Vítězslav Augustín Rudolf Novák (5 Aralık 1870 - 18 Temmuz 1949) stil olarak neo-romantik müzik geleneğinin bir parçası ve kimi zaman Çek modernizminin erken bir örneği olarak kabul edilmiş olan Çek besteci ve pedagog.

Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yıllar[değiştir | kaynağı değiştir]

Novák (vaftiz ismi Viktor Novák), Güney Bohemya'da küçük bir kasaba olan Kamenice nad Lipou'da doğdu. 1872'de aile, Novák'ın Antonín Šilhan ile keman ve Marie Krejčová ile piyano çalıştığı Počátky'ye taşındı. 1882'de babasının ölümünden sonra aile, Novák'ın gramer okulundaki çalışmalarına devam ettiği Jindřichův Hradec'e taşındı (Schnierer ve Tyrrell 2001). Kasabadaki bir ilkokula bugün Novák'ın adı verilmiştir. Gençliğinde Prag Konservatuvarı'nda okumak için Prag'a taşındı ve kendi neslinin çoğunun yaptığı gibi Çek kimliğini daha yakından belirlemek için adını Vítězslav olarak değiştirdi. Konservatuarda piyano okudu ve Antonín Dvořák'ın beste ustalık sınıflarına katıldı ve diğer öğrenciler arasında Josef Suk, Oskar Nedbal ve Rudolf Karel vardı.^[1] Dvořák, 1892-1895 yılları arasında ABD'de üç yıl kalmak için ayrıldıktan sonra çalışmalarına aşırı muhafazakar Karel Stecker ile devam etti. Ancak, 1900'den hemen önce ve sonra (mezuniyetinden kısa bir süre sonra) kendi tarzıyla hem Stecker hem de Dvořák'ın öğretileri arasına mesafe koyan ve stilini yeni başlayan modernist harekete doğru kaydıran bir dizi beste yazdı.

1890'ların sonlarından başlayarak Novák, Prag'daki çağdaşlarının hâkim olan Wagner / Brahms estetiğinin ötesindeki etkileri keşfetmeye başladı. Bunlar arasında, o zamanlar kozmopolit Çek başkentinde kültürel olarak geri kalmış kabul edilen Moravya ve Slovakya'dan gelen halk etkileri vardı. Aynı zamanda müzikal empresyonizm olarak adlandırılacak şeye de ilgi duydu, ancak daha sonraki yaşamında o an Debussy'nin müziğine maruz kalmayı reddetti ve bunun yerine benzer tekniklere kendi başına ulaştığını iddia etti. Bunlar, bitonalite (çift-tonluluk) ve işlevsel olmayan, paralel uyuma geçişleri içeriyordu. Son olarak, 1906'da v Salome operasının Prag galasından sonra, kariyerinin geri kalanında Strauss'a sadık kalacak olan bir bağ kurdu.

Müzikoloji ve sürtüşme[değiştir | kaynağı değiştir]

20. yüzyılın başlangıcından kısa bir süre sonra Novák, Prag'da özel olarak kompozisyon öğretmeye başladı. 1909'dan 1920'ye kadar kendisi Prag Konservatuvarı'nda öğretmenlik yaptı ve bu zaman zaman onu beste yapmaktan daha fazla meşgul etti. Stefania Turkewich, öğrencilerinden biriydi. Aynı dönemde, birçok olay Novák'ın müzikal ifade ve sanatsal özgürlüğe bakışını etkiledi. 1901'den 1917'ye kadar, dairesi Podskalská filharmonie olarak bilinen bir tartışma grubuna ev sahipliği yaptı. Üyelerinin çoğu, aralarında Suk, Karel ve şef Václav Talich'in de bulunduğu müzisyenler olsa da, performanslar yurtdışından yeni modernist eserlerin okunmasıyla sınırlıydı ve grubun hedefleri öncelikle entelektüeldi; Ancak Filarmoni, bu Çek modernistleri grubunun fikirlerini paylaşmaları için önemli bir yer olarak hizmet etti. Yönetmeliğe göre, tek kadın üyesi, Novák'ın 1912'de evlendiği Marie Prášková idi.^[2] Aynı yıl, Novák, Prag'da Konservatuvar merkezli grubu ile eleştirmen ve müzikolog Zdeněk Nejedlý arasında bir dizi kültürel-politik savaşa karıştı. Prag Üniversitesinde. Novák, Nejedlý'nin anti-Dvořák propagandasına karşı bir protesto imzaladığında, Nejedlý, Novák'ın müziğine yönelik şiddetli eleştiriler yaptı. Bu eleştirinin Novák üzerindeki etkisi uzun sürdü ve yaratıcı yaşamında bir krize yol açtı.

Siyasi meseleler[değiştir | kaynağı değiştir]

Çekoslovakya'nın 1918'de bağımsızlığını kazanmasının ardından Novák, yeni demokratik rejimde kültür yönetimine odaklandı. Bu sıfatla, Alman-Bohemyalı meslektaşlarının, Alexander von Zemlinsky ve Paul Nettl dahil olmak üzere, ayrı bir kurum kurmaya zorlandığı süreçte, Konservatuvarın Almanlaşmadan arındırılmasına ve ulusallaştırılmasına yönelik itici güçlere öncülük etti. Novák, Çek Cumhuriyeti'ne özel kurumun yeni idari başkanı oldu ve emekli olana kadar Suk ve diğerleriyle dönüşümlü olarak çeşitli unvanlara sahip oldu. Bu dönemde, bestecilik derslerini ustalık sınıfları şeklinde öğretmeye devam etti, böylece 1920'lerde kompozisyonlarının artan muhafazakarlığına rağmen, savaşlar arası yeni nesil müzisyenleri etkiledi.

Yenileme ve ölüm[değiştir | kaynağı değiştir]

1930'larda Novák, bazı büyük ölçekli bestelerin prömiyerleri ile sanatsal bir yenilenme döneminden geçti. Demokrasinin ve ardından gelen Nazi himayesinin 1939'da çökmesinden sonra, Novák emekli oldu ve müzikal bir direniş biçimi anlamına gelen çeşitli vatansever ve moral artırıcı eserlerin icrası yoluyla genç Çek çağdaşları arasında itibar kazandı. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, O Sobě a Jiných (Kendimin ve Diğerlerinin, 1970) başlıklı uzun bir anı yazdı ve uzun süredir devam eden kinlerinin çoğunu, özellikle de ana rakibi Otakar Ostrčil'e karşı yayınladı, ancak hatta yakın arkadaşı Josef Suk'a bile. Son yıllarının çoğunu geçirdiği Doğu Bohemya'daki Skuteč'te öldü.

Bestecilik kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Novák'ın müziği, ölümüne kadar geç Romantik tarzın en azından bazı unsurlarını korumuştur.^[3] Op. (opus) numarası alan ilk çalışması sol minör bir piyano üçlüsüydü, ancak kompozisyon sırasına göre, 1886-7 arasında piyano için si minör yayınlanmamış bir serenat; bunların hepsi Schumann ve Grieg'in etkilerini taşır.^[2] Prag Konservatuvarı'ndan mezun olduktan sonraki ilk yıllarında çalışmaları, 1890'ların sonlarında toplamaya ve çalışmaya başladığı Moravya ve Slovak halk müziğinden biraz etkilenmeye başladı. On yıl içinde, bu halk şarkılarının temel aralıklı ve ritmik özelliklerini çok kişisel bir beste stilinde özümsemiştir. Bu değişikliği ortaya çıkaran ilk çalışmalar 2. Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, Op. 35 (1905) ve çığır açan solo piyano çalışmasıdır; Sonata Eroica, Op. 24 (1900).

Bir sonraki etki, ilk olarak melancholik şarkı döngüsünde ortaya çıkan Fransız izlenimciliğiydi, Op. 25 1901'de bestelenmiştir ve en çok O Věčné Touze Op. 33 (Ebedi Özlem, 1905) senfonik şiirinde belirgindir. Bu arada, stilinin daha anıtsal yönleri, Slovaktan esinlenen senfonik şiiri 'V Tatrách' Op. 26 (Tatra'da, 1902) ve Údolí Nového Království Op. 31 (Yeni Krallığın Vadisi, 1903) ) Strauss'un müziğini keşfiyle birleştiğinde sonuç Toman a Lesní Panna Op. 40 (Toman ve Orman Perisi, 1907) adlı senfonik şiiri olmuştur .

Kompozisyon kariyerinin doruk noktası, günün eleştirisi de dahil olmak üzere, her ikisi de 1910'da tamamlanan iki temel başarıdan oluşuyordu: solo piyano için beş bölümlü ses şiiri Pan Op. 43 ve Bouře Op. 42 (Fırtına, Svatopluk Čech tarafından yazılan bir metin üzerine).^[2] Bouře, solistler, koro ve orkestra için bir saatin biraz altında kesintisiz bir müzik olan görkemli bir senfonik kantattı; Müzikal-dramatik ayrıntılara olan ilgisi, Novák'ın o noktada yazmadığı bir üslup olan operaya artan ilgisinin bir kanıtıydı.

Nejedlý ile olan çatışması, Novák'ın kompozisyona yönelik tutumunda keskin bir değişikliğe yol açtı; burada reddedilme korkusu, sanatsal keşiften daha önemli hale geldi. Dvo Panák'ın daha ünlü eseri ile aynı Erben metnine dayanan Pan (1912) ve sonraki kantat Svatební Košile (Düğün Gömleği, 1913) adlı eserlere karşı halkın olumsuz tepkisi ciddi bir kendinden şüphe ve depresyon uyandırdı.^[4] Novák, savaş sırasında şeffaf bir milliyetçi hareket olan Çek tarihi konularını anlatan iki operayla durumu tersine çevirmeye çalıştı. Zvíkovský Rarášek (1915, Stroupežnický'ye dayanan bir komedi) ve Karlštejn (Karlštejn Kalesi, 1916, Vrchlický'ye dayanan daha ciddi bir çalışma), her ikisi de karışık eleştirilerle karşılaştı, ancak ikincisi yüzyılın ortalarında Çek Ulusal Operası'nın repertuvarında demirbaş haline geldi. Bu çalışmalar, Novák'ın ilk halk şarkıları çalışmalarında gizli olan çift-tonlu (bitonal) olma eğilimini örnekledi.

1918'de Çekoslovak'ın bağımsızlığı, 'Başkan-Kurtarıcı' Tomáš Garrigue Masaryk ve Çekoslovak Lejyonu'na adanmış çeşitli vatansever besteleri ateşledi. Bu demokratik dürtüler, stilistik bir muhafazakarlığa yol açtı, öyle ki 1900-1916'nın sanatsal deneyimleri neredeyse tamamen ortadan kalktı. Kalan iki opera, Lucerna (Fener, 1923, Jirásek üzerine)^[2] ve Dědův Odkaz (Büyükbabanın Mirası, 1926, Heyduk üzerine) ağırlıklı olarak olumsuz eleştirilerle karşılaştı ve Novák, ona karşı çıkan kültürel güçlere karşı geliştirdiği aşırı öfke onu gericiliğe götürüyordu.

1928-29'da tamamlanan iki bale-pandomim, Signorina Gioventù ve Nikotina ile Novák, meslektaşları arasında kaybettiği saygının bir kısmını yeniden kazandı; orkestra efektlerinin katmanlandırılması (karışık metreler ve hatta tangoya referanslar dahil) ona Iša Krejčí ve Alois Hába gibi bazı genç bestecilerin onayını kazanmasını sağladı.^[2] 1930'larda oda müziğine, aynı zamanda epik koro/orkestra çalışması, Podzimní Symfonie (Sonbahar Senfonisi, Op. 62, 1934'te prömiyeri) gibi büyük formlara geri döndü.

Nazi işgali sırasında, Novák vatansever eserlerinin bir sonucu olarak yurttaşlarının tahmininde yeniden yükseldi: orglu senfonik şiirler, De Profundis (Op. 67, 1941) ve Svatováclavský Triptych (Saint Wenceslas Triptych, Op.70, 1942) ) ve Májová Symfonie (Mayıs Senfonisi, Op. 73, Çeklerin kurtarıcısı olarak Stalin'e adanmıştır (1945'te 2. Dünya Savaşı'ndan sonra ilk seslendirilişi yapılmıştır) ve bu duyguları göstermektedir. Kalan yıllarında ise genellikle Güney Bohemya halk şarkılarına dayanan koro eserleriyle uğraşmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış Bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• İnternet arşivinde Vítězslav Novák'a ait ya da ilgili eserler sayfası (Erişim tarihi 15 Nisan 2021)
• Wikimedia Commons sayfasında Vítězslav Novák ile ilgili görseller (Erişim tarihi 15 Nisan 2021)
• Vítězslav Novák derneği internet sitesi (Çekçe) (Erişim tarihi 15 Nisan 2021) 15 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Uluslararası Nota Kütüphanesi'nde bulunan (IMSLP) eserlerinin ücretsiz notaları. (Erişim tarihi 15 Nisan 2021)