Yengeç

Yengeçler
	Mavi yengeç (Callinectes sapidus)
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia (Hayvanlar);
Şube:	Arthropoda ; (Eklem bacaklılar);
Alt şube:	Crustacea ; (Kabuklular);
Sınıf:	Malacostraca;
Takım:	Decapoda ; (On bacaklılar);
Alt takım:	Pleocyemata;
İnfra takım:	Brachyura; Linnaeus, 1758
Sınıflandırma
	Dromiacea De Haan, 1833; Dakoticancroidea † Rathbun, 1917; Dromioidea De Haan, 1833; Eocarcinoidea † Withers, 1932; Glaessneropsoidea † Patrulius, 1959; Homolodromioidea Alcock, 1900; Homoloidea De Haan, 1839; Raninoida De Haan, 1839; Cyclodorippoida Ortmann, 1892; Eubrachyura de Saint Laurent, 1980 Heterotremata Guinot, 1977; ; Aethroidea Dana, 1851; Bellioidea Dana, 1852; Bythograeoidea Williams, 1980; Calappoidea De Haan, 1833; Cancroidea Latreille, 1802; Carpilioidea Ortmann, 1893; Cheiragonoidea Ortmann, 1893; Componocancroidea † Feldmann, Schweitzer & Green, 2008; Corystoidea Samouelle, 1819; Dairoidea Serène, 1965; Dorippoidea Macleay, 1838; Eriphioidea Macleay, 1838; Gecarcinucoidea Rathbun, 1904; Goneplacoidea Macleay, 1838; Hexapodoidea Miers, 1886; Leucosioidea Samouelle, 1819; Majoidea Samouelle, 1819; Orithyioidea Dana, 1852; Palicoidea Bouvier, 1898; Parthenopoidea Macleay,; Pilumnoidea Samouelle, 1819; Portunoidea Rafinesque, 1815; Potamoidea Ortmann, 1896; Pseudothelphusoidea Ortmann, 1893; Pseudozioidea Alcock, 1898; Retroplumoidea Gill, 1894; Trapezioidea Miers, 1886; Trichodactyloidea H. Milne Edwards, 1853; Xanthoidea Macleay, 1838; Thoracotremata Guinot, 1977; ; Cryptochiroidea Paul’son, 1875; Grapsoidea MacLeay, 1838; Ocypodoidea Rafinesque, 1815; Pinnotheroidea De Haan, 1833;

Yengeç, On ayaklılar (Decapoda) takımından Brachyura infra takımını oluşturan kabuklu türlerin ortak adı. Tipik olarak çok kısa bir kuyrukları vardır, karın ise toraksın altına gizlenmiştir. Genellikle kalın bir dış iskelete sahiptirler ve bir çift kıskaç ile donatılmışlardır. Yengeçler tüm dünya okyanuslarında bulunurken; ayrıca birçok çeşit tatlısu ve karada yaşayan türü de vardır. Yengeçlerin boyutları sadece birkaç mm olan bezelye yengeçi ile bir bacağının boyu 4 metreye kadar çıkabilen Japon örümcek yengeci arasında değişiklik gösterir.

Anatomisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yengeçlerin beş çift bacakları vardır. Bunların ilki bir çift kıskaç ile modifiye edilmiştir ve hareket etmek için kullanılmazlar. Birkaçı dışında her yengeçte, karın sefalotoraksın altında gizlenmiştir.

Yengeçler yan yan yürür çünkü bacakları sadece bu yöne doğru bükülür. kaslar da çifter çifter çalışır. Bu kaslardan biri bacağı sadece çeker ve yeniden uzayabilmek için antagonistik bir başka kasın devreye girmesine bağımlıdır. Ayrıca bu yürüme tarzı, suyun yoğunluğu ile de ilgili olabilir. su, havadan yaklaşık 830 kat daha yoğun bir yapıya sahip. Viskozitesi (akışkanlık) ise havanınkinin 60 katı kadar. Bu durum suda yaşayan canlıların, destekleyici iskelete, karada yaşayan canlılar kadar ihtiyaç duymadığını gösteriyor. Örneğin bu yüzden, büyük bir örümcek yengeci su dışında ayakta duramayıp çökebilir. bununla birlikte, suyun içinde hareket etmek, yine suyun yoğunluğundan dolayı havaya göre çok daha zor. bir yengecin vücudunun yanlara doğru sivrileşen bir yapıda olduğu düşünülürse, onun bu yönde yürümesi çok daha kolay olacaktır. (balıkların vücutlarının da yüzdükleri yöne doğru yassılaşmış yapıda olduğunu hatırlayalım. Bu vücut yapısı sayesinde, suyu yararak ilerlemiş olurlar ve daha az dirençle karşılaşırlar.)

Yengeçlerin insanlar gibi damarları yoktur. Bu nedenle yengeçlerde Açık dolaşım görülür.

Çoğu yengeçler açık olarak seksüel dimorfizm gösterirler ve kolayca cinsiyetleri ayrılabilir. Toraksın altında kalan karın bölgesi erkeklerde daha dardır. Dişilerde ise karında çok sayıda pleopod vardır ve açık olarak daha geniştir.^[1] Bu durum döllenmiş yumurtanın dişi yengeç tarafından taşınması ile bağlantılıdır. (tüm pleocyematesda görüldüğü gibi).

Yemek kültürü[değiştir | kaynağı değiştir]

Yengeçler hem otçul hem de etçildir ve genellikle su yosunları ile beslenirler ^[2] Ayrıca yetenekleri ve türlerine göre yumuşakçalar, solucanlar, diğer kabuklular, mantarlar, bakteriler ve tortular gibi diğer besinleri de yerler. Çoğu yengeçler için bitkisel ve hayvansal kaynaklı karışık beslenme hızlı gelişim ve uygun bir vücut yapısı oluşumu için gereklidir.^[3]^[4]

Yengeç avcılığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yengeçlerin 1½ milyon tonun üzerinde parekende pazarlama miktarı ile tüm dünyada avlanan tüm deniz eklembacaklıları arasında % 20'lik bir payı vardır. Bu toplam içindeki bir tür ise tüm oranın ellide birini teşkil eder: Portunus trituberculatus. Diğer önemli türler ise; Portunus pelagicus, Chionoecetes cinsinin pek çok üyesi, mavi yengeç (Callinectes sapidus), Charybdis spp., pavurya (Cancer pagurus), Dungeness yengeçi (Cancer magister) ve Scylla serratadır ve her biri yıllık olarak 20,000 tondan fazla yakalanır;^[5]

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Yengeçlerin evrimi vücutlarının sağlamlığı ve karınlarının küçülmesi ile karakterize olmuştur. Diğer gruplar da karsinizasyon süreci yaşamış olsalar da bu yengeçlerde daha belirgindir. Yengeçlerde karnın en son oynak kısmı aktif değildir, uropodlar yoktur ve muhtemelen küçülen karnı göğüs kemiğine karşı dik durumda tutmak için kullanılan küçük organlara dönüşmüştürler. ^[6]

Çoğu eklem bacaklılarda gonoforlar (üreme organları) bacaklarda bulunur. Yaklaşık 850 tür ^[7] yengeç tatlısu yahut da yarı karasal türlerdir ve dünyanın tropik ve yarı tropik bölgelerinde bulunurlar. Bunların geçmişte yakın ilişkili gruplar olduğu düşünülürdü ancak şimdilerde eski dünyadakiler ve yeni dünyadakiler olmak üzere en az iki ayrı ve bağımsız tür oldukları düşünülmektedir. ^[8]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Maskeli yengeç, Corystes cassivelaunus
Liocarcinus vernalis
Çember yengeç, Atelecyclus rotundatus
Halloween yengeci, Gecarcinus quadratus
Ok yengeci Stenorhynchus seticornis
"Sally lightfoot", Grapsus grapsus
Thia scutellata
Japon örümcek yengeçi Macrocheira kaempferi
Hayalet yengeç, Ocypode quadrata

Benzer hayvanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı diğer hayvan grupları da aynı zamanda yengeç diye adlandırılır yahut da isminde yengeç kelimesi geçer. Bunların içinde gerçek yengeçlerle müthiş derecede benzerlikleri olan fakat Anomura grubuna bağlı olan hermit yengeci, porselen yengeç ve kral yengeç'dir. İngiltere Gıda Standartları Kurumu kral yengecin "yengeç" olarak satılmasına izin verir ^[9] (HERMİT YENGECİ: hermit yengeci kendini korumak için terk edilmiş bir deniz kabuğunun içine yerleşir. Tehlike anında kabuğunun içine hızlıca çekilir. Büyüdüğünde, kabuğunu daha büyüğüyle değiştirir.)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Glossary of terms for decapods" (PDF). Southeastern Regional Taxonomic Center. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ Woods, C. M. C. (1993). "Natural diet of the crab Notomithrax ursus (Brachyura, Majidae) at Oaro, South Island, New Zealand". New Zealand Journal of Marine and Freshwater Research volume 27. ss. 309=315. 8 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2007. no
^ Kennish, R. (1996). "Diet composition influeces the fitness of the herbivorous crab Grapsus albolineatus". Oecologia volume 105, 1. ss. 22-29. no ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Buck, T. L., G. A. Breed, S. C. Pennings, M. E. Chase, M. Zimmer & T. H. Carefoot (2003). "Diet choice in an omnivorous salt-marsh crab: different food types, body size, and habitat complexity". Journal of Experimental Marine Biology and Ecology. 292 (1). ss. 103-116. 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2007. no
^ "Global Capture Production 1950-2004". FAO. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Guinot, D & J.–M. Bouchard (1998). "Evolution of the abdominal holding systems of brachyuran crabs (Crustacea, Decapoda, Brachyura)". Zoosystema. 20 (4). ss. 613-694. 18 Kasım 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2007. no
^ Sternberg, R. von & N. Cumberlidge (2001). "On the heterotreme-thoracotreme distinction in the Eubrachyura De Saint Laurent, 1980 (Decapoda: Brachyura)". Crustaceana. Cilt 74. ss. 321-338. no
^ Sternberg, R. von, N. Cumberlidge & G. Rodriguez (1999). "On the marine sister groups of the freshwater crabs (Crustacea: Decapoda: Brachyura)". J. Zool. Syst. Evol. Research. Cilt 37. ss. 19-38. no
^ "UK list of legal names for fish species". Food Standards Agency. 26 Eylül 2003. 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1] "Glossary of terms for decapods" (PDF). Southeastern Regional Taxonomic Center. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[2] Woods, C. M. C. (1993). "Natural diet of the crab Notomithrax ursus (Brachyura, Majidae) at Oaro, South Island, New Zealand". New Zealand Journal of Marine and Freshwater Research volume 27. ss. 309=315. 8 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2007. no

[3] Kennish, R. (1996). "Diet composition influeces the fitness of the herbivorous crab Grapsus albolineatus". Oecologia volume 105, 1. ss. 22-29. no ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[4] Buck, T. L., G. A. Breed, S. C. Pennings, M. E. Chase, M. Zimmer & T. H. Carefoot (2003). "Diet choice in an omnivorous salt-marsh crab: different food types, body size, and habitat complexity". Journal of Experimental Marine Biology and Ecology. 292 (1). ss. 103-116. 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2007. no

[5] "Global Capture Production 1950-2004". FAO. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[6] Guinot, D & J.–M. Bouchard (1998). "Evolution of the abdominal holding systems of brachyuran crabs (Crustacea, Decapoda, Brachyura)". Zoosystema. 20 (4). ss. 613-694. 18 Kasım 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2007. no

[7] Sternberg, R. von & N. Cumberlidge (2001). "On the heterotreme-thoracotreme distinction in the Eubrachyura De Saint Laurent, 1980 (Decapoda: Brachyura)". Crustaceana. Cilt 74. ss. 321-338. no

[8] Sternberg, R. von, N. Cumberlidge & G. Rodriguez (1999). "On the marine sister groups of the freshwater crabs (Crustacea: Decapoda: Brachyura)". J. Zool. Syst. Evol. Research. Cilt 37. ss. 19-38. no

[9] "UK list of legal names for fish species". Food Standards Agency. 26 Eylül 2003. 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Yengeç nedir?, Yengeç anlamı nedir?, Yengeç ne demektir?