Yüzük

Yüzük, çoğu zaman süs eşyası olarak kullanılan ya da nişan, evlilik gibi kurumların simgesi olarak parmağa takılan madenî halkadır. Varlıkları tarih öncesi çağlara dayanan yüzüğün ilk örnekleri Tunç Çağı'nda görülür. Bunlar çok kaba biçimde yapılmış çemberlerdir. Ancak Girit ve Miken uygarlıklarında (MÖ 1800) ince bir işçilikle süslenmiş yüzükler yapılmaya başlanmıştır. Böylece yüzük değerli bir süs eşyası olarak yavaş yavaş yer edinmeye başlamıştır.^[1]

Eski çağlarda yüzük genellikle altından, kimi zamanda o çağlarda çok değerli bir maden olarak kabul edilen demirden yapılırdı. Bu dönemlerde üzerlerinde mühürler bulunan yüzükler çok yaygındı. Bunlar papirüs ya da parşömen üzerine yazılmış belgeleri damgalamak için kullanılırdı. Ayrıca yüzüğün, takan kişiler için egemenlik ve gücü yansıtan simgesel bir önemi vardı.^[2]

Antik Yunanistan'da ise yüzük bir süs eşyası olmaktan çok sınıf farklarını belirten bir araç hâline gelmiştir. Yunan yüzük işçiliği basit olmasına karşın, Romalıların yaptığı yüzüklerde zengin bir çeşitlilik ve ince bir işçilik göze çarpar.^[3] Üzerlerinde çok değerli motifler bulunan ve zevkle işlenmiş olan bu yüzükler çok değerlidir. Yüzüklerin nişan ve evlilik simgesi olarak kullanılması da Romalılar döneminden kalma bir gelenektir. Roma devrinde senatörlerin kullandıkları yüzükler MS birinci yüzyılda özgür kişilerin kullandıkları birer simge olmuştur.

Orta Çağ'a gelindiğindeyse yüzük işçiliği çok büyük değişmeler göstermiş, farklılığa ve kullanılan renklerin uyum içinde olmasına büyük önem verilmiştir. Yüzüklerin üzeri değerli taşlar ile işlenmiş, her taş değişik bir anlam ifâde etmiştir. Mühürlü yüzükler Orta Çağ'da da oldukça yaygınlık ve çeşitlilik kazanmıştır. Gösterişin ve zenginliğin ölçüsü olarak değerlendirilmiştir.^[4]

Rönesans ile gelen yeni sanat akımları yüzük işçiliğini de etkilemiştir. Venedik, Floransa ve Roma gibi kentler yüzük işçiliğinin merkezi durumuna gelmişlerdir. Bu çağlarda da yüzükler Cellini gibi ustalar tarafından çok değerli taşlar işlenmiştir. XV yüzyılda her parmağa bir yüzük takması âdet hâline gelirken zamanla bir ya da iki parmağa takılır hâle gelmiştir.^[5]

Barok çağda üstleri çiçek motifleri ile süslü yüzükler moda olmuş XVIII yüzyılda ise markiz adlı uzun yüzükler ortaya çıkmış, değerli ve mineler ile süslü ince bir işçilikle hazırlanmış yüzükler yayılmıştır. Fransız Devrimi'nden sonra yüzük işçiliği gerilemiş ve daha az ayrıntı içeren yüzükler kabul görmeye başlamıştır.

Nişan yüzüğü[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir nişan yüzüğü, diğerine evlilik vaadi sembolize eder.

Alyans[değiştir | kaynağı değiştir]

Alyans Fransızca ''alliance'' kelimesinden türemiştir. Anlaşma ve ittifak anlamına gelir. Erken çağlarda evlilik yüzüğü sonsuzluğu ve kalıcılığı sembolize ediyordu. Çemberin sonsuzluğu simgelemesi evliliğin yüzükle sembolize edilmesine neden olmuştur. Hem eski Mısırlılar hem de Romalılar alyansı sol taraftaki parmağında takıyorlardı. Bunun nedeni, vena amoris sözü (Latince 'aşk damarı') olarak adlandırılan bir damarın doğrudan bu parmaktan kalbe yol açtığı fikriydi. Eski Roma'da sadece kadınlar evlilik veya nişan yüzüğü takıyordu. İkincisi, genellikle demirden yapılmıştır ve bağlanma işareti olarak kabul edilir, ancak her şeyden önce çeyiz için bir "makbuz" olarak kabul edilir. Bir yüzüğün sadece kadına verilmesi, kültüre ve topluma bağlı olarak geçen yüzyıla kadar sürdü.^[6]

Eski çağlarda, Asya’da erkekler eşlerinin sadakatini ölçmek için bulmaca yüzüğü denilen “puzzle ring”ler kullanmışlardır. Bu yüzükler birçok farklı parçadan oluşan ve takılması zor yüzüklerdi. Parmaktan çıkarılan yüzük parçalara ayrılmakta ve yüzüğün yeniden birleştirilmesi zaman almaktadır. Bu nedenle erkekler eşlerinin onlara ihanet ettiklerinde anlayabileceklerini düşünmüşlerdir.^[7]

Alyansın yüzük parmağı'na takılma geleneği bugüne kadar korunmuştur. Avrupa ülkelerinin çoğunda alyans sol yüzük parmağına takılırken, yüzüğü sağ yüzük parmağına takmak Almanya ve Avusturya'da gelenekseldir.^[8]

Nikâh yüzükleri genellikle iç halka rayında yazıtlar veya semboller bulunur. Eski Roma yüzüğün, örneğin, "Pignus amoris habes" - "Aşkımı vadettin" denir. Bugünün nikâh yüzüklerinde eşin adı ve vaat tarihi sık sık okunur.

Mesleğin bir işareti olarak yüzükler[değiştir | kaynağı değiştir]

Okçunun başparmağı yüzüğü[değiştir | kaynağı değiştir]

Başparmağı koruyan ve onu ikinci kolunda destekleyen yüzük, birçok ordunun monte edilmiş veya ayakla savaşan okçularında olağandı.

Memur okullarının yıl yüzükleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1835 yılında sınıf yüzükleri ilk olarak Amerikan askeri akademisi West Point mezunlarına verildi. İlgili gençlik subayı sınıflarının birlikteliğini, mezunlarının mezuniyet dereceleriyle dayanışmasını sembolize eder ve memurun kursunun başarıyla tamamlanması. Bu arada, bu tür halkalar tüm Amerikan askeri akademilerinde yaygındır.

Diğer yüzük çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.
^ Jewelers, Arden (3 Oca 2024). "Anatomy of a Ring : The Different Parts of a Ring and What to Look for in Each". Arden Jewelers.
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.
^ "Evlenirken Taktığımız Yüzük Geleneğinin 11 Maddelik Hikayesi". 13 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Yüzük ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.

[3] Jewelers, Arden (3 Oca 2024). "Anatomy of a Ring : The Different Parts of a Ring and What to Look for in Each". Arden Jewelers.

[4] "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.

[5] "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.

[6] "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.

[7] "Evlenirken Taktığımız Yüzük Geleneğinin 11 Maddelik Hikayesi". 13 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[8] "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Yüzük İlgili Sözlük Kelimeler Listesi