XV. Louis
XV. Louis (1730) Ressam: Hyacinthe Rigaud
Fransa kralı
Hüküm süresi	1 Eylül 1715 – 10 Mayıs 1774
Taç giymesi	25 Ekim 1715
Önce gelen	XIV. Louis
Sonra gelen	XVI. Louis
Veliaht(lar)	Philippe d'Orléans (1715–1723)
Doğum	15 Şubat 1710(1710-02-15) Versay Sarayı, Fransa
Ölüm	10 Mayıs 1774 (64 yaşında) Versay Sarayı, Fransa
Defin	Saint-Denis Bazilikası, Fransa
Eş(ler)i	Marie Leszczyńska
Çocuk(lar)ı	Prenses Louise Fransalı Louis, Fransa Döfini (1729-1765) Philippe, Anjou Dükü Prenses Marie Adélaïde Prenses Victoire Prenses Sophie-Philippine Prenses Thérèse Prenses Louise, Saint-Denis Manastırı Başrahibesi
Hanedan	Bourbon Hanedanlığı
Babası	Louis, Fransa Döfini (1682-1712)
Annesi	Prenses Marie Adélaïde Savoyalı
Dini	Roma Katoliği
İmza

XV. Louis, lakabı Sevilen Louis (Louis le Bien-Aimé) (d. 15 Şubat 1710 - ö. 10 Mayıs 1774), 1715-1774 arasında Fransa kralı. Güçsüz yönetimiyle krallık otoritesinin zayıflamasına yol açmış, 1789 Fransız Devrimi'nin patlak vermesinde etkili olmuştur.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransa kralı XIV. Louis'nin (hd 1643-1715) torununun oğlu, Burgonya dükü Louis'yle Savoya'lı Marie-Adelaide'nin oğluydu. Anne ve babasıyla hayatta kalan tek ağabeyi 1712'de öldüğü için, XIV. Louis'nin ölmesi üzerine (1 Eylül 1715) tahta çıktı. Şubat 1723'te reşit ilan edilmesine değin ülkeyi naip sıfatıyla Orleans dükü II. Philippe yönetti. Philippe, Louis'yi 1721'de İspanya kralı V. Felipe'nin kızı Mariana'yla evlendirdi. Philippe'in Aralık 1723'te ölmesinin ardından Louis, Conde 7. prensi Louis-Henri'yi başnazırlığa atadı. Louis'nin Maraiana'yla evliliğini iptal eden Louis-Henri onu devrik Polonya kralı I. Stanislaw'ın kızı Marie Leszczynska'yla evlendirdi. Louis'nin hocası Piskopos (sonradan Kardinal) Andre-Hercule de Fleury 1726'da Louis-Henri'nin yerine başnazır oldu.Öte yandan Polonya ve Fransa tahtları arasındaki akrabalık ilişkisi, Fransa'nın Polonya Veraset Savaşı'na (1733-1738) katılarak Avusturya ve Rusya'yla karşı karşıya gelmesine yol açtı.

XV. Louis'nin siyasi konulardaki kişisel etkisi ancak Fleury'nin 1744'te ölmesinden sonra belirgin duruma geldi. Louis, Fleury'nin yerine yeni bir başnazır atamayacağını ve bundan böyle yönetim işlerini tek başına yürüteceğini açıklamasına karşın, bakanlarının çalışmalarına ve ülke politikasına kesin bir yön veremeyecek kadar tembel ve kendine güvensiz bir insandı. Devlet yönetimi entrikacı bakanlardan ve saray çevrelerinden oluşan rakip gruplar arasında bölünüp yozlaşırken, o kendini saraya kapatarak bütün zamanını metresleriyle geçirme yolunu seçmişti. Bazıları siyasi yaşamda önemli rol oynayan bu kadınlardan, 1739-1741 arasında gözdesi olan Vintimille markizi Pauline de Mailly-Nesle, Fransa'yı sonuçsuz kalan Avusturya Veraset Savaşı'nda (1740-1748) Avusturya ve İngiltere'ye karşı savaşa sokan gruba mali destek sağladı.Louis'nin Eylül 1745'te sarayın resmi evsahibesi (maitresse en titre) seçtiği Pompadour markizi Jeanne-Antoinette Poisson ise, yönetimdeki nüfuzunu 1764'te ölene değin korudu.

Ama Louis her konuda pasif bir hükümdar da değildi. Entrika yoluyla uluslararası olayların akışına yön verme arzusu 1748'de secret du roi (kralın sırrı) olarak bilinen, karmaşık bir gizli diplomasi sistemi kurmasıyla sonuçlandı. Önemli Avrupa başkentlerine yerleştirilen Fransız gizli ajanları, Louis'nin emriyle, çoğu kez kamuoyuna açıklananlara ters düşen siyasi hedefler doğrultusunda etkinlikte bulunmakla görevlendiriliyorlardı. Louis gizli diplomasi yöntemine ilk kez Polonya krallığına bir Fransızın seçilmesini sağlamak için başvurdu.Resmi açıklamalarda reddettiği bu girişimin başarısızlıkla sonuçlanmasından kısa bir süre sonra ülkesiyle İsveç, Prusya, Osmanlı Devleti ve Polonya arasında Avusturya'ya karşı bir ittifak kurmak amacıyla ajan ağını genişletti. Ama bakanları gizli diplomasiden habersiz oldukları için, dış politika alanında karar alıp uygulamayı olanaksızlaştıran bir kargaşa yaşanmaya başladı. Louis 1756'da Madame de Pompadour'un etkisiyle, gizli diplomasi yoluyla ulaşmaya çalıştığı hedefleri geçici olarak bir yana bırakarak Avusturya'yla ittifak kurdu.Bundan kısa süre sonra Avusturya ve Fransa ile İngiltere ve Prusya arasında başlayan Yedi Yıl Savaşı 1756'dan 1763'e değin sürdü. Louis'nin savaş nedeniyle kara Avrupa'sında Avusturyalılara karşı üstlendiği sorumluluklar, Fransa'dan çok daha büyük deniz gücü olan ve zengin denizaşırı kaynaklara sahip İngiltere'ye karşı sömürgelerde yürüttüğü mücadeleyi olumsuz yönde etkiledi.Sonuçta Kuzey Amerika ve Hindistan'daki Fransız sömürgelerinin hemen tümü İngiltere'ye geçti. 1758-1770 arasında dışişleri bakanlığı yapan, Madame de Pompadour'un gözdesi Choisel dükü Etienne-François Fransa'yı eski askeri gücüne kavuşturmayı başardı. Ama Louis'nin gizli diplomasisinin Polonya'da başarısızlığa uğraması Rusya, Avusturya ve Prusya'nın Polonya'yı paylaşarak (1772) Fransa'nın Orta Avrupa'daki nüfuzuna son vermeleriyle sonuçlandı.

Gençliğinde Sevilen lakabıyla anılmasına karşın zamanla uyruklarının güvenini yitiren Louis'nin hükümdarlığının son yıllarında, Parlement'ların (Yüksek Mahkeme) kral tarafından çıkarılan yasaların yürürlüğe girmesini engelleme ayrıcalığına son verilerek, zayıflayan zayıflayan krallık otoritesi güçlendirilmeye çalışıldı. XIV. Louis'nin askıya aldığı bu ayrıcalık naiplik döneminde Parlement'lara yeniden tanınmıştı. Yargıçlar sonradan, États-Généraux'nun toplantıya çağrılmamasından da yararlanarak kendilerini krallığın temel yasalarının savunucusu ilan etmiş ve taşra Parlement'larıyla Paris Parlement'ı arasında güçlü bir birlik kurarak taht karşısındaki konumlarını güçlendirmişlerdi. Böylece John Law'ın mali sistemine son vermişler, 1764'te Cizvitlerin Fransa'dan sürülmesinde önemli rol oynamışlar ve Bretanya'nın merkezi yönetimle bağlarını bir süre için koparmışlardı. Parlement'lar mali reformların önünde de büyük engel oluşturuyorlardı. Parlement'ların yetkilerini kötüye kullanmalarına son vermeye kararlı olan Adalet Bakanı Rene du Maupeou, 1711'de Paris Parlement'ının yetkilerini yargı işleriyle sınırladı ve yargı makamlarının satılması uygulamasına son verdi. Halkın muhalefetine karşın, yeni adalet sistemi XV. Louis'nin ölümüne değin etkin biçimde işledi. Ama XV. Louis'nin ardılı XVI. Louis'nin bu sisteme nedensiz yere son vermesi, 1789 Fransız Devrimi'nin koşullarını hazırlayarak Bourbon monarşisinin yıkılmasıyla sonuçlandı. XV. Louis'nin uzun hükümdarlık döneminin öteki önemli gelişmeleri, tahtın siyasi ve manevi otoritesinde görülen zayıflama ve dışişleriyle askeri konularda yaşanan başarısızlıklar oldu.

Resim gallerisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta XV. Louis ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.