Sonunda Ölüm Geldi, Agatha Christie'nin tarihi bir gizem romanıdır. İlk olarak ABD'de Dodd, Mead and Company tarafından Ekim 1944'te ^[1] ve Birleşik Krallık'ta Collins Crime Club tarafından bir sonraki yılın Mart ayında yayımlanmıştır.

Christie'nin romanları arasında 20. yüzyılda geçmeyen tek roman olmasının yanı sıra kendisi için alışılmadık bir şekilde hiçbir Avrupalı karakter içermemektedir. Bunun yerine roman, MÖ 2000 yılında, Christie'nin arkeolog kocası Sir Max Mallowan ile Orta Doğu'da çalışırken takdir kazandığı Thebes'te geçiyor. Roman, çok sayıda ölüm vakalarıyla dikkat çekiyor ve bu açıdan Ve Sonra Hiçbiri Yok'la karşılaştırılabilir. Aynı zamanda tarihsel kurgu ile daha sonra tarihsel polisiye olarak adlandırılacak olan polisiye / dedektif hikâyesini birleştiren ilk uzun metrajlı romandır.^[2][3][4]

Hikâyenin eski Mısır'a dayandırılması önerisi, ünlü Mısır bilimci ve aile dostu Stephen Glanville tarafından önerilmiştir. Ayrıca Christie'ye 4000 yıl önce Mısır'daki günlük ev yaşamının ayrıntıları konusunda da yardımcı olmuştur. Ayrıca Christie'ye kitabın sonunu değiştirmesi yönünde güçlü önerilerde bulunmuştur. Bunu yaptığına daha sonradan pişman olmuştur ve (yayınlanmamış) sonunun daha iyi olduğunu düşünmüştür. Roman, Mısır Orta Krallık döneminden Mısır bilimci Battiscombe Gunn'ın tercüme ettiği, Heqanakhte adlı bir adamın ailesine yazdığı, cariyesine davranışlarından ve muamelesinden şikayetçi olan gerçek mektuplara dayanmaktadır.^[5]

Herhangi bir uyarlama versiyonu olmayan dört Christie romanından biridir; diğerleri ise Destination Unknown, Passenger to Frankfurt ve Postern of Fate'tir .Christie, birçok romanında yaptığı gibi bu romanda da bölüm başlıklarında bir tema kullanıyor; bu örnekte Mısır tarım takvimi .

Konu tanıtımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısırlı bir ailenin sakin hayatları, baba İmhotep'in yeni cariyesi Nofret ile kuzeyden dönmesiyle bozulur. Nofret aralarında hoşnutsuzluk yaratmaya başlar. Ölümler başlayınca evde bir lanetin olacağı korkusu uyanır ama katil eve daha yakın mıdır?

Konu Özeti[değiştir | kaynağı değiştir]

Roman öncelikle, başarılı ama kendini beğenmiş ve dar görüşlü bir cenaze rahibi olan babası Imhotep'in hayatlarına yeni bir "eş" olan Nofret'i getirmesiyle ve aileyle tanışan genç bir dul olan Renisenb'in bakış açısından yazılmıştır. Nofret çok geçmeden İmhotep'in oğulları Yahmose, Sobek ve Ipy'nin yanı sıra eşlerini de rahatsız eder ve onlara düşman olur. Renisenb, hizmetçi Henet'in bağlılık numarası yaparken nefretle dolu olduğunu fark eder. Hikâyenin sonuna doğru, Renisenb'den nefret ettiğini ve Renisenb'in uzun süre önce ölen annesinden nefret ettiğini itiraf eden Henet'le yüzleşir.

Imhotep'in çağrılmasının ardından, büyük oğulların eşleri Satipy ve Kait, Nofret'e hilelerle zorbalık etmeye çalışır, ancak Nofret Imhotep'e başvurduğunda ve Imhotep döndüğünde oğullarını ve ailelerini evlatlıktan reddetmekle tehdit ettiğinde plan geri teper. Birdenbire herkesin Nofret'i öldürmek için bir nedeni olur ve Nofret bir uçurumun dibinde ölü bulunduğunda, kimse başka bir şeyi kabul etmese de bir kaza olması pek olası görünmemektedir.

Ardından Satipy, Yahmose ile yürürken aynı uçurumdan dehşet içinde düşerek ölür. Renisenb ve diğerleri, ölümünden dakikalar önce Yahmose'nin omzunun üzerinden baktığı şeyin Nofret'in intikamcı ruhu olup olmadığını merak ederler. Yahmose ve Sobek zehirli şarap içtiklerinde bu teori güç kazanır. Sobek ölür ama Yahmose şaraptan daha az içtiği için yaşamaya devam eder. Nofret'in hayaletini şarabı zehirlerken gördüğünü söyleyen bir köle çocuk kısa bir süre sonra zehirlenerek ölür.

Yakışıklı kâtip Kameni, Renisenb'e aşık olmuştur ve sonunda ona evlenme teklif eder. Onu mu yoksa çocukluğundan beri tanıdığı babasının danışmanı Hori'yi mi sevdiğinden emin olamayan Renisenb, seçimi babasına bırakır ve Kameni ile nişanlanır. Ancak Kameni'nin Nofret'le ilişkisinin sandığından daha yakın olduğunu ve Nofret'in aileye karşı duyduğu şiddetli nefrette kıskançlığın etkisi olabileceğini fark eder. Hori ve İmhotep'in yaşlı annesi Esa (neredeyse tamamen kör olmasına rağmen olayları diğerlerinden, özellikle de oğlundan daha net gören zeki bir kadın) bir katilin insan olma olasılığını araştırmaya başlar. Kendisi de muhtemel bir şüpheli olan Ipy, babasının yanındaki yeni ve daha iyi konumuyla övünmeye başlar; kahya Henet'ten kurtulma planları yapar ve bunu ona söyler. Ertesi sabah Ipy gölde boğulmuş halde ölü bulunur.

Şüpheli alanı daha da daralmıştır. Esa, Satipy'nin ölümüyle ilgili bir ipucu vererek katili ortaya çıkarmaya çalışır, ancak bir yemek tadımcısının varlığına rağmen zehirli bir parfümle öldürülür. Katilin kimliğini bilen ve kaosun ortasında bir an için güçlü olan Henet, sayıları giderek artan kurbanları sarmak için kullanılan çarşaflar tarafından boğulur.

Nofret ve Satipy'nin öldüğü aynı uçurum yolunda, görünüşe göre Hori tarafından çağrılan Renisenb, arkasında ayak sesleri duyar ve Yahmose'yi görmek için döner. Daha sonra kardeşinin gözlerinde, Satipy'nin öldürülmeden önce gördüğü öldürücü nefret bakışını görür. Ancak Renisenb öldürülmek üzereyken Hori, Yahmose'yi bir okla öldürür ve onu kurtarır. Hori, Renisenb'e Satipy'nin Yahmose'nin ötesinde hiçbir şeye korkuyla bakmadığını, doğrudan ona baktığını açıklar. Ölümcül olmayan bir dozda zehir içmiş ve hem kendisini baş varis yapmak hem de yeni keşfettiği şiddet aşkını tatmin etmek için cinayetler işlerken iyileşiyormuş gibi davranmıştır. Renisenb'in son seçimi kiminle evleneceğidir: İlk kocasına hiç benzemeyen hayat dolu bir koca olan Kameni ya da daha yaşlı ve esrarengiz bir figür olan Hori. Seçimini yapar ve Hori'nin kollarına düşer.

Ölümdeki Karakterler Son Olarak Geliyor[değiştir | kaynağı değiştir]

• İmhotep, bir cenaze rahibi
• Nofret, İmhotep'in kuzeydeki cariyesi
• Esa, İmhotep'in annesi
• Yahmose, İmhotep'in en büyük oğlu
• Satipy, Yahmose'nin karısı
• İpy, İmhotep'in en küçük oğlu
• Renisenb, Imhotep'in kızı
• İmhotep'in ikinci oğlu Sobek
• Kait, Sobek'in karısı
• Henet, aile hizmetlisi, İmhotep'in ölen karısı Ashayet'le ilişkisi zayıf
• Hori, ailenin katibi
• Kameni, Kuzeyden bir katip
• Teti, Renisenb'in kızı
• Khay, Renisenb'in merhum kocası

Edebi önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Maurice Willson Disher, 28 Nisan 1945 tarihli The Times Literary Supplement'inde şunları söyledi: "Bir uzman şaşmaz bir beceri kazandığında, son derece zor olan görevleri bulma eğilimi ortaya çıkar. Sonunda Ölüm Geldi, Eski Mısır zamanında geçmektedir. Kutsal bir şahsiyet olarak değil, sıradan bir toprak sahibi olarak tasvir edilen rahibin evi, üyelerinin insan olması nedeniyle anında ilgi uyandırır. Ancak yazarın becerisi, yaşlı bir adamın ölümü üzerine heyecan yaratabilir. Binlerce yıl önce bir kadının bu kadar uzun bir süre geçirmesi onun (ve diğerlerinin) neden ve nasıl öldüğüne dair merakı azaltıyor." ^[6]

Kendini Christie'nin hayranı ilan eden Maurice Richardson, The Observer'ın 8 Nisan 1945 tarihli sayısında şöyle yazmıştır: "Polisiye roman için savaşın en iyi haftalarından biri. İlk olarak, elbette, yeni Agatha Christie; Ölüm Son Olarak Geliyor. Eski Mısır'da geçen ve zaten gergin olan ailesini Memfis'ten aşırı sert bir cariye getirerek iyice geren bir cenaze levazımatçısı rahibin taşradaki evinde geçen bu roman gerçekten de şaşırtıcı derecede yeni. Sonuç: bir dizi cinayet. Bayan Christie, özel arkeolojik ekipmanıyla, kendinizi M.Ö. 1945'te Nil'de, Leamington Spa'da basma kaplı bir misafir odasında yanlış ipuçlarıyla bombardımana tutuyormuş gibi hissetmenizi sağlıyor. Ama sadece sahneleri değiştirmekle kalmamış; yeniden canlandırması canlı ve karakterleri üzerinde gerçekten çok çalışıyor. Ona zaten duyarsız olan hayranlığım daha da artıyor."

Roman, 1990 yılında Polisiye Yazarları Derneği'nin Tüm Zamanların En İyi 100 Polisiye Romanı listesine girdi.

Robert Barnard: "Hercule Poirot'nun M.Ö. 2000'lerde Mısır'a taşınan Noel'i. İncelikle işlenmiş, ancak sonuç bir şekilde iskelet gibi - ortalama bir Christie'nin ziynet eşyalarına ne kadar bağlı olduğu fark ediliyor: kıyafetler, mobilyalar, burjuva yaşamının gereçleri. Bu eserdeki suçlu, tespitten ziyade bir eleme süreciyle ortaya çıkıyor."

Yayın geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1944, ABD, Dodd & Mead, Ekim 1944, ciltli (İlk ABD baskısı), 223 s.
• 1945, Birleşik Krallık, The Crime Club Collins, Mart 1945, ciltli (Birinci Birleşik Krallık baskısı), 160 s.
• 1947, Pocket Books (New York), Ciltsiz Kitap, (Cep Numarası 465), 179 s.
• 1953, Penguin Books, Ciltsiz Kitap, (Penguin numarası 926), 188 s.
• 1960, Fontana Books ( HarperCollins Damgası), Ciltsiz Kitap, 191 s.
• 1957, Pan Kitapları, Ciltsiz Kitap, 221 s.
• 1975, Ulverscroft Büyük Baskı Baskı, Ciltli, 334 s.

Planlanan Uyarlama[değiştir | kaynağı değiştir]

Romanın BBC uyarlaması, Christie yapımlarının bir parçası olarak Ağustos 2016'da duyuruldu.^[7] Gwyneth Hughes'un Aralık 2018'de uyarlamanın yazarı olacağı açıklandı ve ^[8] yayınlanması planlandı. Ancak daha sonra uyarlamayla ilgili başka bir haber açıklanmadı.^[9]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]