Viva Zapata (film)

Viva Zapata
Viva Zapata!
	"Viva Zapata" (Viva Zapata!) filminin özgün sinema afişi
Yönetmen	Elia Kazan
Yapımcı	Darryl F. Zanuck
Senarist	John Steinbeck (senaryo); Edgecumb Pinchon (kitap)
Oyuncular	Marlon Brando; Jean Peters; Anthony Quinn
Müzik	Alex North
Görüntü yönetmeni	Joseph MacDonald
Kurgu	Barbara McLean
Stüdyo	Twentieth Century-Fox
Dağıtıcı	Twentieth Century-Fox
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Biyografik dram, tarihî western
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1952
Çıkış tarih(ler)i	7 Şubat 1952, New York; Nisan 1952, Cannes Film Festivali; Aralık 1953, İstanbul (Atlas Sineması)
Süre	113 dakika
Ülke	ABD
Dil	İngilizce, yer yer İspanyolca
Diğer adları	Viva Zapata (Türkiye, Almanya, Avusturya); Viva Zapata! (ABD); ¡Viva Zapata! (İspanya)

Viva Zapata, 1952 ABD yapımı, biyografik dramatik western filmdir. Filmin adı İspanyolcada Yaşasın Zapata anlamına gelmektedir. Film Türkiye'de ilk kez Aralık 1953'te sinemalarda,^[1] son olarak da 4-19 Nisan 2009 tarihleri arasında yapılan 28. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde gösterilmiştir.^[2]

Senaryosunu Pulitzer ve Nobel Edebiyat ödüllü Amerikalı yazar John Steinbeck'in, Edgecumb Pinchon'ın 1941 yılında yayımladığı Zapata the Unconquerable (Yenilmez Zapata) adlı biyografik kitabına^[3] dayandırarak yazdığı (bu durum jenerikte belirtilmemiştir) filmi Elia Kazan yönetmiş, başlıca rollerinde Marlon Brando, Jean Peters ve Anthony Quinn oynamışlardır. Yapımcılığını Darryl F. Zanuck'un üstlendiği filmin özgün müziğini Alex North bestelemiş, siyah beyaz görüntülerini ise Joseph MacDonald çekmiştir.

Film 1910'dan 1917'ye kadar süren Meksika Devrimi'nin en önemli kişiliklerinden biri olan köylü lider Emiliano Zapata'nın, Meksika'nın gaddar diktatörü Porfirio Díaz'ın yozlaşmış ve baskıcı rejimine karşı başlattığı mücadelenin öyküsünü anlatmaktadır. Filmin tanıtım sloganı şöyledir: "Efsane olmuş bir haydut!... Meksika'nın beyaz atlı kaplanının kükreyen öyküsü"^[4]

1953'te Anthony Quinn'in "en iyi yardımcı aktör" Oscar'ını kazandığı Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi töreninde film 4 dalda daha ödüle aday gösterilmişti. Bunlar "En iyi aktör" (Marlon Brando), "en iyi senaryo" (John Steinbeck), "en iyi müzik" (Alex North) ve "en iyi dekor" ödülleriydi. Marlon Brando'ya ayrıca Cannes Film Festivali ve BAFTA "en iyi aktör" ödülleri verildi.

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

1909 yılında aralarında Emiliano Zapata'nın da (Marlon Brando) bulunduğu bir grup Meksikalı köylüden oluşan heyet, yaşadıkları bölgedeki adaletsizlikleri aktarmak üzere Meksika'nın devlet başkanı Porfirio Diaz'ın (Fay Roope) huzuruna çıkarlar. Üzerleri hakaret edilircesine aranarak huzura kabul edilen bu pejmürde kıyafetli insanlar oldukça ezik tavırlar içindedirler. Hükûmete yakın toprak ağaları tarafından verimli topraklarına el konmuş ve çorak, kayalık bir bölgede yaşamaya zorlanmışlardır. Çekinerek arz ettikleri bu şikâyetleri Diaz tarafından kulak ardı edilir. Bu duruma heyettekilerden bir tek Zapata itiraz eder ama bu karşı gelmesi Diaz tarafından mimlenmesinden başka işe yaramaz.

Yasal yollardan haklarını alamayınca Emiliano Zapata, kardeşi Eufemio Zapata (Anthony Quinn) ile birlikte Meksika'nın güneyinde bir isyanı başlatırlar. Meksika'nın kuzeyinde de aynı şekilde Pancho Villa (Alan Reed) ayaklanmıştır. Her iki isyancı da naif reformcu Francisco Madero'nun (Harold Gordon) liderliği altında güçlerini birleştirirler. Sonunda Diaz ülkeyi terk etmek zorunda kalır ve yerine Madero geçer. Madero iyi niyetli ve inançlı bir reformcudur ama işleri kısa sürede çözecek gibi gözükmemektedir. Zayıf karakterli bu lider Zapata'nın köylülerinin toprak sorununa köklü bir çözüm getiremediği gibi hemen General Huerta'nın (Frank Silvera) etkisine girer. Durumdan hoşlanmayan ve kendine sunulan nimetleri de geri tepen Zapata güneye, bölgesine geri döner. Bir darbeyle Madero'yu öldürüp idareyi ele alan General Huerta, Zapata'nın peşine düşer ama Zapata'ya yenilir.

Artık General rütbesi almış olan iki devrimci, Zapata ve Pancho Villa merkezde buluşurlar. Zapata'ya saygı duyan ve onun gerçek bir lider olacağına inancı tam olan Villa, ülkenin başına geçmekte çekimserdir. Pancho Villa'nın ısrarı ile bir süreliğine ülke yönetimini alan Zapata'nın, mevcut rejimin de en az öncekiler kadar yozlaşmış olduğunu anlaması uzun sürmez. Politik veya askerî gücü eline geçirenlerin, uğruna savaştıkları halkı unutup tıpkı devirdikleri despot liderler gibi halka zulmetmeyi sürdürdüklerine şahit olur. Kendi bölgesinden gelen bir köylü heyetini kabul ettiğinde onlardan kardeşi Eufemio Zapata'nın bölgesinde diktatör kesildiği ve kendi kanunlarını uyguladığını, köylülerin topraklarına ve hatta kadınlarına el koyduğunu öğrenir. Bıkkın bir şekilde sorunla ilgileneceğini söyleyip köylüleri başından savmaya çalışırken filmin başındaki Diaz gibidir. Hatta köylülerden biri de (Henry Silva) tıpkı onun yıllar önce yaptığı gibi ısrarcı davranınca köylünün adını tıpkı Diaz'ın yıllar önce kendisine yaptığı şekilde kalemle işaretlerken birden kendine gelir. Her şeyi olduğu gibi bırakarak bölgesine döner ve kardeşinden hesap sorar. Kardeşi karısını elinden aldığı köylü tarafından gözlerinin önünde öldürülür. Kardeşinin haksız olduğunu bilen Zapata buna ses çıkarmaz.

Köylülere kendi topraklarını kendi silahlarıyla savunmalarını, bunu yaparken de sadece kendilerine güvenmelerini, asla liderlerden veya kurtarıcılardan medet ummamalarını salık veren Zapata mücadelesine kaldığı yerden devam ederken yalnız başına gittiği bir köyde kendisine tuzak kurulur ve delik deşik edilerek öldürülür. Tanınmaz hâle gelmiş cesedi ibret için kendi köyünün meydanına bırakılır. Ancak köyün sağduyulu yaşlıları bu cesedin tanınmayacak durumda olduğunu ve Zapata'ya ait olmadığını yayarlar. Önemli olanın kişiler değil bir inanç sistemi olduğu yönündeki Zapata'nın öğretilerinin böylelikle hayata geçmiş olduğu anlaşılır.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Aktör/Aktris	Rolü
Marlon Brando	Emiliano Zapata
Jean Peters	Josefa Zapata
Anthony Quinn	Eufemio Zapata
Alan Reed	Pancho Villa
Joseph Wiseman	Fernando Aguirre
Arnold Moss	Don Nacio
Margo	Soldadera (kadın asker)
Harold Gordon	Francisco Indalecio Madero
Lou Gilbert	Pablo
Frank Silvera	Victoriano Huerta
Florenz Ames	Señor Espejo
Richard Garrick	Yaşlı General
Fay Roope	Başkan Porfirio Diaz
Mildred Dunnock	Señora Espejo
Henry Silva	Hernandez (Zapata'ya Hesap Soran Köylü)

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Oscar Ödülleri 1953[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödül	Kişi
En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü	Anthony Quinn
Aday gösterilme:
En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü	Marlon Brando
En İyi Senaryo Akademi Ödülü	John Steinbeck
En İyi Özgün Müzik Akademi Ödülü	Alex North
En iyi Dekor, Sanat Yönetimi Akademi Ödülü (Siyah beyaz dalında)	Lyle R. Wheeler, Leland Fuller, Thomas Little, Claude E. Carpenter

BAFTA 1953[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödül	Kişi
En İyi Yabancı Aktör BAFTA Ödülü	Marlon Brando
Aday gösterilme:
En İyi Film BAFTA Ödülü

Cannes Film Festivali 1952[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödül	Kişi
En İyi Aktör Ödülü	Marlon Brando
Aday gösterilme:
Festivalin Büyük Ödülü	Elia Kazan

Altın Küre 1953[değiştir | kaynağı değiştir]

Aday gösterilme:
En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Altın Küre Ödülü	Mildred Dunnock

Amerikan Yönetmenler Birliği Ödülü 1953[değiştir | kaynağı değiştir]

Aday gösterilme:
Sinema Dalında Olağanüstü Yönetmenlik Başarısı	Elia Kazan

Film hakkında notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinemada genellikle sert kötü adamı canlandıran Amerikalı oyuncu Henry Silva'nın da filmde çok küçük bir rolü var. Aslında bu rol Silva'nın sinemadaki ilk oyunculuk denemesi ve filmin jeneriğinde de adı geçmiyor. Filmin sonlarına doğru Zapata'dan hesap soran köylü rolünü oynuyor.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2010.
^ "28. Uluslararası İstanbul Film Festivali". www.iksv.org. 23 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2010.
^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.
^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Viva Zapata
allmovie.com'da "Viva Zapata!" 23 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2010.

[2] "28. Uluslararası İstanbul Film Festivali". www.iksv.org. 23 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2010.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.

[4] "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Elia Kazan'ın yönettiği filmler
1940'lar	A Tree Grows in Brooklyn (1945) • The Sea of Grass (1947) • Boomerang! (1947) • Centilmenlik Anlaşması (1947) • Pinky (1949)
1950'ler	Panic in the Streets (1950) • İhtiras Tramvayı (1951) • Viva Zapata! (1952) • Man on a Tightrope (1953) • Rıhtımlar Üzerinde (1954) • Cennet Yolu (1955) • Baby Doll (1956) • A Face in the Crowd (1957)
1960'lar	Wild River (1960) • Splendor in the Grass (1961) • America, America (1963) • The Arrangement (1969)
1970'ler	The Visitors (1972) • The Last Tycoon (1976)

Viva Zapata nedir?, Viva Zapata anlamı nedir?, Viva Zapata ne demektir?