Zurab Tsereteli
Zurab Tsereteli in 2014
Genel bilgiler
Doğum adı	Zurab Konstantines dze Tsereteli
Doğum	4 Ocak 1934 (90 yaşında)
Ödüller

Zurab Konstantinoviç Tsereteli (Gürcüce:ზურაბ კონსტანტინეს ძე წერეთელი, Rusça: Зураб Константинович Церетели; 4 Ocak 1934 doğumlu), büyük ölçekli ve zaman zaman tartışmalı anıtlarıyla tanınan bir Gürcü-Rus ressam, heykeltıraş ve mimardır. Tsereteli, 1997'den beri Rusya Sanat Akademisi Başkanı olarak görev yapmaktadır.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Zurab Konstantinoviç Tsereteli, 4 Ocak 1934'te Tiflis'te doğdu. Tiflis Devlet Sanat Akademisi'nde öğrenim gören Tsereteli, 1958'de mezun oldu. Aynı yıl, soylu bir Gürcü ailesine mensup bir prenses olan İnessa Andronikaşvili ile evlendi (bu aile, Bizans İmparatoru I. Andronikos Komnenos'un baba soyundan geldiklerini iddia etmektedir).

1960–1963 yılları arasında Gürcistan Bilimler Akademisi'nde kadrolu sanatçı olarak çalışan Tsereteli, araştırma gezilerine katıldı ve bu da çalışmalarını etkilemeye yaradı. Tsereteli'ye daha sonra, bronz, taş, cam, ahşap ve mozaiklerle denemeler yapmaya ve kamu binaları için grup komisyonları oluşturmaya başladığı Tiflis'teki SSCB Sanat Vakfı'nın endüstriyel birleşiminde kıdemli ustalık pozisyonu verildi.

1964 yılında ilk yurtdışı gezisini Fransa'ya yaptı. Paris'te üç ay kaldı ve bu süre zarfında Pablo Picasso'yu stüdyosunda ziyaret etti. Bu deneyim, daha sonraki yaratıcı üretimini büyük ölçüde şekillendirmeye hizmet etti. Daha sonra, Marc Chagall ve bazı karakteristik etkileri sanatçının çalışmalarında da görülebilen diğer Empresyonist ve Post-Empresyonist sanatçılarla da tanıştı.^[1]

Eve döndükten sonra Tsereteli, Pitsunda (1967) ve Adler (1972) gibi Karadeniz'deki Sovyet tatil beldelerinin baş tasarımcısı oldu. Bu çalışmalarda anıtsal heykel, mimari manzara ve üç boyutlu mozaik kompozisyonları üretti. 1967 yılında Pitsunda'daki projesini tamamlamasının ardından Tsereteli, Gürcistan'ın Şeref Sanatçısı unvanını aldı.

1970'lerde Tsereteli Tiflis, Ulyanovsk, Yalta ve diğer şehirlerde kamu projeleri yapmaya devam etti. Bu dönemde Tsereteli ayrıca Brezilya, Portekiz ve Japonya'dakiler gibi dünya çapında birkaç Sovyet elçiliği ve konsolosluğunu tasarladı.

1978-79'da Tsereteli, New York Eyalet Üniversitesi, Brockport Koleji'nde misafir profesör olarak resim eğitimi vermek üzere davet edildi. Kaldığı süre boyunca, SSCB halkı adına iki halk heykelini tamamlayarak koleje sundu; bunlar Allen Yönetim Binası önüne kurulan Prometheus (Dünyaya Işık ve Bilgi) heykeli ve Drake Memorial Kütüphanesi tarafından yerleştirilen Tüm Dünya Çocuklarına Sevinç ve Mutluluk adlı heykellerdir. İkincisi, Brockport'ta düzenlenen 1979 Özel Olimpiyatları ve Uluslararası Çocuk Yılı onuruna Joseph P. Kennedy Jr. Vakfı işbirliğiyle oluşturuldu.

1980'de Tsereteli, Moskova'daki XXII Yaz Olimpiyat Oyunları'nın baş tasarımcısı olarak atandı. Aynı yıl İzmailovo Otel Kompleksi'nin olimpiyatlar için inşa edilen konser ve sinema salonunun tepesinde yer alan İnsanoğluna Marş'ı tamamlayarak Halkların Dostluğu Nişanı'nı aldı. 1981'de mezun olduğu Tiflis Sanat Akademisi'nde profesör oldu.

1983'te Moskova'nın Tishinskaya Meydanı'nda (1983) Gürcistan ve Rusya arasındaki dostluğa adanmış Ebedi Dostluk'u kurdu. Anıtın mimari kısmı Andrey Voznesensky tarafından tasarlanmıştır. Aynı dönemde Tsereteli, Tiflis'te iki büyük ölçekli proje üzerinde çalışmaya başladı: Azize Nina Anıtı (1988-1994) ve Gürcistan Tarihi Anıtı (1985-günümüz). 1988'de Tsereteli, SSCB Sanat Akademisi akademisyeni seçildi ve heykelsi kompozisyonu Güvensizliğin Duvarını Kırın adlı eseri, Londra'daki Canon Caddesi'ne yerleştirildi. 1990'da, Tsereteli'nin modern çağda dünya barışı için bir alegori olarak Aya Yorgi'nin ejderhayı öldürmesini yorumladığı İyi Kötüyü Yendi adlı anıtı, Birleşmiş Milletler Genel Merkezi'nde açıldı.

1990'larda Tsereteli, birçok insanın öne sürdüğü üzere belediye başkanı Yuri Luzhkov ile olan dostluğu vasıtasıyla Moskova şehri için kamu siparişleri üzerinde çalışmaya devam etti. Bu projelerden en önemlileri şunlardır: Kurtarıcı İsa Katedrali rekonstrüksiyonu, Manej Meydanı, Poklonnaya Gora'daki Savaş Anıtı Kompleksi, Moskova Hayvanat Bahçesi ve 1996-97'de dikilmiş olan 98 metre yüksekliğindeki Büyük Petro anıtı; ki bunlar Moskova vatandaşları arasında karışık duygulara neden oldu.

Yeni İnsanın Doğuşu heykeli, Yeni Dünya'nın Avrupalılarca, Kristof Kolomb tarafından keşfini kutlamak amacıyla 1995 yılında İspanya'nın Sevilla kentinde açıldı. Ertesi yıl, 1996'da Marbella'da ayrıca Zafer başlıklı bir heykelin yapımını üstlendi.

1997'de Tsereteli, Rusya Sanat Akademisi Başkanı seçildi. 1995'te Moskova Modern Sanat Müzesi'ni kurdu ve 1999'da resmen kapılarını açarak ülkedeki tamamen modern ve çağdaş sanata adanmış ilk devlet müzesi oldu. 1998'de Tsereteli, eşi İnessa'nın anısına adanan Yeni Manej salonunda ilk kişisel sergisini açtı. Bu sergi, sanatçının 2000'li ve 2010'lu yıllarda Rusya, Gürcistan, Letonya, Beyaz Rusya, Kazakistan, Bulgaristan, İtalya, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Çin ve Japonya'da devam eden çok sayıda gezici sergisinin başlangıç noktası oldu.

2001 yılında Zurab Tsereteli Sanat Galerisi, Rusya Sanat Akademisi'nin müze ve sergi kompleksinin bir parçası olarak Moskova'da açıldı. 2006'da Tsereteli, Bayonne, New Jersey'de Dünya Terörizmine Karşı Mücadele veya Kederin Gözyaşı olarak adlandırılan anıtının açılışını yaptı. 11 Eylül saldırılarının ardından Amerikan halkına destek ve dayanışma göstermek amacıyla Rusya tarafından resmi bir armağan olarak Amerika Birleşik Devletleri'ne hediye edildi.

2007 yılında Tsereteli, UNESCO İyi Niyet Elçisi oldu. 2009-10'da Avrupa Bilim ve Sanat Akademisi'ne (Avusturya) üye olarak seçildi ve Fransa tarafından verilen Onur Nişanı Şövalyesi unvanının yanı sıra Rusya Federasyonu tarafından birinci derece “Vatana Hizmet” nişanı verildi. 2011 yılında Roma Güzel Sanatlar Akademisi'nden "Sanat Yaşamı" ödülü ve sanata önemli katkılarından dolayı Uluslararası Giuseppe Sciacca Ödülü olmak üzere iki ödül aldı. 2014 yılında Tsereteli, dünya kültürüne yaptığı katkılardan dolayı UNESCO Beş Kıta Madalyası aldı ve 2015 yılında Çin Güzel Sanatlar Akademisi Üyesi seçildi.

2005 yılında Holokost adlı eseri, Rusya tarafından İsrail'e bağışlandı ve Kudüs'te açıldı. Diğer eserlerinden bazıları şunlardır: Roma'daki Villa Borghese'deki Nikolay Gogol (2002), Agde'deki Honoré de Balzac (2003), St. Giles Croix de Vie'deki Marina Tsvetaeva (2012), Avrupa Birliği'nin Kurucu Babaları (2012). Lorraine'de ve Sen'e bakan Notre-Dame de Paris katedralinin yanındaki Papa II. Jean Paul (2014) anıtı.

Zurab Tsereteli, 2012 yılında Gürcistan, Tiflis'te Modern Sanat Müzesi'ni kurdu.^[2][3]

Rusya Sanat Akademisi Başkanı olarak görevine devam eden Tsereteli, Tiflis'teki Modern Sanat Müzesi'nde Gürcü ve uluslararası sanatçıların düzenli sergilerini düzenlemenin yanı sıra sanat eserleri üretmeye devam ediyor.^[4]

6 Aralık 2020'de Tsereteli, Rus Akademisi'nin ana yüklenici olduğu Belgrad'daki Aziz Sava Kilisesi'nin iç dekorasyonuna yaptığı katkılardan dolayı Sırbistan'ın en yüksek devlet nişanı ile onurlandırıldı.^[5]

Tartışma[değiştir | kaynağı değiştir]

Tsereteli, kariyeri boyunca ağır bir şekilde eleştirildi ve halkın görüşü büyük ölçüde Rus hükûmetiyle olan bağları üzerinden şekillendi. Mart 2014'te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Rusya'nın Ukrayna'ya askeri müdahalesi konusundaki tutumunu destekleyen bir mektubu imzaladığı bildirildi. Ancak ertesi gün, sanatçının yardımcısı Sergi Şagulaşvili tarafından birkaç Gürcü haber kuruluşuna yapılan bir açıklamayla Tsereteli'nin mektubu imzaladığı reddedildi ve sanatçının "genelde siyasete karışmadığı" ifade edildi.^[6][7][8]

Görevler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Profesör ve Rusya Sanat Akademisi Başkanı.
• Mucizeler Çocuk Parkı Vakfı'nın başkanı (1988'den beri). Bu sebeple Rusya'daki Disneyland'ın inşasına dahil olduğu söylenmektedir.
• Moskova Uluslararası UNESCO Destek Vakfı'nın kurucusu, 30 Mart 1996'da UNESCO İyi Niyet Elçisi olarak atandı.
• 2005 yılından bu yana Rusya Kamu Odası üyesidir.
• Sergio Vieira de Mello Vakfı'nın Seçkin Üyesi.

Projeler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Moskova şehir merkezinde bulunan ve 94 metre yüksekliğiyle dünyanın sekizinci en yüksek heykeli olan Büyük Petro anıtı. Popüler söylenceye göre heykelin başlangıçta Kristof Kolomb'a ait olduğu, ancak ABD Hükûmeti tarafından reddedildikten sonra başının değiştirilerek Rus hükûmetine Büyük Petro'nun bahriye heykeli olarak satıldığını belirtir. Kasım 2008'de Virtual Tourist tarafından dünyanın en çirkin onuncu binası seçildi.^[9]
• Kristof Kolomb'u tasvir eden Yeni Dünyanın Doğuşu olarak bilinen bir heykel. Tsereteli, Kolomb'un yolculuğunun 500. yıldönümü ile bağlantılı olarak 1992'de heykeli ABD'de düşünülen yerine diktirmeye çalıştığında ABD hükûmeti tarafından geri çevrildi. Porto Riko'daki Cataño belediyesi, heykelin kasabalarına inşa edilmesini kabul etti ancak daha sonra yeterli halk desteği ve finansmanı alamadı. 15 Ağustos 2008'de, 2010 Orta Amerika ve Karayip Oyunları için bir dizi tesis inşa etmekten sorumlu özel müteahhit, şirketin yapıyı satın aldığını duyurdu ve oyunlar için vakti geldiğinde yapıtı bir araya getirecek olan Mayagüez belediyesinde inşa edeceğini açıkladı.^[10] Bu projeden vazgeçildikten sonra heykel, 2014 baharında montajının başladığı Arecibo belediyesine taşındı.^[11] Heykel, 14 Haziran 2016'da Arecibo'da açıldı.^[12] Yeni Bir Adamın Doğuşu adlı daha küçük bir ikiz heykel, 1993 yılında Rusya tarafından verildi ve popüler olarak Huevo de Colón (Kolomb Yumurtası) olarak bilinen heykelin bulunduğu Sevilla'da birleştirildi.
• Moskova Savaş Anıtı'ndaki St. George heykeli ve aynı konunun Moskova'da ve başka yerlerde çeşitli versiyonları. Bunların başında hurdaya ayrılmış ABD Pershing II ve Sovyet SS-20 nükleer füzelerinin kesitlerinin kullanıldığı bir heykel geliyor. Good Defeats Evil (iyi, Kötüyü Yendi) başlıklı heykel, New York'taki BM binasının arazisinde bulunuyor. Yapıt, nükleer savaşın ejderhasıyla savaşan Aya Yorgi'nin 39 metre yüksekliğinde, 40 tonluk anıtsal bronz bir heykelidir. 1990 yılında Sovyetler Birliği tarafından BM'ye bağışlanmıştır.
• Moskova Uluslararası Müzik Evi'nin kubbesinin tepesinde, mozaik altınla kaplı 9-1 / 2 metre boyunda, 2 metrik tonluk bir tiz nota anahtarı eseri. Heykel rüzgar gülü gibi dönmektedir.^[13]
• Keder Gözyaşı (asıl adıyla: Dünya Terörüne Karşı Mücadele), 106 fitlik bronz dikdörtgen bir kulenin yarığında asılı duran 40 fitlik bir gözyaşı damlası görünümündedir. Anıt, 11 Eylül 2001'de New York, Washington DC ve Pennsylvania'daki saldırıların yanı sıra 1993'te Dünya Ticaret Merkezi'ne yapılan saldırının tüm kurbanlarının isimlerini içerir. Devasa projenin temel atma töreninde Vladimir Putin hazır bulundu ve heykeli “Rusya halkının bir hediyesi” olarak nitelendirdi.^[14] Hizmet dışı bırakılan Askeri Okyanus Terminali'nin ucuna dikildi; New Jersey, Bayonne'de yer alan Bayonne Limanı'ndaki yarımadaya yeni bir isim kazandırdı (yakınlardaki Jersey City önce anıtı kabul etti ve daha sonra reddetti) ve anıt 11 Eylül 2006 tarihine adandı. Eserin sanatçısı, Bill Clinton, Michael Chertoff, New Jersey Senatörü Jon Corzine ve 11 Eylül'de dul kalan bir kadın adanma töreninde konuştu.
• 25 Eylül 2006'da, Tsereteli'nin yaptığı bir Büyük Petro heykeli, St. Petersburg'daki Vasilievsky Adası'nda Pribaltiiskaya Hotel'in önüne yerleştirildi. Heykeltıraş onun başlangıçta Aziz İshak Katedrali'nin yanındaki tarihi manejin önüne yerleştirilmesini istemişti ancak bu fikir, Quarenghi'nin binasına zarar verme riski yüzünden reddedildi.^[15]
• Gürcistan Kroniği (veya Gürcistan Tarih Anıtı).^[16][17]
• Tsereteli'nin son yıllarda alıcılar tarafından reddedilen diğer heykel projeleri arasında Ukrayna, Yalta'da bulunan Livadia Sarayı yanında planlanan Josef Stalin ve Franklin D. Roosevelt heykelleri; Magellan heykeli (Uruguay), Rodos Heykeli (Yunanistan), Franklin D. Roosevelt (New York) ve Balzac (Fransa) heykelleri yer alıyor.^[15]

Kültürel aktiviteler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tsereteli , Rusya Sanat Akademisi'nin başkanı olarak birçok kültürel projeye başkanlık ediyor

Başarılar ve ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sosyalist Emek Kahramanı, Lenin Nişanı ve Altın Madalya "Çekiç ve Orak" (11 Kasım 1990) - Sovyet sanatının gelişimine ve üretken sosyal faaliyetlere yaptığı büyük kişisel katkılardan dolayı
• Anavatan için Liyakat Nişanı ;
  • 1. sınıf (26 Temmuz 2010) - güzel sanatların gelişimine ve uzun yıllar süren yaratıcı faaliyetlere olağanüstü katkılarından dolayı
  • 2. sınıf (4 Ocak 2006) - güzel sanatların gelişimine olağanüstü katkılarından dolayı
  • 3. sınıf (29 Nisan 1996) - Zafer Anıtı, Poklonnaya Tepesi, Moskova'daki bir çalışma kompleksinin geliştirilmesine ve başarılı bir şekilde tamamlanmasına büyük kişisel katkılarından dolayı
• Halk Kardeşliği Nişanı (1994)
• Rusya Federasyonu Halk Sanatçısı (4 Ocak 1994) - güzel sanatlar alanındaki büyük başarıları sebebiyle
• SSCB Halk Sanatçısı (1980)
• Gürcistan Halk Sanatçısı (1978)
• Rusya Federasyonu Devlet Edebiyat ve Sanat Ödülü (21 Haziran 1996) - Moskova'daki Poklonnaya Tepesi'nde "1941-1945 Büyük Vatanseverlik Savaşının Zafer Anıtı" anıtı
• Lenin Ödülü (1976) - Adler'de bulunan bir tatil kasabasının çocuk bölümünün mekan tasarımı sebebiyle (1973)
• SSCB Devlet Ödülü
  • 1970 - Ulyanovsk'taki Lenin anıtının (1969) ve Tiflis Ticaret Birliği Sarayı'ndaki (1969–1970) mozaik kompozisyonu sebebiyle
  • 1982 - Moskova'da "Izmailovo" otel kompleksinin oluşturulmasına katılım için (1980)
• Legion of Honor (Onur Nişanı) Şövalyesi (Fransa, 2010)
• Sanat ve Edebiyat Nişanı Görevlisi (Fransa, 2005)
• "Astana" Madalyası (Kazakistan, 11 Aralık 1998)
• "Moskova'ya Hizmet" Nişanı (Moskova, 30 Aralık 2003) - güzel sanatların gelişimine yaptığı büyük kişisel katkı, şehir ve Moskovalılar için uzun yıllar verimli faaliyetleri sebebiyle
• Akhmad Kadirov Nişanı (Çeçenya, 2005) - Çeçen Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı Rusya Kahramanı Akhmad-Hadji Kadirov'un anılmasına, halklar arasında barışı, dostluğu ve işbirliğini teşvik eden faaliyetlere yaptığı kişisel katkılarından dolayı
• "Osetya'ya Övgü" Madalyası (Kuzey Osetya, 2010)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• UNESCO katılımı 21 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Moskova haberleri: Zurab Disney mi yoksa Walt Tsereteli mi?
• Artnet Dergisi, 10 Temmuz 2006 15 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• moskova-life.com 22 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Resmî site
• Zurab Tsereteli'nin Dünya Terörüne Karşı Mücadeleye Karşı anıtının resmi sitesi 7 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Zurab Tsereteli'nin Soğuk Savaş Müzesi'ndeki eseri
• Good Defeats Evil (İyi kötüyü yendi) 19 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. New York Kamusal Sanat Müfredatı
• İçeriden ve Yukarıdan Birinci Petro Anıtı. Resimler