Yürütme erki

Yürütme erki, yasaların uygulanmasından sorumlu olan ve bir devletin yönetiminden genel olarak sorumlu olan hükümetin bir parçasını tanımlamak için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.

Görevi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yürütme erkinin kapsamı, ortaya çıktığı siyasi bağlama bağlı olarak büyük ölçüde değişir ve bir ülkede zaman içinde değişebilir. Demokratik ülkelerde, yürütme erki genellikle ulusal siyaset üzerinde geniş bir etkiye sahip olmasına rağmen, yürütme erki üzerinde sınırlamalar uygulanır.^[1]

Güçler ayrılığı prensibine dayalı siyasi sistemlerde, örneğin ABD gibi, hükümet otoritesi, gücün tek bir kişi veya grup elinde toplanmasını önlemek için çeşitli kollara dağıtılır. Bunun için her bir kola diğer iki kolla denetimler uygulanır. Genel olarak, yasama organının rolü yasaları görüşmektir, bu yasalar yürütme tarafından uygulanır ve yargı tarafından yorumlanır. Yürütme organı aynı zamanda kararname veya icra emri gibi belirli türdeki yasaların da kaynağı olabilir.

Parlamenter sistemler gibi yetkilerin birleştirildiği sistemlerde ise yürütme organı hükümeti oluşturur ve üyeleri genellikle yasama organında çoğunluk olan siyasi partiye üyedir. Yürütmenin yasama organının desteğine veya onayına ihtiyacı olduğu için, iki organ "birleşik" olarak kabul edilir ve bağımsız değillerdir. Parlamento egemenlik prensibi, yürütme organının sahip olduğu yetkilerin, yasama organı tarafından verilenlere tamamen bağlı olduğunu ve eylemlerinin yargısal denetime tabi olabileceğini ifade eder. Bununla birlikte, yürütme organı genellikle hükümet bürokrasisinin kontrolünden kaynaklanan geniş yetkilere sahiptir, özellikle ekonomi veya dış politika gibi alanlarda.

Bakanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Parlamenter sistemlerde, yürütme organı seçilmiş yasama organına karşı sorumludur, yani yasama organının güvenini korumak zorundadır (çift meclisli sistemlerde ise bir kısmının güvenini kazanmalıdır). Belirli durumlarda, yasama organı, yürütme organına olan güvensizliğini ifade edebilir, bu da ya hükümet partisinin veya parti grubunun değişmesine veya genel seçime neden olur. Parlamentolar sisteminde hükümetin başında genellikle başbakan olarak adlandırılan bir hükümet başkanı bulunur ve bu kişi, hükümet ve seçim değişiklikleri sırasında görevine devam ederken devlet başkanından ayrılır. Westminster tipi parlamenter sisteminde, güçler ayrılığı prensibi diğer bazı sistemlere göre daha sıkı bir şekilde yerleşmemiştir. Yürütmenin üyeleri (bakanlar), aynı zamanda yasama organının üyeleridir ve dolayısıyla hukukun oluşturulmasında ve uygulanmasında önemli bir rol oynarlar. Başkanlık sistemlerinde ise doğrudan seçilen hükümet başkanı bakanları atar. Bakanlar doğrudan seçmenler tarafından seçilebilir.^[2]

Bu bağlamda, yürütme organı, bir lider veya bir veya birden fazla makamın lideri olarak oluşur. Özellikle, yürütme organının en üst liderlik rolleri şunları içerebilir:

Devlet başkanı

Parlamenter sistem ve yarı başkanlık sisteminde cumhurbaşkanı; devletin sembolik önderi.

Hükûmet başkanı

Parlamenter sistem ve yarı başkanlık sisteminde başbakan; devletin işlevini yerine getirir, kamu yönetiminin başındadır ve yasaları, anayasa çerçevesinde uygular.

Devlet ve hükûmet başkanı

Başkanlık sisteminde doğrudan halk tarafından seçilen başkan; kuvvetler ayrılığına dayalı bir demokrasinin başındadır. Genellikle bu makam, başkan yardımcısı pozisyonuyla birlikte bulunur.

Başkomutan

Devletin silahlı güçlerini komuta eden ve askerî siyaseti belirleyen devlet başkanı.

Başyasamacı

Yeni bir yasanın geçişini ya da geri çevrilişini zorlayarak yasama organını etkiler (bu, veto gücünün kullanımını da içerir).

Başdiplomat

Devletin büyükelçilerini denetler ve dış siyasetin belirlenmesinde rol oynar.

Devlet başkanı ve bakanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Başkanlık sistemine göre, yürütmenin lideri hem devletin hem de hükümetin başıdır.^[3]

Parlamenter sistemde, yasama organına karşı sorumlu bir bakan başbakan olarak hükümetin başıdır, oysa devlet başkanı genellikle törensel bir kral veya cumhurbaşkanıdır.^[4]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Martinez, Jenny S. (2006). "Inherent Executive Power: A Comparative Perspective". The Yale Law Journal. 115 (9). ss. 2480-2511. doi:10.2307/20455703. ISSN 0044-0094. JSTOR 20455703. 30 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2022.
^ Buchs, Aurélia; Soguel, Nils (1 Nisan 2022). "Fiscal performance and the re-election of finance ministers–evidence from the Swiss cantons". Public Choice (İngilizce). 191 (1). ss. 31-49. doi:10.1007/s11127-021-00949-z. ISSN 1573-7101.
^ "The Executive Branch". The White House. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2015.
^ "Executive Branch of Government in Canada". Parliament of Canada. 2 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2015.

[1] Martinez, Jenny S. (2006). "Inherent Executive Power: A Comparative Perspective". The Yale Law Journal. 115 (9). ss. 2480-2511. doi:10.2307/20455703. ISSN 0044-0094. JSTOR 20455703. 30 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2022.

[2] Buchs, Aurélia; Soguel, Nils (1 Nisan 2022). "Fiscal performance and the re-election of finance ministers–evidence from the Swiss cantons". Public Choice (İngilizce). 191 (1). ss. 31-49. doi:10.1007/s11127-021-00949-z. ISSN 1573-7101.

[3] "The Executive Branch". The White House. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2015.

[4] "Executive Branch of Government in Canada". Parliament of Canada. 2 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Kuvvetler ayrılığı
Tipik kollar	Yasama erki Yürütme erki Yargı erki
Tipik olmayan kollar	Seçimsel kol
Ülkelere göre	ABD Avustralya Birleşik Krallık Fransa Türkiye
Ayrıca bakınız	Parlamenter sistem Başkanlık sistemi Yarı başkanlık sistemi Siyasi denetim

Yürütme erki nedir?, Yürütme erki anlamı nedir?, Yürütme erki ne demektir?