Otoimmün tiroidit veya özbağışıklı tiroidit, vücudun tiroid bezlerini ve onun hormon ürünleri olan T3, T4 ve TSH'yi tehdit olarak algılayarak tiroid hücrelerini hedef alan özel antikorlar üreterek onu yok ettiği kronik bir hastalıktır. Hipotiroidizm veya hipertiroidizm ile ve guatrlı veya guatrsız olarak ortaya çıkabilir.^[2]

Belirti ve bulgular[değiştir | kaynağı değiştir]

Semptomlar tiroid fonksiyonuna, yani hipertiroidi veya hipotiroidiye bağlı olarak değişebilir. Hipertiroidizm terleme, hızlı kalp atış hızı, kaygı, titreme, yorgunluk, uyku güçlüğü, ani kilo kaybı ve çıkıntılı gözlere neden olabilir.^[3] Hipotiroidizm kilo alımına, yorgunluğa, kuru cilde, saç dökülmesine, soğuğa karşı toleranssızlığa ve kabızlığa neden olabilir.^[3] Bu hastalığın etkileri kalıcı olabilir, ancak bazen geçici olabilir. Belirtiler kişinin tedavi görüp görmemesine ve tedavinin etkili olup olmamasına bağlı olarak gelip gidebilir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Teşhis[değiştir | kaynağı değiştir]

Mevcut semptomlara bağlı olarak çeşitli testler seçilebilir. Doktorlar, bir kişi hipotiroidizm semptomlarına sahip olduğunda veya bir kişi hipotiroidizm geliştirme riskleri ile ilişkili bir ilaç tedavisine başlayacağında Tiroid peroksidaz Antikorlarını (TPOAb) arayabilir.^[4] lityum veya Interferon alfa gibi.^[5] Bu antikor, Hashimoto tiroiditi ve Graves hastalığı ile ilgilidir. Kişi hipertiroidizm belirtileri gösteriyorsa, doktorların Tiroid uyarıcı hormon reseptör Antikorları (TRAb) için test yapma ve ayrıca Graves hastalığı ile ilişkili olan anti-tiroid tedavisinin etkilerini izleme olasılığı daha yüksektir.^[5]

Doktorlar, antikorun etkileşime girip girmediğini görmek için bir tiroglobulin testi yapıldığında, Tiroglobulin Antikorlarını (TgAb) da kontrol edebilir. Bir kişiye tiroid kanseri teşhisi konduktan sonra düzenli aralıklarla TgAb de istenebilir ve tıpkı TPOAb gibi Hashimoto tiroiditi ile ilişkili olabilir.^[4]

Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Olağan tedavi Levotiroksin'dir.^[6]

Mekanizma[değiştir | kaynağı değiştir]

Tiroid otoantikorları çoğunlukla hedeflenen organda lenfositlerin varlığı ile ortaya çıkar.^[7][8] Lenfositler, üç farklı tiroid proteinini hedefleyen antikorlar üretir: Tiroid peroksidaz Antikorları (TPOAb), Tiroglobulin Antikorları (TgAb) ve Tiroid uyarıcı hormon reseptör Antikorları (TRAb).^[7][9] Antikor atakları nihayetinde foliküler hücrelerin parankimatöz doku ile yer değiştirmesinin neden olduğu hipotiroidizme yol açar.^[10]

Sağlıklı olan bazı hastalarda bu antikorların birden fazlası pozitif olabilir. Bu tür hastalarla ilgilenen doktorlar, herhangi bir tiroid sorunu yaşamaları pek olası olmasa da, zamanla bir tür işlev bozukluğu geliştirme şansları olduğundan, büyük olasılıkla hastanın sağlığıyla ilgili rutin takipler yapacaklardır.^[9]

Kategoriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzmanlar otoimmün tiroiditi iki klinik kategoriye ayırıyor.

1. Guatr varsa Hashimoto tiroiditi olarak anlaşılır.
2. Tiroid atrofik ise ve guatr yoksa buna atrofik tiroidit denir.^[7]

Otoimmün tiroidit ayrıca Graves hastalığı ve diğer çeşitli tiroid hastalıkları biçimlerine de işaret edebilir.

Doğumdan sonra kadınlarda tiroidit belirtileri ortaya çıkarsa buna doğum sonrası tiroidit denir.^[7]

Nedenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tiroid otoimmünitesi aileseldir.^[11] Bazı tip otoimmün tiroiditli hastaların birinci derece akrabalarının yüzde elli kadarının serumda tiroid antikorları gösterdiği bildirildiğinden, hastalığın baskın bir özellik olarak kalıtsal olduğu söylenir.^[11]

Down sendromlu ve ailesel Alzheimer hastalığı olan hastalarla yüksek korelasyonu nedeniyle az sayıda çalışma onu kromozom 21 ile ilişkilendirmiştir. Turner sendromlu hastalarda otoimmün tiroidit prevalansı da yüksek olduğundan (yüzde elliye kadar) bu teori tartışmalıdır.^[11]

Yüksek iyot tüketimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Otoimmün tiroidit, Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya gibi diyetlerinde daha yüksek iyot alımına sahip toplumlarda daha yüksek bir prevalansa sahiptir. Ayrıca, iyot alımının bir zamanlar düşük olduğu ancak iyot takviyesi nedeniyle arttığı alanlarda lenfositik infiltrasyon hızı arttı. "Bu tür alanlarda pozitif serum testlerinin yaygınlığı 0,5 ila 5 yıl içinde yüzde 40'ın üzerine çıkıyor."^[11]

Yaş[değiştir | kaynağı değiştir]

"Tiroid antikorları için pozitif testlerin prevalansının yaşla birlikte arttığı, 70 yaş ve üstü kadınlarda yüzde 33'e kadar çıktığı" gösterilmiştir.^[11] Kadınlarda ortalama prevalans yaşı erkeklere göre bir yıl daha yüksektir (sırasıyla 58 ve 59 yaş). Otoimmün tiroidit çocukları etkileyebilir. Beş yaşın altındaki çocuklarda çok nadir görülür, ancak ortaya çıkabilir; guatrlı ergenlerde vakaların yaklaşık yüzde 40'ını oluşturur.

40 yaşın üzerindeki hipotiroidizmi olan kişilerde otoimmün tiroidit gelişme şansı artar.^[11]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]