^[44] Şimdilik yeni bir referandum veya konuyla ilgili Parlamento oyu için hiçbir plan tartışılmamakla birlikte, başka bir halkoylamasının yaklaşık on yıl içinde gerçekleşebileceği ima edilmiştir.^{[kaynak belirtilmeli]}

İşsizlik[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer birçok Avrupa ülkesinin aksine, İsveç, 1980'lerde iş gücünün yaklaşık %2'si veya %3'ü dolayında işsizlik oranını korumuştur.^[45] Bununla birlikte, bu yüksek ve hızlanan bir enflasyonun eşlik etmesinin sonucuydu. Bu kadar düşük işsizlik oranlarının sürdürülebilir olmadığı ve 1990'ların başındaki ciddi krizde oranın %8'den daha fazla arttığı belli olmuştur. 1996 yılında hükûmet işsizliği 2000 yılına kadar %4'e indirmeyi hedeflemişti. 2000 yılı boyunca istihdam, son 90 yıldaki en yüksek artışla 90.000 kişi olarak gerçekleşmiş ve hedefe 2000 yılının sonbaharında ulaşılmıştır. Aynı sonbahar hükûmet yeni hedefini belirledi, buna göre çalışma yaşındaki nüfusun %80'inin 2004 yılına kadar düzenli bir işi olacaktı. Bazıları, istihdam hedefinin tutturulmasının, ücretlerde çok yüksek bir artışa ve dolayısıyla enflasyon oranının yükselmesine neden olabileceği yönündeki endişelerini dile getirmiştir. Ancak, Ağustos 2006 itibarıyla, çalışma yaşındaki İsveçlilerin kabaca %5'i hükûmet tarafından belirlenen varış noktasına göre işsizdir. Ancak, iş bulamayan bazı insanlar İsveççe "AMS-åtgärder" olarak adlandırılan "işgücü piyasası politik eylemleri" olarak adlandırılmaktadır.^[46]

Eski bir sendikacı olan Jan Edling'e göre, gerçek işsiz sayısı çok daha yüksekti ve bu rakamlar hem hükûmet hem de Ulusal İsveç Sendikaları Konfederasyonu tarafından örtbas edilmekteydi. Edling'in raporunda, İsveçlilerin %3'ü özel sektörde değil, devlet tarafından düzenlenen iş programlarında etkin konumda tutuldu. Rapor ayrıca, 700.000 İsveçlinin uzun süreli hastalık izninde veya erken emeklilik döneminde olduğunu iddia etmektedir. Edling, bu insanların aslında kaçının işsiz olduğunu sorgulamaktadır. Raporuna göre, "gerçek işsizlik" oranı %20 civarında seyretmektedir.^[47] Bazı eleştirmenler, "gerçek işsizlik" kavramına katılmamakta; iş istemeyen öğrenciler, hastalık izni alan kişiler ve askerleri "işsiz" olarak belirterek aynı zamanda bunu "geniş işsizlik" olarak da adlandırmaktadırlar.

İsveç İstatistik Bürosu'na göre, Haziran 2013'teki işsizliğin genel nüfusa oranı %9.1 ve 15 ila 25 yaş arasındakiler için oranı %29'dur.^[48]

Sendikalar[değiştir | kaynağı değiştir]

İsveç iş gücünün yaklaşık %70'i sendikalaşmıştır.^[49] Sendikaların çoğunluğuna karşılık gelen işletmeler yönünde benzer bir işveren örgütü vardır. Sendikalar ve işveren örgütleri hem hükûmetlerden hem de siyasi partilerden bağımsızdır, ancak sendikaların en büyük konfederasyonu olan Ulusal İsveç Sendikaları Konfederasyonu (Landsorganisationen i Sverige, LO), (ağırlıklı olarak mavi yakalı işçileri örgütler) iki büyük partiden biri olan, Sosyal Demokratlara yakın bağlantılarını sürdürmektedir.

Beyaz yakalı işçiler arasındaki sendikalaşma oranı, İsveç'te 2008'den beri mavi yakalı işçilerden istisnai olarak daha yüksektir. 2017 yılında mavi yakalı yoğunluğu %61 ve beyaz yakalı yoğunluğu %73'tü (yarı zamanlı çalışan tam zamanlı öğrenciler hariç). 2007 yılı Ocak ayında sendika işsizlik fonu için önemli ölçüde yükseltilmiş ücretlerden hemen önce, mavi yakalı ve beyaz yakalı sendikalı yoğunluğu aynıydı (2006'da %77).^[50][51] 2011, 2012 ve 2013 yıllarında ortalama sendika yoğunluğu %70'ti. Uzmanları ve diğer nitelikli çalışanları örgütleyen iki ana konfederasyon vardır: İsveç Uzman Çalışanlar Konfederasyonu (Tjänstemännens Centralorganisation veya TCO) ve İsveç Meslek Örgütleri Konfederasyonu (Sveriges Akademikers Centralorganisation veya SACO). İkisi de İsveç siyasi partilerinden bağımsızdır ve hiçbir zaman seçmen adaylarını siyasi seçimlerde desteklemez.

Mevzuat gereği asgari ücret yoktur. Bunun yerine, farklı işkollarındaki asgari ücret ölçütleri normal olarak toplu görüşme ile belirlenir. Tüm çalışanların yaklaşık %90'ı toplu sözleşmeler kapsamında olup, özel sektörde bu yaklaşık %85'tir (2016).^[52] Toplu iş sözleşmelerinin kapsamı, tüm işkollarına veya işkollarına toplu sözleşmeler sunan devlet mekanizmalarının bulunmamasına rağmen gerçekleştirilmektedir. Bu, İsveç endüstri ilişkilerinde devlet düzenlemesi üzerinde öz düzenlemenin (işgücü piyasası taraflarının kendileri tarafından düzenlenmesi) egemenliğini yansıtmaktadır.^[53]

İsveç, EPB'ye (Euro) katılmamıştır ve gelecekte öngörülebilir değildir. Konu gündemde olduğunda, İsveç sendika hareketi çok bölünmüştü.^[54] İşveren derneklerinin olumlu tavrının tersine, sendika sıralaması ve dosya görüşü o kadar bölünmüştü ki, sendika konfederasyonları LO, TCO ve SACO, resmi bir görev almaktan kaçındılar.

İş gücü[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu başlık herhangi bir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek bu başlığın geliştirilmesine yardımcı olunuz. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir. (Nisan 2008) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Son yıllarda geleneksel olarak düşük ücret farklılığı, şirket seviyesinde ücret belirleme rolünün bir şekilde güçlendirilmesiyle artan esnekliğin bir sonucu olarak artmıştır. Yine de, İsveçli vasıfsız çalışanlara iyi ödeme yapılırken, iyi eğitimli İsveçli çalışanlar ABD ve Batı Avrupa'daki gibi rakip ülkelerdekilerle karşılaştırıldığında düşük ücret almaktadır. Son yıllarda reel ücretlerdeki ortalama artışlar, öngörülemeyen fiyat istikrarı nedeniyle büyük oranda tarihsel ölçütlere göre yüksek olmuştur. Bununla birlikte, son yıllarda nominal ücretler rakip ülkelerdeki ücretlerin biraz üstünde olmuştur. Bu ölçüde, İsveç'te özel iş kesimi ücretleri, 1998'den 2000'e kadar yıllık ortalama %3.75 oranında artarken, AB alanı için benzer karşılaştırılabilir artış %1.75 olmuştur. 2000 yılında toplam işgücü yaklaşık 4.4 milyon kişiydi.

Devam eden ve bitmiş özelleştirmeler[değiştir | kaynağı değiştir]

İsveç hükûmeti, bir bölümü tamamen ve bir bölümü kısmen devlete ait birçok şirketi özelleştireceğini açıkladı. "Bu satışlardan elde edilen gelir, devlet borçlarını ödemek ve gelecek nesillerin borç yükünü azaltmada kullanılacaktır. Hükümetin isteği 2007-2010 yılları arasında şirketleri 200 milyar SEK'e satmaktır."^[55] [1]13 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

-Devam eden özelleştirmeler:

• Telia Sonera – telekom. İsveç hükûmetinin payı %37.3'tür.^[56] Bugüne kadar 18 milyar kronluk hisse satıldı, devlet mülkiyeti %45.3'ten %37.3'e indirildi.^[57]
• SBAB – finans. Ekim 2013 itibarıyla, bu şirketin özelleştirme planlarının askıya alındığı veya durdurulduğu görülmektedir.

-Tamamlanmış özelleştirmeler:

• OMX – menkul kıymetler borsası. Hisseler 2,1 milyar SEK karşılığında Borse Dubai'ye satıldı.^[58]
• Vin & Sprit. 5.626 milyar Euro karşılığında Pernod Ricard'a satıldı.^[59]
• Vasakronan. AP Fastigheter'e 4,3 milyar Euro'ya satıldı.
• Nordea – banka. İsveç hükûmetine ait pay %19.5.^[60] Son hükûmet tarafından elde tutulan hisse senedi öbeği Eylül 2013'te satıldı.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• İsveç'te vergilendirme
• İsveç'te madencilik
• Özel
  • İsveç şirketleri listesi
  • Stokholm Borsası
• Hükûmet
  • Hükûmet maliyesi
    • İsveç Ulusal Bankası ("Sveriges Riksbank")
    • İsveç kronu (çoğul olarak "krona", "kronor")
    • İsveç hükûmet girişimlerinin listesi
    • İsveç para politikası
    • Maliye Bakanlığı
    • İsveç Ulusal Ekonomik Araştırma Enstitüsü
    • İsveç Ulusal Finansal Yönetim Kurumu
  • Harcama
    • Sosyal Güvenlik (İsveç)
  • Ajanslar, sendikalar
    • İsveç hükûmet kurumları
    • İsveç İşletmeler Konfederasyonu (Svenskt Näringsliv)
    • İsveç Meslek Örgütleri Konfederasyonu (SACO)
    • İsveç Uzman Çalışanlar Konfederasyonu (TCO)
    • Ulusal İsveç Sendikaları Konfederasyonu (LO)
  • Enerji politikası
    • İsveç'te nükleer enerji

Diğer bağlantılar

• Avrupa ekonomisi
• Avrupa Birliği
• İsveç'te bakır para tarihi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Malminen, J., Managing global finance: Choices and constraints in the Swedish financial crisis of 1992. 2005. [2]
• CIA World Factbook: İsveç29 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• OECD'nin İsveç ülkesi web sitesi 3 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. and İsveç OECD Ekonomik Anketi
• Sveriges Riksbank (İsveç Merkez Bankası)30 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Statistics İsveç
• İsveç Küresel Yatırım Tartışması, N. Vardy, Ağustos 2006
• İsveç - Ekonomik Büyüme ve Yapısal Değişim, 1800–2000 – EH.Net Encyclopedia
• Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı – İsveç 13 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Dünya Bankası Özet Ticaret İstatistikleri: İsveç 5 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İsveç'te bankalar: ülkedeki finans kurumları hakkında faydalı bilgiler9 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• ITC'ler tarafından sağlanan İsveç tarafından uygulanan tarifeler Pazar Erişim Haritası^{[ölü/kırık bağlantı]}, gümrük tarifeleri ve pazar gereksinimleri için çevrimiçi bir veritabanı.