İsim

Örnekler
elma Büşra İstanbul Japonya masa sevgi

İsim, özel-genel (cins), canlı-cansız, somut-soyut tüm varlık, kavram ve olayları karşılayan sözcüklerdir. Sıfat, zarf, zamir gibi kelime grupları isim soylu kelimeler olarak kabul edilir. Türkçede isimler genel olarak kabul edilen dört farklı şekilde sınıflandırılır:

Oluşlarına (maddelerine) göre
Verilişlerine (adlandırmalarına) göre
Kelime yapısına göre
Sayılarına göre

Oluşlarına göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Var oluşa göre isimler iki ayrı ana grupta incelenir: soyut ve somut.

Soyut isim[değiştir | kaynağı değiştir]

Mana isimler veya soyut isimleri, klasik tanımla, beş duyu organıyla algılanamayan kavramlara verilen isimlerdir: sevgi, saygı, inanç, korku, yiğitlik, cesaret, sevinç, aşk, vs.

Somut isim[değiştir | kaynağı değiştir]

Beş duyudan herhangi biriyle algılayabildiğimiz, kavrayabildiğimiz varlık ve kavramların isimleridir. Yani somut varlıkları karşılayan isimlere somut isimler denir. Bu isimler, herkes tarafından görülen, bilinen, hissedilen, cismi olan, varlığı kişiden kişiye değişmeyen varlıkları karşılarlar. Su, toprak, ağaç, ses, televizyon, rüzgâr, sarı, mavi, duman, koku gibi.

Verilişlerine göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Varlıklara verilişlerine göre isimler iki farklı grupta incelenirler; bunlar özel ve cins isimlerdir.

Özel isim[değiştir | kaynağı değiştir]

Sadece tek bir varlığı karşılayan ve bu varlığın benzer diğer varlıklardan ayrılmasını sağlayan kelimelerdir: Aysel, Tekir, Ankara, Karadeniz, vs.

Cins isim[değiştir | kaynağı değiştir]

Cins isimler, aynı cinsten olan varlık, kavram veya olguların birini, bir bölümünü veya tamamını karşılayan isimlerdir. Odun, ağaç,kereste, masa, saat gibi. Cins isimler özel isimlerin aksine; çoğu kişinin aklında aynı görüntüyü (imaj) canlandırır; Örneğin Merve ismi Merve adında birini tanımayan bir kişi için anlam ifade etmezken, koyun ifadesi çoğu kişinin zihninde aynı varlığa karşılık gelir. Bu anlamda cins isimler daha genel bir anlam belirtirler. Cins isimlerin görevleri şunlardır:

Canlıların genel tanımlarını karşılar: insan, kuş, sürüngen, amip, vs.
Eşyaların tanımlarını karşılar: masa, sandalye, vs.
Mekân ve yön tanımlarını karşılar: oda, sınıf, kuzey, odunluk, sol, vs.
Sayıların tanımlarını karşılar: on, yedi, otuz, vs.
Akrabalık belirtir: teyze, nine, amca, vs.
Soyut kavramları karşılar: saygı, ihtiras, cesaret, vs.

Yapılarına göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Yapılarına göre isimler üç ayrı grupta incelenir; basit isim, türemiş isim, bileşik isim

Basit isim[değiştir | kaynağı değiştir]

Yapı olarak kök hâlinde bulunan isimlerdir: un, sıra, kına, ağaç, saat gibi.

Türemiş isim[değiştir | kaynağı değiştir]

Yapım eki almış isimlerdir: tuz+luk, odun+cu, vs.

Bileşik isim[değiştir | kaynağı değiştir]

Birden fazla ismin birleşip kalıplaşması ve yeni anlam kazanmasıyla oluşan isimlerdir:

Pamuk+kale, açık+göz, kuş+burnu, kara+fatma, ana+yasa, uyur+gezer, can+kurtaran, beşi+bir+yerde, hanım+eli

Sayılarına göre[değiştir | kaynağı değiştir]

Tekil isim[değiştir | kaynağı değiştir]

İsimlerin -lar, -ler çoğul eki almamış hâlidir: elma, çocuk, sevgi, vs.

Çoğul isim[değiştir | kaynağı değiştir]

İsimlerin ünlü uyumuna göre -ler, -lar çoğul eki almasıyla yapılır: bulut+lar, keçi+ler, melek+ler, çocuk+lar, insan+lar

Topluluk ismi[değiştir | kaynağı değiştir]

Şekil bakımından tekil göründüğü halde çokluk ya da topluluk anlamı veren isimlerdir: ordu, alay, sürü, kurultay, meclis, takım, aile, grup, orman, vs.

Dilbilim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

İsim İlgili Sözlük Kelimeler Listesi