Zübeyde Hanım

Zübeyde Hanım
Zübeyde Hanım
	Zübeyde Hanım, 1922
Doğum	1857; Langaza, Selanik, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	14 Ocak 1923 (66 yaşında); İzmir, Ankara Hükûmeti
Defin yeri	Zübeyde Hanım Anıt Mezarı, İzmir, Türkiye
Anıtlar	Zübeyde Hanım Anıt Mezarı
Milliyet	Türk
Vatandaşlık	Osmanlı İmparatorluğu
Din	İslam
Evlilik	Ali Rıza Efendi; (e. 1871; ö. 1888) ; Ragıp Bey; (b. 1912)
Çocuk(lar)	Mustafa; Makbule; Ömer; Fatma; Ahmet; Naciye

Zübeyde Hanım (1857, Selanik – 14 Ocak 1923, İzmir), Ali Rıza Efendi'nin eşi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün ve Makbule Atadan'ın annesidir. Kökeni Karaman'a dayanmaktadır.^[2]

Aile kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı devrinde, II. Mehmed zamanında Karaman'dan Rumeli’ye göçen ve Selanik yakınlarındaki Langaza’da toprak işleri ile uğraşan bir Türkmen ailesi olan Hacı Sofu ailesindendir. Mustafa Kemal Atatürk'ün anne soyu da, Karaman'dan gelerek Selanik ile Manastır'ın arasında bulunan Vodina Sancağı'na bağlı "Sarıgöl" de denilen "Kayalar" Nahiyesine yerleştiler. Aile, sonradan Selanik yakınlarında bugün de kaplıcaları ile meşhur olan Langaza'ya yerleşmiştir. Dedesi Feyzullah Efendi'in taşıdığı "Sofu-zade" (Sofular) lâkabı, yerleştikleri Sarıgöl bölgesindeki yer adları ve ailedeki hatıraların gösterdiği üzere, Mustafa Kemal Atatürk'ün anne soyu Karaman'dan Rumeli'ye gelen ve bundan dolayı da "Konyarlar" olarak Rumeli'de anılan Yörük Türkmenlerdendir. Zübeyde, 1857'de Lankaza'da dünyaya gelmiştir. Babası Sofuzade Feyzullah (Sadullah) Ağa, annesi Molla Hanım olarak anılan Ayşe Hanım’dır. Döneminde kadınların okula gitmesi yaygın olmadığı için, okur yazar oluşu nedeniyle kendisi de Zübeyde Molla olarak anılırdı.

Zübeyde Hanım, kızı Makbule ve oğlu Mustafa Kemal ile birlikte

Hacı Sofu gibi dinine bağlı bir aileden geldiği için kendisi de öyleydi. Türk tarih kitaplarında sıkça geçen, eğitim sisteminin karışık olduğu bir dönemde, Mustafa Kemal'in ne tür bir okula gideceği konusundaki tartışmalarda Zübeyde'nin, dini eğitim veren Mahalle Mektebi'ne gitmesinde ısrarcı oluşu bu yüzdendir.

Selanik'te Osmanlı Rüsumat (Gümrük) İdaresinde Gümrük memuru Ali Rıza ile 1871 yılında henüz 14 yaşında iken evlendi. Ali Rıza, sarışın ve mavi gözlü bir kadınla evlenmeyi düşlerken, kendisinden 20 yaş küçük olan, siyah saçlı ve derin mavi gözlü bu kadına sevdalandığını belirtmiştir.

Yeni çift Selanik Yenikapı semtinde yeni hayatlarına başlamıştır. Fatma, Ömer ve Ahmet adlı üç çocukları olmuş ancak Fatma bu dönemde ölmüştür.

Eşi Ali Rıza Yunanistan sınırında Çayağzı (ya da Papaz Köprüsü)'na tayin edildiği için taşınmışlardır. Ömer ve Ahmet orada ölmüştür.

1881’de dördüncü çocukları Mustafa, 1885’te Makbule, 1889’da Naciye doğdu. Ancak Naciye 12 yaşındayken hayatını kaybetti. Ali Rıza Efendi ise 1888 yılında hayatını kaybetmiştir.

İkinci evliliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Bunun üzerine Zübeyde, çocuklarını da alarak abisi Hüseyin Bey'in Langaza'daki çiftliğine gitti. Babasının erken ölümünün ve dayısının çiftliğinde ailenin erkeği olarak yaşadıklarının Mustafa üzerinde derin etkileri olduğu düşünülür.

Abisine daha fazla yük olmak istemeyen Zübeyde, ikinci evliliğini Selanik Gümrükler Başmüdürü Ragıp Bey ile yaptı. Ragıp'ın da önceki evliliğinden dört çocuğu vardı. Bu evlilik, babasının hatırasına saygı gösterilmediğini düşünen Mustafa Kemal'i kızdırdı. Zübeyde Balkan Savaşı’ndan sonra Ragıp Bey’den ayrıldı ve artık Osmanlı toprağı olmaktan çıkan Selanik’i terk ederek kızı Makbule ile birlikte İstanbul’a göç edip Beşiktaş Akaretler’de bir eve yerleşti.^[4]

Mustafa Kemal, Ali Fuat Cebesoy'a, Ragıp Bey hakkında "Bana karşı hep çok saygılı davranmış, büyük adam muameleleri etmiştir. Nazik ve kibar bir insandır." demiştir.^[5]

Son yılları ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

1919’da Anadolu'ya çıktığından beri görmediği ve üstelik Osmanlı Padişahı tarafından hakkında ölüm emri verildiğini öğrendiği oğlu Mustafa Kemal ile ancak 14 Haziran 1922’de Adapazarı’nda tekrar buluşan Zübeyde, onun yanına Ankara’ya yerleşti. Ancak bu şehrin sert iklim koşulları sağlığını olumsuz etkileyince tedavi amacıyla 18 Aralık 1922'de İzmir'e gitti.^[6] Son günlerini Latife Hanım Köşkü'nde geçiren Zübeyde Hanım, 14 Ocak 1923'te 66 yaşında öldü.^[6] İzmir'in Karşıyaka ilçesinde 1940 yılında yaptırılan anıt mezarda yatmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Latife hanım, İpek çalışlar, Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A.Ş., 48.b., Ekim 2007, ISBN 978-975-991-517-9, s.103
^ Sevtap Gamsız, T.C.İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, 2012 İstanbul, s. 12
^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2020.
^ "Sabah Gazetesi 11.05.2008". 17 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2008.
^ Ali Fuat Cebesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk - Okul ve Genç Subaylık Hâtıraları, Temel Yayınları, İstanbul, 2000, s.25.
^ ^a ^b "Karşıyaka - Latife Hanım Anı Evi". isteataturk.com. 17 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018.

[1] Latife hanım, İpek çalışlar, Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A.Ş., 48.b., Ekim 2007, ISBN 978-975-991-517-9, s.103

[2] Sevtap Gamsız, T.C.İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, 2012 İstanbul, s. 12

[3] "Arşivlenmiş kopya". 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2020.

[4] "Sabah Gazetesi 11.05.2008". 17 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2008.

[5] Ali Fuat Cebesoy, Sınıf Arkadaşım Atatürk - Okul ve Genç Subaylık Hâtıraları, Temel Yayınları, İstanbul, 2000, s.25.

[ev-6] "Karşıyaka - Latife Hanım Anı Evi". isteataturk.com. 17 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Mustafa Kemal Atatürk
Hayatı	Askerî hayatı İzmir Suikastı Ölümü ve devlet cenaze töreni Anma Ödülleri
Ailesi ve yakınları	Ali Rıza Efendi Zübeyde Hanım Makbule Atadan Latife Uşşakî Mecdi Boysan Ülkü Adatepe Sabiha Gökçen Zehra Aylin Rukiye Erkin Nebile İrdelp Abdurrahim Tuncak Fikriye Hanım Afet İnan Mustafa Demir Dişçibaşı Sami Bey Foks (köpek)
Yaverleri	Salih Bozok Cevat Abbas Gürer Muzaffer Kılıç Şükrü Tezer Rüsuhi Savaşçı Sami Yanardağ Mahmut Celalettin Üner Cevdet Tolgay Ahmet Naşit Mengü Şükrü Özer
Düşünsel	Atatürkçülük Atatürk İlkeleri Atatürk Devrimleri Atatürk milliyetçiliği Atatürk kişi kültü Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir Ne mutlu Türk'üm diyene Türkiye Türklerindir Ya istiklâl ya ölüm Yurtta sulh, cihanda sulh
Söylevleri	Gençliğe Hitabe Onuncu Yıl Nutku Bursa Nutku
Yapıtları	Nutuk Geometri Yurttaşlık Bilgileri Cumalı Ordugâhı Taktik Tatbikat ve Seyahati Takımın Muharebe Talimi Zabit ve Kumandan ile Hasbihal
Kurumsal	Vatan ve Hürriyet Cemiyeti Cumhuriyet Halk Partisi Türk Dil Kurumu Türk Tarih Kurumu
Anıt ve müzeler	Anıtkabir Tarihi Artvin Atatürk Heykeli Atlı Atatürk Anıtı Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi İzmir Atatürk Anıtı Konya Atatürk Anıtı Mareşal Atatürk Anıtı ODTÜ Atatürk Anıtı Samsun Onur Anıtı Sarayburnu Atatürk Anıtı Taksim Cumhuriyet Anıtı Canberra'daki anıtı Bakü'deki heykeli Meksiko'daki heykeli
Diğer	Popüler kültürdeki yeri Adını taşıyan şeyler Dinî inancı Damal'daki Atatürk silüeti Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun Atatürk Yılı Güneş-Dil Teorisi
Kategori Commons

Zübeyde Hanım nedir?, Zübeyde Hanım anlamı nedir?, Zübeyde Hanım ne demektir?