Yüksek güç roketçiliği model roketçiliğe benzer bir hobidir. En önemli farkı daha yüksek itici kuvvet aralığında olan motorların kullanılmasıdır. Yüksek güç roketçiliği genellikle 50.000 feet ile 120.000 feet arasında yükseliğe sahiptir. Ulusal Yangın Önleme Derneği (NFPA) bir yüksek güç roketini; toplam ağırlığı 1500 gramdan daha fazla ve motor ya da motorlarının itici yakıtı 125 gramdan daha fazla ve/veya toplam itici kuvveti 160 Newton-saniyeden daha fazla olarak tanımlamıştır.

Türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüksek güç roketleri olarak tanımlanan roketler, H sınıfından O sınıfına kadar piyasada mevcut motorları kullanarak uçan roketlerdir. A.B.D’de, NFPA1122 standardı model roketçilik esaslarını belirlerken NFPA1127 standardı yüksek güç roketlerine özgüdür. Amerika eyaletlerinin çoğunda NFPA1122 kanunnamenin bir parçası olarak kabul edilmiştir. Az sayıdaki eyalet NFPA1127 standardını kullanır.

Kurumlar[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD’de bu hobi için, Tripoli Rocketry Association ve National Association of Rocketry üyelik sertifikasyonlarını ve genel güvenlik kurallarına ilişkin kriterleri sağlayan önemli yaptırım organlarıdır.

YGR’nin desteklendiği diğer birçok ülkede, mevzuat ya aynıdır ya da Tripoli Rocket Association Güvenlik Kuralı^[1] ve NAR Yüksek güç Sertifikasyon sisteminden türetilmiştir.^[2]

Avustralya’da, tüm ülke çapında üç YGR kuruluşu vardır. Australian Model Rocket Society Inc. 9 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. roketçiliği temsil eden asıl kuruluştur. Bu kuruluş çeşitli üye gruplarını desteklemek ve roketçilik camiasına daha kapsamlı hizmette bulunmak için çalışmaktadır. Australian Rocketry Association 17 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. kuruluşuna on kulüp bağlı olup Avustralya Başkent Bölgesi, Güney Avustralya, Batı Avustralya, Queensland ve Victoria da fırlatma sahaları bulunmaktadır. Tripoli Rocketry Association19 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Avustralya’nın dört bölgesinde; Victoria, Yeni Güney Galler, Queensland ve Batı Avustalya’daki fırlatma sahaları ile faaliyetini sürdürmektedir.

Kanada’da, hobi için düzenleyici olarak Canadian Association of Rocketry - L'Association Canadienne De Fuséologie26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. görevlendirilmiştir.

Yeni Zelanda’da, roketçilik için denetleme kuruluşu New Zealand Rocketry Association ya da NZRA’ dır.

Güney Afrika’da, roketçilik için denetleme kuruluşu SAASA, Güney Afrika Amatör Uzay Dairesidir..

BK’da, British Model Flying Association ya da BMFA, United Kingdom Rocketry Association ya da UKRA ile birlikte H sınıfı ve yukarısı motorların kullanıldığı uçuşlar için Yüksek Güç Roketçilik Kurumunu temsil eden yönetim organıdır.

Almanya, Avusturya ve İsviçre’de, Interessengemeinschaft Modellraketen 26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adlı kuruluşun NAR, CAR ve UKRA tarafından denkliği kabul görmüş onaylı bir YGR sertifikasyon programı bulunmaktadır.^[3]

Sertifikasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Nevada’daki Kara Kaya Çölündeki bir Yüksek Güç Roketçiliği fırlatma buluşmasında fırlatma rampaları üzerinde ateşlenme sıralarını bekleyen roketler ve bir roketin fırlatılışı

ABD ve Kanada’da Sertifikasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Model roketçilikten farklı olarak, yüksek güçlü roketleri uçuracak kişiler için yönetim kuruluşları tarafından sertifikasyon istenmektedir.^[4][5][6] Sertifikasyon sistemi hobi ve yönetim kuruluşları arasında standart hale getirilmiştir. Art arda gelen büyük motorlarla uçuş için kullanıcıya verilen her bir izine dair sertifikasyonun üç seviyesi vardır . ABD’de (TRA ve NAR):

Seviye 1: H, I

Seviye 2: J, K, L

Seviye 3: M, N, O ve sonrası

Not: Kanada’da, Canadian Association of Rocketry^[7] in ABD’deki Seviye 3’e eşdeğer, Seviye 4 e kadar ek bir adımı vardır. Seviye 1: H motor, Seviye 2: I motor ve CAR Seviye 3 ve 4 sırası ile ABD Seviye 2 ve 3 ile aynıdır. RSO Komitesinin önerisi üzerine Yönetim Kurulu tarafından yapılan bir değişiklik nedeniyle, hibrit motorların hepsi Yüksek Güç olarak sayılmaktadır.^[8]

Bir kişinin sertifikasyona sahip olması için başarılı olacağına inandığı seviyenin belirli güç aralığında yer alan bir roketi uçurma yeteneğini göstermesi gereklidir. Örneğin, bir kişi Seviye 1 sertifikasyonuna sahip olmak istiyorsa H-I motora uygun büyüklükteki bir roketi başarılı bir şekilde uçurması gerekir. Bu durum ek koşullarla Seviye 2 ve 3 sertifikasyonu için de geçerlidir. Seviye 2 sınavı başarıyla geçilmelidir. Seviye 3 sertifikasyonu için de roketin yapımı belgelenme ve halihazırda Seviye 3 sertifikasyonuna sahip bir kişi tarafından denetlendikten sonra ilgili kuruluş tarafından yetkili kılınır. Bu koşullar NAR ve Tripoli arasında biraz farklı olsa da her iki kuruluşta birbirine çok benzemektedir.

Birleşik Krallık’ta Sertifikasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

UKRA^[9] ABD’de benzer şekilde bir sertifikasyon programını BK’da sunmaktadır. Formalite ABD’dekine çok benzemektedir.

Seviye 1 : H, I

Seviye 2 : J, K, L

Seviye 3 : M, N, O

Saha Güvenlik Görevlisi (RSO)

Seviye 1 sertifikasyonu için koşul, seviye 1’e ait bir motor ile UKRA sertifikalı bir RSO görevlisinin huzurunda başarılı bir test uçuşu yapmaktır.

Seviye 2 sertifikasyonu için koşul, seviye 2’ye ait bir motor ile bir RSO görevlisinin huzurunda başarılı bir test uçuşu yapmaktır. Aday ayrıca UKRA’nın yapacağı çoktan seçmeli yazılı bir sınavdan geçmek zorundadır.

Seviye 3 adayı, roketinin detaylı bir yazılı raporunu fırlatmadan önce de roketi inceleyecek olan UKRA Güvenlik ve Teknik Komitesine sunmalıdır. Yazılı rapor onaylandıktan ve roket incelendikten sonra, aday seviye 3 sertifikasyonuna sahip olmak için başarılı bir test uçusunu tamamlamalıdır.

Her UKRA üyesi Saha Güvenlik Görevlisi olmak için başvuru yapabilir. Aday seviye 2 yazılı sınavını ve mülakatı geçmiş olmalıdır. An RSO sahip olduğu seviye sertifikasyonuna bağlı olarak ya Model Roket RSO ya Seviye 1 RSO veya Seviye 2 RSO veyahut da Seviye 3 RSO olabilir. RSO sadece sahip olduğu sertifikasyon seviyesi ya da daha alt seviyedeki roketlerin fırlatılmasında görev alabilir.

Sadece, British Model Flying Association (BMFA) tarafından sağlanan üçüncü şahıs mali mesuliyet sigortası üyelik paketine dahildir. Yüksek Güç Roketi uçuranlar uçuş yaptıkları motor sınıfına uygun sertifikaya sahip olmalı ve sigortalarının geçerli olması için UKRA güvenlik kurallarına uymalıdırlar.

UKRA aşağıda yazılı Ulusal Kurumlardan alınan sertifikasyonları tanımakta olup söz konusu kurumlarda UKRA sertifikasyonunu tanımaktadır.

• Interessengemeinschaft Modellraketen e.V. (IMR)
• National Association of Rocketry (NAR)
• Tripoli Rocketry Association (TRA)
• Canadian Association of Rocketry (CAR)

Yapım[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüksek güç roketlerinin öngörülen irtifası ve performansı değişiklik gösterdiği gibi roket tasarımları da büyük ölçüde değişiklik gösterebilse de 3000 metrelik irtifalar ve süpersonik aralıktaki hızlar o kadar da sıra dışı sayılmamaktadır. Daha büyük kütle ve daha yüksek apojenin bileşimi karmaşık kurtarma sistemlerini gerektirebilir. Yüksek güç roketleri çoğunlukla uçuş verisi (irtifa, hız, ivme/hız yavaşlama, G kuvveti)ni kaydetmek ve kurtarma yöntemleri ya da araçlarını açmak için kullanılan elektronik araçlarla uçurulur.

Yüksek güç roketleri fenolik reçine, fiberglas, karbon fiber ve diğer kompozit malzemeler ve plastikler gibi malzemelerden yapılır. Motor kovanlarının iç kısmı genellikle ergiyen fenolik ya da kağıt kaplamalı alüminyumdan yapılmış olup tekrar doldurulabilir, yani defalarca kullanılabilirler.

İtme gücü[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüksek güç roketleri büyük çoğunlukla piyasada mevcut APCP esaslı motorlar ya da nitroz oksit esaslı hibrit motorlarla uçurulmaktadır. Ayrıca, deneysel itici güç de birçok yüksek güç roketleri için itici güç kaynağıdır.

Yüksek güç roketçiliği için motorlar "H" ve yukarısı olmaktadır. Harflerle adlandırma sistemi hobicilikte, önceki harfin itici kuvvetinin iki katını gösteren ardışık harflerden oluşan bir standarttır. Aynı zamanda her harf bir itici kuvvet aralığına sahip olduğundan belirlenmiş bir motoru sınıflandırabilir.

Kurtarma[değiştir | kaynağı değiştir]

Model roketçilik de, paraşüt, şerit ya da diğer kurtarma düzeneği ya da yöntemi apojede açılır. Ancak, irtifaları model roketlerden çok daha yüksek olabilmesinden dolayı, yüksek güç roketleri daha karmaşık kurtarma sistemleri kullanabilir. Bir yüksek güç roketinde, bir altimetre ya da elektronik zamanlayıcı bir fren paraşütünü (roketi inişte dengelemesi için) ya da kontrollü bir serbest düşüşü (ön ve arka bölümleri genellikle boru şeklindeki naylondan yapılmış bir gergi halatı ya da iple ayrılan bir sistem) açabilir. Bu kurtarma olayları küçük patlayıcı yükleri (karabarut ya da Pyrodex) ya da basınçlı gazlar (ör., CO₂)la meydana getirilebilir. Amatör tarafından önceden belirlenmiş bir irtifada, bir altimetre ana paraşütü açarak roketi güvenli bir kurtarma hızına yavaşlatır. Altimetrenin en yaygın çeşitleri olarak akselerometreler, barometrik sensörler ya da her ikisinin bir kombinasyonu kullanılır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Amatör roketçilik
• Delft Aerospace Rocket Engineering
• Friends of Amateur Rocketry
• Model roket
• Sondaj roketi
• Pars Roket Grubu

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Almanya / Avusturya / İsviçre
  • Interessengemeinschaft Modellraketen (IMR) 26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Amerika Birleşik Devletleri
  • NFPA 1127 17 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Ulusal Yangın Önleme Derneği Kuralları Kısım 1127 – Yüksek Güç Roketçiliği
  • Tripoli Rocketry Association19 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ABD dahil, uluslararası organizasyon)
  • National Association of Rocketry (NAR)**14 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Arjantin
  • Asociacion de Coheteria Experimental y Modelista de Argentina 27 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (resmi olarak tüzel kişiliği olan topluluk).
• Avustralya
  • Australian Model Rocket Society Inc. 9 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Australian Rocketry Association 17 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Tripoli Rocketry Association eyalet temsilcilikleri
    • Tripoli Avustralya 5 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Victoria
    • Tripoli Queensland 12 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Queensland
    • Tripoli Western Australia – Batı Avustralya
    • Tripoli NSW 11 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Yeni Güney Galler
• Birleşik Krallık
  • United Kingdom Rocketry Association 29 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Fransa
  • Tripoli Fransa 5 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Güney Afrika
  • SAASA 12 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Hollanda
  • Tripoli Hollanda 5 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İspanya
  • Tripoli İspanya 18 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • High Power Rocketry 6 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kanada
  • Canadian Association of Rocketry - L'Association Canadienne De Fuséologie26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Norveç
  • Norveç Deneysel Amatör Roketçilik

Yararlanılan kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]